Tơlơi pơhing phrâo amăng dêh ]ar ta:

1 – Tlăm tôm brơi lơ 10/9, [ơi {irô mă bruă Ping gah deh ]ar, Khoa g^t gai Ping gah deh ]ar ta ơi Nguyễn Phú Trọng tu\ jum ơi Bruno Rodriguez Parrilla, Khoa {irô ding jum pơtôm hiăp deh ]ar Cuba, glăk do# ]oa\ hăng mă bruă [ơi deh ]ar Việt Nam. Ơi Nguyễn Phú Trọng bơni ơi Bruno Rodriguez Parrilla ]oa\ glăi deh ]ar Việt Nam; mơ^t tơlơi bơni s^t n^k truh Khoa g^t gai Ping gah hăng Kơnuk kơna deh ]ar Cuba kơ h’dôm pran joa kiăng khăp pioh kơ Gru\p khoa pơ ala gưl glông Ping gah Cộng sản Việt Nam amăng tal nao ]oa\ s^t n^k deh ]ar Cuba blan 4/2012; pơdah pran joa mơak hăng pơs^t yôm h’dôm bôh than dưi ngă prong prin mơ\ Ping gah, Kơnuk kơna hăng m’nuih [ôn sang deh ]ar Cuba hmâo mă laih lom ngă tui Tơlơi pơtrun pơs^t Jơnum prong tal 6 Ping gah Cộng sản Cuba. Khoa g^t gai Ping gah deh ]ar ta pơmin le\ găh yu\ tơlơi g^t gai mơng Ping gah Cộng sản Cuba, m’nuih [ôn sang deh ]ar Cuba amra ngă tui truh kih bruă pơplih phrâo h’dră bơvih [o\ng kiăng deh ]ar Cuba đ^ kyar tui glông jơlan djo\p m’nuih dưm k’nar dơng./.

            2/Hrơi tơm brơi lơ 10/9, [ơi [irô mă bruă khul pơ\ ala brơi mơnuih [ôn sang dêh ]ar ta, ơi Nguyễn Sinh Hùng, khua g^t gai [irô mă bruă khul pơ\ ala brơi mơnuih [ôn sang dêh ]ar ta, hơmâo ju\m khua pơ\ ala brơi dêh ]ar Khe], ơi Hồng Tiểu Dũng, rai mă tơngan [rô djơ\ hrơi rai mă bruă [ơi dêh ]ar ta mơng `u. Ơi Nguyễn Sinh Hùng, khua g^t gai [irô mă bruă khul pơ\ ala brơi mơnuih [ôn sang dêh ]ar ta, hơk mơak ju\m khua pơ\ ala brơi dêh ]ar Khe], ơi Hồng Tiểu Dũng, laih anu\n ]ang rơmang khua pơ\ ala brơi dêh ]ar Khe], amra hơmâo hơgum gôp hur har hloh dơng tơlơi nga\ jăng mah, tơlơi ngă hro\m hơb^t kplah wah 2 boh lo\n ia,  khul pơ\ ala brơi mơnuih [ôn sang. Khua g^t gai [irô mă bruă khul pơ\ ala brơi mơnuih [ôn sang dêh ]ar ta lăi tui ha\ng anai, tơlơi ngă hro\m kplah wah 2 Ping gah, 2 kơnuk kơna, 2 khul pơ\ ala brơi mơnuih [ôn sang, kho\m pơđ^ lu hloh dơng, tui ha\ng pran jua rơnuk rơnua, tơlơi jăng mah, pơđ^ kyar, laih anun ba rai tơlơi đăo gơnang nao rai. Khua pơ\ ala brơi mơnuih [ôn sang dêh ]ar ta, ơi Nguyễn Sinh Hùng lăi dơlăm tui anai, tơlơi gơyut gơyâo, tơlơi ayo\ng dơi kplah wah dêh ]ar Việt Nam ha\ng dêh ]ar Khe], kho\m dja\ kơja\p laih anu\n pơđ^ kyar. Dua bơnah kho\m be\ beng h^ hdôm tơlơi [u mơak nao rai, ba truh tơlơi ru\ng răng [u tu\ yua./.

3 – Tlăm tôm brơi lơ 10/9, [ơi Hà Nội, Khoa Jơnum min djo\p djuai ania m’nuih m’nam deh ]ar ta ơi Nguyễn Thiện Nhân nao ]oa\ hăng mă bruă hăng Khul m’nuih thâo k’đi deh ]ar Việt Nam hăng Khul pơlir h’b^t gru\p m’nuih thâo k’đi deh ]ar Việt Nam kơ bruă lăng tui pơsir tơlơi [om kiơng [ơi plơi pla anom bruă. Pơhiăp amăng mông mă bruă, Khoa Jơnum min djo\p djuai ania m’nuih m’nam deh ]ar ta ơi Nguyễn Thiện Nhân lăi le\: ta#u hloh pơdo\ng h’dră bruă gum hrom kơplah wah sa dua [irô kah hăng Khul m’nuih thâo k’đi deh ]ar Việt Nam, Khul pơlir h’b^t m’nuih thâo k’đi Việt Nam, {irô ding jum wai lăng tơlơi phiăn, Pel e\p k’đi tơlơi Kơnuk kna kiăng pơsir tơlơi [om kiơng jai hrơi klă hloh, pơhlôm h’đong m’nuih m’nam. Hrom hăng anun, khom pơtru\t k’tang, hyu lăi pơthâo djru tơlơi phiăn kơ m’nuih [ôn sang hlâo kơ gơ`u pơs^t [om kiơng, tơgu\ k’đi. Khoa Jơnum min djo\p djuai ania m’nuih m’nam deh ]ar ta ơi Nguyễn Thiện Nhân lăi:

             Hlâo kơ lăng tui ngă hiưm h’pă m’nuih [ôn sang thâo tơlơi phiăn k’jăp hloh, ara\ng thâo anun le\ [u djơ\ phiăn thơ anăm [om kiơng ôh. Gum lăi pơthâo kơ m’nuih ngă đang hmua lom nao [om kiơng djơ\ jơlan dưi pơsir le\ hmâo pơ phun, hmâo bôh thâo. {ing gơmơi pơmin Khul m’nuih thâo tơlơi phiăn hăng Khul pơlir h’b^t m’nuih thâo tơlơi phiăn dưi djru Jơnum min amăng bruă lăng tui go\ng gai anom bruă ngă tui djơ\ tơlơi phiăn./.

4/Hrơi tơm brơi lơ 10/9, [irô jơnum min mơnuih [ôn sang tring ]ar Quảng Bình, ako\ pơjing tơlơi jơnum pro\ng khul khua ding kơna djuai ania [ia\ tring ]ar Quảng Bình tal 2. 5 thu\n laih rơgao, kual plơi pla mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ tring ]ar Quảng Bình, hơmâo pơblih phrâo hur har bia\ mă, abih băng bruă mă gah tơlơi bơvih [o\ng huă, tơlơi gru grua, mơnuih mơnam, tơlơi rơnuk rơnua plơi pla. Mrô mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ bơvih [o\ng huă thâo rơgơi jai hrơi jai lu tui. Ră anai tar [ar tring ]ar hơmâo rơbeh 700 boh sang ano\ mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ bơvih [o\ng huă thâo rơgơi, mrô sang ano\ [un rin [ơi kual plơi pla mơnuih [ôn sang djuai ania [ia\ tru\n tui lu bia\ mă./.

5 – Tơlơi bơvih [o\ng m’nuih m’nam đ^ kyar, tơlơi h’d^p m’da gơnam tam pran joa mơng neh wa djuai ania [ia\ amăng [rư\ dưi pơđ^ glông. Ping gah tring ]ar Dak Lak pơs^t laih amăng Mông jơnum klah ]un glăi 10 thun ngă tui bruă ngă adơi ayong hăng h’dôm bôh plơi pla, phrâo pơ phun tôm brơi lơ 10/9. Tui tơlơi pơs^t mơng Ping gah tring ]ar Dak Lak, bruă ngă adơi ayong djru yôm phăn biă kơplah wah djă pioh k’jăp rơnuk rơnoa h’đong amăng kual neh wa djuai ania [ia\ do#, pơtru\t tanh bruă đ^ kyar bơvih [o\ng m’nuih m’nam, pơđ^ tui tơlơi h’d^p m’da hăng pran joa kơ m’nuih [ôn sang. Bơ\ bruă pơtru\t k’tang bruă ngă adơi ayong amăng h’dôm thun pơ\ anăp, ơi Nguyễn Văn Sự, Kơiăng khoa Gru\p pơtô ba m’nuih [ôn sang Ping gah tring ]ar Dak Lak, brơi thâo:

            Pơ\ anăp anai bôh yôm, ano# klă bruă ngă adơi ayong h’dai nao rơ-wang phrâo, anun le\ neh wa nao dơlăm amăng bruă bơvih [o\ng huă ngă đang hmua, đ^ kyar bơvih [o\ng, gum hrom h’dôm h’dră bruă ha amăng ple\ kiăng ngă hiưm h’pă neh wa hmâo h’dră bruă ngă đang hmua h’đong. S^t yơh ăt khom gir run mơn gơgrong [ơi [ôn, djă pioh rơnuk rơnoa bruă k’đi ]ar, h’đong plơi pla, samơ\ phun `u le\ gleng nao hro# trun rin rơpa, tơhnal pơkă le\ hrim thun khom hro# trun 2% mrô sang ano# [un rin amăng neh wa djuai ania [ia\./.

6/ 5 thu\n ngă tui tơlơi pơtru\n mrô  30a mơng kơnuk kơna ta, [ơi 2 boh tring glông [un rin Kon Plong ha\ng Tu Mơ Rông, gah tring ]ar Kon Tum, hơmâo pơtrut ktang yôm pơ phăn bia\ mă brơi plơi pla pơhro\ tơlơi rin rơpa ta` ha\ng kơja\p. Anai le\ tơlơi lăi mơng khul khua ding kna mơng pơlir lu boh [irô ding jum, yua Ding jum wai lăng tơhan g^t gai, laih anu\n nga\ tui tơlơi pơtru\n [ơi tring ]ar Kon Tum. Hro\m ha\ng boh than tu\ yua anai, bruă ngă tui tơlơi pởtu\n mrô 30a mơng kơnuk kơna ta [ơi 2 boh tring glông Kon Plong ha\ng Tu Mơ Rông ăt brơi [uh, kho\m lui abih hdôm jơlan hdra\ [u djơ\ tah./.

7 – Amăng rơbeh kơ 10 thun je# hăng anai, hmâo laih h’dôm mrô brơi [uh mrô m’nuih duam pơđung drah [ơi [ing prong tui hrim tring ]ar, [ôn prong đ^ tui laih giam dưm dưm hăng mrô duam pơđung drah [ơi ]ơđai moai. Hloai tui mrô mơng Anom Pasteur [ôn prong Hồ Chí Minh hăng Gru\p g^t gai bruă wai lăng tơlơi duam pơđung drah kual dơnung, mơng thun 2000 truh ră anai, mrô m’nuih duam pơđung drah [ơi m’nuih prong jai hrơi jai đ^ lu. H’dôm tring ]ar kual Ngo\ Dơnung hmâo mrô m’nuih prong duam pơđung drah  lu hloh bơhmu hăng h’dôm kual dơnung yu\. Sa dua bôh tring ]ar kah hăng tring ]ar Lâm Đồng hmâo mrô m’nuih duam pơđung drah [ơi m’nuih prong hmâo 80%, Bình Phước, Bà Rịa – Vũng Tàu le\ 60%, [ôn prong Hồ Chí Minh năng ai `u 45%. Lăp gleng nao, amăng mrô h’dôm ]ô m’nuih djai duam pơđung drah, mrô m’nuih djai le\ m’nuih prong hmâo giam truh 40%./.

Tơlơi pơhing phrâo dêh ]ar ta] rơngiao :

            1 – Khoa ding jum pơptôm hiăp deh ]ar Israel ơi Avigdor Lieberman tôm brơi lơ 10/9 brơi thâo, deh ]ar Israel bơni h’dôm tơlơi gir run mơng deh ]ar Mi kiăng pơjing sa khul pơlir h’b^t k’do\ng gru\p h’kru\ Kơnuk kna đăo Islam (IS) [ơi deh ]ar Syri hăng deh ]ar Iraq samơ\ pơdah pran joa bơngo\t bruă Mi hăng Iran yoa kơ tơlơi anai mơ\ [u mơak nao rai tơdroă. Tơlơi lăi pơto\ng ba tơbiă amăng mông Khoa ding jum pơtôm hiăp deh ]ar Mi ơi John Kerry hmâo tal nao ]oa\ [u lăi pơthâo hlâo pơ\ Baghdad, deh ]ar Iraq, amăng rơ-wang hyu ]oa\ kual Trung Đông kiăng pơdo\ng sa khul pơlir h’b^t k’do\ng khul tơhan glông Sunni khăng ako# anăn mă pô Kơnuk kơna đăo Islam./.

            2/Hrơi pă anai lơ 11/9, dêh ]ar My  pioh hơdơr glăi 13 thu\n, phung pirat kơsung blah dêh ]ar My lơ11/9. Hơmâo giăm 3000 ]ô mơnuih djai, ba rai tơlơi rung răng hloh ama\ng ro\ng lo\n tơnah anai, hơmâo ako\ pơdơng  kơdơng glăi glăi  phung pirat mơng abih ba\ng lon ia ama\ng ro\ng lo\n tơnah anai, yua dêh ]ar My ba ako\. 13 thu\n rơgao, tơlơi kơsung blah phung pirat mơng dêh ]ar My, hơmâo ba glăi tu\ yua bia\ ma\, ama\ng anu\n hơmâo pơdjai lui h^ khua pirat Bin Laden. Khă anu\n hay, ră anai dêh ]ar My ăt do\ ruă ako\ jơh ha\ng tơlơi hu^ rơhyưt mơng khul hkru\ lo\n ia đăo Isalam (IS)./.

            3 – Khoa mir sir deh ]ar Ukrainai ơi Petro Poroshenko tôm brơi lơ 10/9 brơi thâo, rơ-wang hrơi 7 pơ\ anăp `u amra lăi pơthâo kơ Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang 1 rơ-wang phiăn kiăng jao tơlơi pơkă pha ra kơ sa dua kual mơng kual Donetsk, Lugansk. Ơi Petro Poroshenko lăi rơđah, Ukraina amra [u pơplih phrâo ala ]ar ôh yoa kơ tui tơlơi pơkôl rơnuk rơnoa rơ-wang hrơi 7 hlâo, go\ng gai Kiev hăng bơnah ngă h’kru\ tu\ ư djă pioh h’đong lon ia hăng mu\t hrom lon ia amăng rơ-wang goai deh ]ar ră anai./.

4/Hrơi tơm brơi lơ 10/9, dêh ]ar Prăng hơmâo lăi, amra [u tu\ ư ôh tơlơi gơ`a\m pơhro\ h^ tơlơi rơngiă prăk mơng keh prăk kơnuk kơna thu\n 2015. Khua ding jum prăk kăk dêh ]ar Prăng, ơi Michel Sapin brơi thâo, dêh ]ar anai kho\m hơmâo thim 2 thu\n dơng truh kơ thu\n 2017, kiăng ba tơlơi rơngiă prăk kơnuk kơna do\ glăi gah yu\ 3%, abih tih rơnoh prăk ama\ng lon ia GDP tui ha\ng tơlơi rơkâo mơng khul pơlir Châu Âu, ơi Michel Sapin brơi thâo, tơlơi tơdu  bơvih [o\ng huă lo\n ia pơdrong tal 2 [ơi kual lo\n ia yua prăk hro\m Châu âu, nga\ brơi dêh ]ar Prăng nga\ tui [u gio\ng ôh tui ha\ng tơlơi [ua\n mơng pô./.

            5 – Jơnum min kyâu brơkal mriah jar k’mar tôm brơi lơ 10/9, iâu pơthưr m’nuih gum djru jar k’mar do\ng yoa dơng năng ai `u 19 klăk dolar Mi dơng kiăng k’tưn bruă mă mơng Khul anai pioh pơsir h’dôm tơlơi ]i kiăng [ơi Dơnung Sudan. Jơnum min kyâu brơkal mriah jar k’mar brơi thâo, tơlơi dưi ană m’nuih [ơi Dơnung Sudan ăt do# [u h’đong mơn hăng mrô [u ai boai lu, anih anom bơvih brơi tơlơi soaih pral [u pơhlôm hăng h’dôm rơtuh rơbâo ]ô m’nuih khom pơ pe\ đuăi mơng sang do#. Yoa kơ bơyan h’jan sui hrơi truh rơnu\] thun anai ngă tơnap kơ bruă nao rai hăng tơlơi h’đong plơi pla ăt [u pơhlôm mơn anun braih pơdai djru kơ kual tơnap [ơi deh ]ar Dơnung Sudan ră anai khom pơgiang hăng rơdeh por./.

6/Khul sang ia jrao ]ar kmar, lơ 9/9 pôr pơthâo, mrô mơnuih djai, ama\ng tal hđuh glăi  mơng kơman Êbola ră anai đ^ truh 2.300 ]ô mơnuih laih, đ^ thim giăm 200 ]ô mơnuih, kơno\ng ama\ng sa hrơi đô]. Ră anai dưi pơs^t mrô mơnuih djai yua kơman ngă djai mơnuih anai đ^ truh 4.295 ]ô mơnuih laih. Hlăk anu\n, pơlir châu phi lăi lui hlâo, hơdôm lo\n ia hơmâo jơlan pơguai lo\n ia hro\m, jơh ha\ng hdôm lon ia hơmâo tơlơi duăm ruă, hơmâo pơgăn truh tơlơi pơhlôm tơlơi duăm ruă anai./.