Tơlơi pơhing phrâo amăng dêh ]ar ta :

            ****To\m brơi, lơ 15/8, [ơi [ôn prong Đà Nẵng, Khua mua ano\m bruă bơvih [ong huă dêh ]ar, ano\m bruă pơkă lăng bruă mă kuăl tong krah, kơtoai hang ia rơs^, ano\m bruă ping gah djo\p ano\m bruă mơdrô gơnong dlông, ano\m bruă wai lăng s^ mơdrô hăng tuh tia pơkra pơjing dêh ]ar pơphun hro\m tơlơi jơnum, anăn “ Tơlơi bơkơtoai nao rai bơvih [o\ng huă kuăl tong krah”. Khua ding kơna ding jum kơđi ]ar, Kơ-iăng Khua dêh ]ar ta ơi Nguyễn Xuân Phúc nao jơnum hro\m hăng g^t gai mông jơnum. {ơi mông jơnum anai, lu tơlơi pơgôp hiăp lăi le\, 9 boh tring ]ar kuăl tong krah kơtoai hang ia rơs^ aka hơmâo tơlơi pơlir nao rai kjăp ôh; djo\p tring ]ar lêng kơ man pơdo\ng anih tuh tia pơkra pơjing,  tơdron rơdêh por, tơdrun ko\mpăn…Pơhiăp [ơi mông jơnum, Kơ-iăng Khua dêh ]ar ta ơi Nguyễn Xuân Phúc rơkâo pơtum lăi rơđah boh yom phun kơ bruă pơđ^ kyar kuăl Tong krah amăng rơnuk phrâo. ~u lăi:

Bơkơtoai kơ bruă pơtô hrăm mơnuih mă bruă, kiăng djơ\ hăng ano\ pơđ^ kyar, biă mă `u pơtô hrăm mă bruă tu\ yua yom. Anai le\, bruă mă  tơnap tap amăng kuăl laih anun bruă yom mơn, kiăng anăp nao kơ jơlan hơdră kho\m gleng nao hlâo hloh, jing tơlơi pơđ^ kyar hmar amăng kuăl. Pơtong rơđah tơlơi gơ grong, bruă gum hro\m mơ\ng djo\p gong gai kơnuk kơna djo\p gưl, ano\m bruă mơdrô, mơnuih [ôn sang djru hro\m pơđ^ kyar, mơ\ng anun hơmâo jơlan hơdră djru tơpă rơđah rơđong./.

****Tôm brơi lơ 15/8, Khoa gum bruă k’đi ]ar, Khoa Jơnum min djo\p djuai ania m’nuih m’nam deh ]ar Việt Nam ơi Nguyễn Thiện Nhân nao ]oa\, pel e\p tơlơi mă bruă pơkra rai gơnam tam s^ mdrô, bruă ngă tui h’dră bruă hăng m’nuih mă bruă [ơi Sang bruă bơvih [o\ng Samsung Electronics Việt Nam Thái Nguyên [ơi kual sang măi Yên Bình, tring glông Phổ Yên, tring ]ar Thái Nguyên. Ơi Nguyễn Thiện Nhân ]ang rơmang, pơ\ anăp anai, Sang bruă ngă tui dơng h’dôm tơhnal truh kih, pơ]eh phrâo kiăng Samsung Thái Nguyên jing anom bơvih [o\ng gru amăng h’dôm bôh anom bơvih [o\ng amăng deh ]ar Việt Nam bơvih brơi rah bruă pơkra gơnam tam, bơvih brơi rah tơlơi h’d^p m’da m’nuih mă bruă amăng khul h’dôm bôh anom bơvih [o\ng tuh pơ plai deh ]ar ta\] rơngiao [ơi deh ]ar Việt Nam. Ơi Nguyễn Thiện Nhân ăt rơkâo mơn tring ]ar Thái Nguyên đ^ kyar anom mă yoa h’dôm kual sang măi Yên Bình hăng Điểm Thụy ngă giong pioh gal brơi kơ h’dôm bôh anom bơvih [o\ng djru tuh pơ pla rơ-wang bruă djru kơ [u\t măi phrâo hloh mơng Samsung./.

****Amăng hơtal jơnum jar kmar kơ bruă s^ mơdrô -]ơkă tuai mơ\ng hơdôm bơnah nao rai hluh gah yu\ ngo\-truh pơ Đà Nẵng thun 2014, pơphun klăm to\m brơi lơ 15/8, jơnum min mơnuih [ôn sang [ôn prong Đà Nẵng hăng Sang hră hrăm bruă Mekong pơphun jơnum jar kmar amăng kuăl ASEAN thun 2015 hăng tơlơi pơdjơ\ hro\m amăng kuăl bơvih [ong huă yu\ ngo\. Hơdră bơvih [ong huă nao rai yu\ ngo\ jing sa tơlơi pơ]eh phrâo kiăng pơtrut tui tơlơi bơvih [o\ng huă plah wah 4 boh dêh ]ar Việt Nam, Lào, Kur, Thái Lan hăng Mianmar. Tơdơi kơ 8 thun pơphun bruă mă anai, jơlan pơtruh nao rai yu\ ngo\, hơmâo ngă gêh găl kơ tơlơi s^ mơdrô rô nao rai, mă yua djơ\ hơdră gơnam hơmâo baih hlâo, pơ hư] s^ mơdrô, pơ alin prăk kăk s^ mơdrô prong tui amăng kuăl Nam Á hăng Tây Á./.

****Lom lơ 14/8, [ơi [ôn prong Bảo Lộc, tring ]ar Lâm Đồng gru\p hyu mă h’dăng bôh pơtâo hăng ]oah bôh pơtâo deh ]ar Việt Nam pơ phun bruă jơnum pơs^t 1 thun pơkra hăng s^ alumin – hydrocid nhôm mơng Rơ-wang bruă {u\t Bô-xít – Nhôm Lâm Đồng. Mơng hrơi hmâo gơnam tam pơkra rai blung a s^ kơ deh ]ar ta\] rơngiao amăng krah thun 2013 truh abih blan 7/2014, Sang măi Alumin Tân Rai s^ hmâo rơbeh kơ 411.000 tơn alumin. Khoa Gru\p sang măi hyu mă h’dăng bôh pơtâo - ]oa\h bôh pơtâo Việt Nam brơi thâo, anom bruă jao laih mrô alumin pơkra rai mơng rơ-wang bruă [ơi Lâm Đồng hăng lu deh ]ar doah blơi kah hăng deh ]ar Thụy Sĩ, Hàn Quốc, Singapore, Khe\] hăng Hồng Kông… Kơnong kơ amăng deh ]ar ta, Gru\p k^ pơkôl s^ alumin hăng hydrocid nhôm hăng 18 bôh deh ]ar, hăng pơjing sa glông jơlan s^ hăng mrô `u h’đong rơbeh kơ 100 tơn lom sa blan. Amăng 7 blan ako# thun 2014 s^ hmâo laih rơbeh kơ 1000 tơn alumin hăng 3.600 tơn hydrocid nhôm./.

****To\m brơi, lơ 15/8, Ding jum tơlơi pơhing hăng pôr pơthâo, ano\m bruă sang ia jrao kyâo bơ rơkal mriah Việt Nam, Gong phun pơtui jua pơhiăp Việt Nam hăng Gong phun pơdah rup Việt Nam ngă hro\m bruă “Pơtruh nao rai kuăl ia rơs^ ngo\” laih anun djru brơi gơnam yua pơtruh nao rai tơlơi pơhing kơ [ing pô [attô mă akan hơdang pơ tring ]ar Quảng Ninh. {ơi mông jơnum, Khul pơphun bruă mă Pơtruh nao rai kuăl ia rơs^ ngo\ hơmâo jao brơi kơ tring ]ar Quảng Ninh 25 boh gơnam yua anăn Seagateway kơ mơnuih [ôn sang mă akan hơdang dưm troă [ơi [at tô gơ`u. Anai le\ djuai gơnam yua dưi pơthâo brơi anih [at tô nao, pioh iâu telephôn amu` laih dơ\ng hơdră pơthâo kiăng huăi pơtul nao rai amăng [at tô je\ giăm anun./.

****10 thun ngă tui jơlan h’dră ngă adơi ayong kơplah wah Sang bruă Bình Điền hăng [ôn Ia Na, tring glông Krông Ana, tring ]ar Dak Lak, Sang bruă djru laih [ơi anăp rơbeh kơ 4 klai prăk pioh [ôn Ia Na pơdo\ng h’dôm ring bruă apui lơtr^k, sang hră, sang jơnum plơi pla; tuh pơ plai h’dôm rơtuh tơn k’mo\k proai kla tui [ơ [rư\ [u yap k’mlai djru m’nuih [ôn sang hmâo tơlơi gal bơvih brơi kơ phun kơ phê. Ba glăi bôh tơhnal hloh le\, bruă djru pơhra\m pơđ^ tui bôh thâo ngă đang hmua kơ neh wa amăng [ôn, lom bơvih [o\ng khom pơ phun h’dôm mông pơhra\m [ơi đang pla, hrim blan pơkiăo nai m’nuih juăt bruă nao lăi pơthâo h’dră bơvih kơ phun kơ phê, laih anun djru pơjing gru\p pơsur bruă đang hmua, djru pơtô juăt sa dua ]ô ană bă neh wa amăng [ôn jing jơlan phun gah h’dră bôh thâo bruă ngă đang hmua, glăi djru neh wa amăng [rư\ pơplih phrâo bruă ngă đang hmua./.

Tơlơi pơhing phrâo dêh ]ar ta] rơngiao :

****Tơ\m brơi, lơ 15/8, [ơi Brussel, dêh ]ar Bulgium  hơmâo tơlơi jơnum [ing khua ding jum pơtôm hiăp djo\p dêh ]ar kuăl châu Âu mi ko#, kiăng bơkơtoai kơđi tơlơi rung răng [ơi dêh ]ar Ukraina hăng kơđi tơlơi dêh ]ar Iraq. Amăng anun sa tơlơi [ing khua mua châu Âu gleng nao le\, dêh ]ar Nga ngă tui tơlơi bơtơhmal glăi ano\m bruă s^ mơdrô gơnam đang hmua djo\p dêh ]ar kuăl yu\ kiăng pơ ala glăi bruă khul pơlir châu Âu bơtơhmal kơ `u. Tơlơi bơtơhmal glăi mơ\ng dêh ]ar Nga  glăk bơ be] truh kơ tơlơi bơvih [o\ng huă  [ơi châu Âu. {ơi anăp kơ mông jơnum, lu khua mua amăng kuăl châu Âu iâu pơthưr djo\p dêh ]ar amăng khul sem glăi bruă bơtơhmal kơ dêh ]ar Nga./.

****Nga tôm brơi lơ 15/8 [om Ukraina ngă gun h’dôm bôh rơdeh pơgiang gơnam gum djru mơng deh ]ar Nga nao pơ\ kual Ngo\ Ukraina. {irô ding jum pơtôm hiăp deh ]ar Nga brơi thâo, hmâo tơlơi pơhing lăi khul tơhan Ukraina glăk ba tơbiă ]a\o bruă dưm bôh min phă prai glông jơlan hăng amra k’sung blah lom h’dôm bôh rơdeh anai găn nao. Nga brơi thâo, tu\ ư hrom laih djo\p m’ta tơlơi hăng Ukraina hăng h’dôm bôh rơdeh prăp lui laih kiăng pơ pha gơnam tam [ơi anih nao tu\] rơnu\]. Tui hăng tơlơi lăi pơto\ng mơng {irô ding pơtôm hiăp deh ]ar Nga, bruă mă yoa tơhan mơng Ukraina rơđah đông kiăng pơgăn jơlan du\ pơgiang gơnam tam gum djru, mơ\ tui tơlơi tu\ ư hrom hlâo kơ anun kơplah wah deh ]ar Nga hăng Ukraina le\ brơi h’dôm bôh rơdeh nao mơng goai deh ]ar Nga – Ukraina truh pơ\ Lugansk. Tơlơi lăi pơto\ng ăt lăi rơđah mơn, h’dôm [ing do\ng gah tlôn bruă ngă anai amra khom gơgrong ba [ơi anăp tơlơi răm rai prong./.

****Tơdơi kơ dưi ruah đ^ ngă Khua dêh ]ar phrâo kơ dêh ]ar Iraq pơ hroa kơ ơi Al Maliki, ơi Haidar al Abadi to\m brơi lơ 15/8 iâu pơthưr mơnuih [ôn sang dêh ]ar Iraq gum pơgôp kiăng bo\ng glăi hăng tơlơi lông kăng pơ anăp. Amăng sa tơlơi pôr pơthâo, Khua dêh ]ar Iraq phrâo brơi thâo, `u [u pơdah thâo tơlơi [uăn hơge\t ôh,kơnong iâu pơthưr mơnuih [ôn sang dêh ]ar Iraq khom gum pơgôp nao rai, gir kơtir pơgăn tơlơi hu\i rơhyưt kah ania pơpha djuai amăng dêh ]ar. Pơ anăp anai, dêh ]ar Iraq amra hơmâo lu tơlơi lông lăng đô]./.

****Amăng tơlơi pơhiăp tôm brơi lơ 15/8, Khoa Khul ơi ia jrao [u pơkă kual yă Joanne Liu lăi le\, amra rơngiă 6 blan kiăng wai lăng anih klin Ebola ngă, sa klin ruă ngă laih rơbeh kơ 1 rơbâo ]ô m’nuih djai [ơi kual Tây Phi. ~u lăi pơdah tơlơi klin ruă [ơi Tây Phi lom anai kah hăng rơnuk blah ngă đưm, hăng tơlơi hu^ hăng do# đôm amăng djo\p m’nuih [ơi kual. Yă Joanne Liu laih anun iâu pơthưr bruă g^t gai klă hloh mơng Khul wai lăng bruă ia jrao rong lon tơnah amăng bruă k’do\ng Ebola./.

            ****Kơnuk kơna dêh ]ar Japan pơkra hơdră djru 1 klăk đô lar Mi kơ hơdôm dêh ]ar kuăl Tây phi kiăng pơhlôm kman tơlơi ruă ebola lar tưp hyu kơtang. Tơlơi pôr pơthâo anai, hơmâo Khua ano\m bruă kơ kơnuk kơna dêh ]ar Japan ơi Yoshihide Suga lăi pơthâo to\m brơi lơ 15/8 amăng mông jơnum [ơi Tokyo. Mrô prăk anai brơi kơ ano\m bruă ia jrao jar kmar, sang bruă ia jrao kyâo bơ rơkal mriah jar kmar mă yua blơi ia jrao djru kơ  [ing mă bruă gah jrao yua nao pơgăn tơlơi ruă kman ebola ngă./.

                                                       Pơblang hăng pôr : Nay Jek –Siu H’Prăk