Tơlơi pơhing phrâo amăng dêh ]ar ta :

          ****Khoa deh ]ar ta phrâo jao kơ {irô ding jum wai lăng bruă đang hmua hăng pơđ^ kyar [ôn lan deh ]ar ta mă pha brơi 10 rơbâo l^t ia jrao pơdjai k’man Han-Iodine gah ia jrao djă pioh mơng deh ]ar ta djru kơ tring ]ar Nghệ An pơgang, k’do\ng klin ruă k’]ung m’bah po\k tơkâo. Khoa deh ]ar pơđar bruă pha brơi, wai lăng hăng mă yoa ia jrao anun ngă tui tơlơi pơkă mă yoa ră anai. Amăng blan 8 rơgao, klin ruă k’]ung m’bah po\k tơkâo hmâo laih [ơi lu bôh să gah tring glông Con Cuông, tring ]ar Nghệ An. Anom bruă ia jrao hlô m’nong gum hrom hăng go\ng gai ngă tui h’dôm bruă pơgang, k’do\ng klin ruă tui tơlơi pơkă, pha brơi laih vaccine pơgang k’]ung m’bah po\k tơkâo kiăng kơ tla#u pơgang hlôm hlâo goang dar anih klin ngă./.

            ****Klăm hrơi tơm brơi lơ 11/9, [ơi [irô mă bruă kơnuk kơna ta, Kơ iăng khua dêh ]ar ta, ơi Vũ Đức Đam, hơmâo jum khul khua mua ]ih hră pơhing ASEAN, yua kơ ơi Benny Antirpoda ba ako\ rai ]ua\, mă bruă [ơi dêh ]ar Việt Nam. Lăi pơyôm khul gru\p ]ih hră pơhing kual ASEAN ama\ng thu\n blan pơ\ laih rơgao. Kơ ia\ng khua dêh ]ar ta ]ang rơmang hrơi blan pơ\ ana\p anai, khul gru\p ]ih hră pơhing, amra hgum gôp tơlơi pơhiăp yôm hloh dơng, tơlơi pơđ^ kyar, tơlơi rơnuk rơnua, hơđo\ng kơja\p [ơi kual ha\ng ]ar kmar, bia\ ma\ 1u khul gru\p ASEAN ama\ng thu\n 2015. Kơ ia\ng khua dêh ]ar ta lăi pơs^t, kơnuk kơna lăng pơyôm bia\ mă, laih anu\n djru brơi tơlơi geh gal brơi khul ]ih hra\ pơhing dêh ]ar Việt Nam, kho\m nga\ go\ng jơlan tơlơi nga\ hro\m khul ]ih hră pơhing khul ASEAN lăi hơja\n, [ơi ]ar kmar lăi hro\m. pơtrut ktang tơlơi nga\ hro\m, djru brơi tơlơi pơbư\p nao rai, hgum gôp thâo hluh nao rai, hrăm nao rai tơdruă, tơlơi nga\ jăng mah to\ng ten nao rai kplah wah hdôm lon ia [ơi kual, laih anu\n [ơi ]ar kơmar./.

****Tlăm tôm brơi lơ 11/9, [ơi Hà Nội, Jơnum min bôh thâo, pơtô juăt, hlăk ai, tơdăm ngek dra moai hăng ]ơđai moai mơng {irô Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang pơ phun bruă jơnum hăng m’nuih apăn bruă, gơnong bruă bơdjơ\ nao, hmư\ tơlơi lăi pơthâo glăi kơ tơlơi ngă tui ngăn drăp kơnuk kơna thun 2014 hăng pơkă hlâo ngăn drăp kơnuk kơna thun 2015 amăng h’dôm bruă mă: bôh thâo tơlơi pơhing, bơk’jăp drơi jan hăng pơtô juăt. Tui hăng yă Ngô Thị Minh, Kơiăng Khoa Jơnum min wai lăng bôh thâo, pơtô juăt, hlăk ai, tơdăn ngek dra moai hăng ]ơđai moai mơng {irô Khoa pơ ala m’nuih [ôn sang, h’dôm hrơi rơgao, bruă tuh pơ plai prăk kak kơ tơlơi sang ano# hăng ]ơđai moai do# hmâo lu tơlơi tơnap tap. Rơgao kơ pel e\p, yă Minh lăi le\: ră anai, tơlơi trun tui mơng pran joa sang ano#, tơlơi taih amang amăng sang ano# glăk bơdjơ\ nao prong biă hăng ]ơđai moai. H’dôm hrơi pơ\ anăp khom hmâo tơlơi tuh pơ plai lăp djơ\ kơ bruă sang ano#, laih anun pơ pha ngăn drăp tuh pơ plai djru  h’dôm ]ô ]ơđai moai [u bưng, ]ơđai [u klă drơi jan, dr^t droai, ]ơđai moai djơ\ k’man HIV… Kơnong kơ hăng bruă pơtô bruă mă hăng pơjing bruă mă, yă Ngô Thị Minh lăi le\, glăk hmâo tơlơi ngă khưi khai prong amăng tuh pơ plai:

 {ing gơmơi hmâo pơs^t laih, nao lăng tui, pel e\p hăng kâo [uh [ing ta rơngiă ngăn drăp kơnuk kơna tui anun samơ\ dơng mơng blung [ing gơmơi ba tơbiă laih tơlơi samơ\ akă dưi pơtlaih ôh. Anun le\ pơtô bruă mă khom pơke\ hăng pơsir bruă mă hăng pel e\p tơlơi kiăng s^t mơng m’nuih m’nam. Tơdah kah hăng [ơi h’pă ara\ng dưi pơke\ hăng pơsir bruă mă le\ brơi gơ`u ]an dơng. Lom anun kah mơng lăi pơto\ng le\ brơi prăk anun. Samơ\ anai [ing ta brơi abih yơh anun gơ`u amra gum hrom hăng anom bruă pơtô bruă mă, mă yoa abih prăk mơng kơnuk kơna, djă hră pơs^t hăng [u ngă h’ge\t ôh./.

****Klăm tơm brơi lơ 11/9, [ơi Hà Nội, Sang ia jrao kyâo bơrơkal mraih kơnuk kơna Việt Nam, hmâo nga\ lơ phet pơjưh h^ tơlơi hrăm brơi hơdôm mơnuih mă bruă [ơi sang ia jrao kyâo bơrơkal mraih mơng dêh ]ar Lào, laih anu\n pơ phu\n k^ pơkol ngă hro\m hơb^t sang ia jrao kyâo bơrơkal mraih mơng  hơdôm tring ]ar  hơmâo jơlan pơguai lo\n ia Việt Nam-Lào, tơlơi phiăn sang ia jrao kyâo bơrơkal mraih , jơlan hdră pơđ^ kyar sang ia jrao kyâo bơrơkal mraih dêh ]ar Việt Nam truh thu\n 2020. Sang ia jrao kyâo bơrơkal mraih dêh ]ar Việt Nam lăi pơthâo bruă mă ako\ pơdơng ha\ng pơđ^ kyar mơnuih mă bruă, bruă ngă hro\m tơlơi khăp pap, pơjrao tơlơi duăm ruă, pơtô pơblang, iâo pơthưr pơyơr drah tơlơi khăp pap, pơgăn, pơhlôm tơlơi truh. Laih anu\n hdôm mơnuih rai hrăm, hyu ]ua\ s^t nik, hrăm tui tơlơi găn gao thâo thăi, hdôm hơbo# ring bruă ngă tui yua, gah bruă hyu djru tơlơi khăp pap, mơng sang ia jrao kyâo bơrơkal mraih hdôm tring ]ar; Vĩnh Phúc, Tuyên Quang, Thanh Hóa, laih anu\n tring ]ar Quảng Ninh./.

****Tlăm tôm brơi lơ 11/9, [ơi Anom pơtui joa pơhiăp deh ]ar ta 58 Quán sứ, Hà Nội, khoa pơ ala kơ Go\ng phun joa pơhiăp deh ]ar Việt Nam hmâo mông mă bruă hăng Khoa pơ ala kơ Gru\p pơdah ru\p deh ]ar Japan (NHK). Amăng mông mă bruă, ơi Nguyễn Xuân Huy, Kơiăng khoa Go\ng phun joa pơhiăp deh ]ar Việt Nam lăi le\, bruă bư\p le\ tơhnal gal kiăng dua bơnah thâo hluh nao rai hloh kơ h’dră mă bruă amăng tơlơi bôh thâo phrâo pơtui joa pơhiăp, mơng anun lăi pơthâo tơlơi găn gao pơkra h’dôm jơlan h’dră pơtui joa pơhiăp, pơdah ru\p, biă `u h’dôm măi mo\k phrâo mă yoa laih hăng glăk mă yoa [ơi NHK. Ơi Nguyễn Xuân Huy ]ang rơmang, Gru\p pơdah ru\p deh ]ar Japan k’tưn gum hrom hăng Go\ng phun joa pơhiăp deh ]ar Việt Nam amăng bruă pơđ^ tui ano# klă h’dôm glông pơtui joa pơhiăp, biă `u ngă tui h’dră pơplih phrâo jơlan h’dră pơtui joa pơhiăp./.

****Mo\t hrơi tơm brơi lơ 11/9, [ơi Hà Nội, {irô ding jum hơmua pơdai ha\ng pơđ^ kyar dêh ]ar ta, ako\ pơjing Hội ]ơ\ Làng Nghề Việt Nam tal 10. Hội ]ơ\ anai kiăng lăi pơthâo bruă s^ mdrô mơng hơdôm sang bruă wai lăng gah hơmua pơdai Việt Nam ama\ng thu\n anai, jơh hăng 300 anih prưng pơdah Hội ]ơ\, hơmâo rơbeh 200 bôh công ty. Hội ]ơ\ Làng Nghề Việt Nam tal 10, kiăng pơđ^ hloh dơng lăi pơthâo ana\n gơnam tam ama\ng lo\n ia ta ha\ng dêh ]ar ta] rơngiao, hyu ]ua\ ngui, k^ pơkol tơlơi s^ mdrô, blơi gơnam tam...hơgum gôp ba gơnam mơng plơi pla ba nao s^ mdrô nua geh gal./.

            ****Jơnum min m’nuih [ôn sang tring ]ar Dak Lak phrâo hmâo hră pơar mơ^t kơ Gơnong bruă wai lăng jơlan glông du\ pơgiang hăng Jơnum min m’nuih [ôn sang tring glông, plơi prong, [ôn prong: Ea Hleo, Krông {uk, }ư\ M’gar, {uôn Hồ, Buôn Ma Thuột kơ bruă pơtru\t tanh rơnoh pơsir prăk mă yoa hăng pơkă hlâo prăk mă yoa pơsir anih anom man pơdo\ng rơ-wang bruă jơlan Hồ Chí Minh. Kiăo tui anun, Jơnum min m’nuih [ôn sang tring ]ar Dak Lak rơkâo h’dôm tring glông, plơi prong, [ôn prong lăi [ơi ngo\ anun pơ phun pel e\p glăi bruă mă; gleng nao pơtru\t tanh rơnoh pơsir prăk mă yoa hăng pơkă hlâo k’]a\o bruă mă yoa prăk pơsir anih anom pơkra rơ-wang bruă gah kual anai wai lăng hăng lăi pơthâo kơ Gru\p wai lăng Rơ-wang bruă jơlan Hồ Chí Minh djơ\ hrơi pơkă; Gơnong bruă wai lăng jơlan nao rai du\ pơgiang lăng tui, pơtru\t h’dôm anom bruă, plơi pla bơdjơ\ nao lăi pơthâo ngă tui./.

****Mơguah hrơi tơm brơi lơ 11/9, sang hră pơtô tơhan [ôn pro\ng Đà Lạt, tring ]ar Lâm Đồng, pok pơhai thu\n hrăm phrâo 2014-2015. Thu\n hrăm 2013-2014, wơt dah do\ bưp lu tơlơi gleh tơnăp, samơ\ sang hră tơhan anai, nga\ hlâo, thâo pơ]eh, ngă tui giong tơlơi jao. Tơlơi pơmin mơng anih anâm hđo\ng kơja\p, bruă pơtô hrăm, pơmin ksem boh thâo ia rơgơi hơmâo lu pơblih phrâo. Ăt pơđ^ kyar hdôm bôh than ngă gio\ng, thu\n hrăm 2014-2015, sang hră tơhan ăt pơblih phrâo, tơlơi pơtô hrăm tui ha\ng jơlan hdră phrâo ră anai, djơ\ tui ha\ng tơlơi s^t. Laih anu\n pơđ^ h^ khul khua mua g^t gai, nai pơtô  thâo rơgơi, pok sang hră pơtô juăt hiam kơja\p, pơđ^ tơlơi hơgum gôp mơng hdôm anih ping gah, go\ng gai plơi pla laih anu\n anih anâm gơyut gơyâo./.

 

Tơlơi pơhing phrâo dêh ]ar ta] rơngiao :

****Deh ]ar Nga amra pơ ala glăi lăp djơ\ h’dôm bruă phăk tơhmal mơng Khul pơlir h’b^t châu Âu pioh kơ deh ]ar anai. Anai le\ tơlơi lăi pơto\ng yoa kơ m’nuih truh pơhiăp {irô ding jum pơtôm hiăp deh ]ar Nga ơi Alexander Lukashevich ba tơbiă tôm brơi lơ 11/9, tơdơi kơ h’dôm khoa moa kual châu Âu brơi thâo gơ`u glăk pơtru\t h’dôm bruă phăk tơhmal k’do\ng glăi deh ]ar Nga bơdjơ\ nao tơlơi [ơi Ukraina. {irô mă tơlơi pơhing Interfax pôr tơlơi pơhiăp mơng ơi Lukashevich brơi thâo, tui hloai amăng bruă ngă mơng Khul pơlir h’b^t kual châu Âu mơ\ deh ]ar Nga amra ba tơbiă bruă pơ ala glăi lăp djơ\./.

            ****Hrơi tơm brơi lơ 11/9, khua dêh ]ar Singapore, ơi Lý Hiển Long hmâo nao truh laih pơ\ Quảng Đông, pơ phun nao ]ua\ jơmư s^t nik dêh ]ar Khe] 7 hrơi ( Mơng lơ 11-18/9). Tui ha\ng kơ ]a\u bruă, rơngiao kơ tring ]ar Quảng Đông, ơi Lý Hiển Long, amra nao ]ua\, mă bruă [ơi hơdôm tring ]ar, [ôn pro\ng pơ\ ko\n ( dêh ]ar Khe]) kah hăng; Thâm Quyến, Quế Lâm, Hồng Kông, nao jơnum tơlơi pơđ^ kyar hrơi nga\ lơ phet pok pơhai Hội ]ơ\ dêh ]ar Khe] – ASEAN tal 11, hơmâo ako\ pơjing [ơi [ôn pro\ng Nam Ninh, tring ]ar Quảng Tây./.

****Sa tơlơi hyu doăh tơ`a yoa kơ h’drôm hră pơhing hmư\ hing mơng deh ]ar Prăng Le Figaro lăi pơthâo tôm brơi lơ 11/9 brơi thâo, giam hmâo 2 amăng 3 mrô m’nuih [ôn sang mơng deh ]ar anai kiăng Khoa mir sir ơi Francois Hollande lui bruă hlâo kơ pơđu\t rơ-wang bruă amăng thun 2017. Bôh tơhnal hyu doăh tơ`a yoa hră pơhing Le Figaro lăi pơthâo brơi [uh hmâo truh kơ 62% mrô m’nuih dưi tơ`a lăi glăi kiăng Khoa mir sir mơng Ping gah M’nuih m’nam Prăng lui bruă tanh hloh 3 thun. Lăp gleng nao le\ hmâo truh kơ 1 amăng 4 mrô m’nuih amăng Ping gah M’nuih m’nam Prăng ăt tu\ ư hrom mơn hăng tơlơi gum pơhiăp anai. Bôh tơhnal phrâo lăi anun le\ sa tơlơi brơi [uh dơng kơ bruă ơi Hollande hmâo ara\ng lăng le\ Khoa mir sir [ia\ hmâo tơlơi do\ng yoa mơng deh ]ar Prăng yap mơng tơdơi kơ blah ngă tal 2 rong lon tơnah./.

****Hrơi tơm brơi, lơ 11/9, hro\m ha\ng abih ba\ng mơnuih [ôn sang my, khul khua mua, mơnuih mă brua\ kơnuk kơna, sang ano\ hơdôm mơnuih hơmâo tơlơi truh, nao pơtu\m [ơi [ôn pro\ng Newyook, Oa-Sinh-Tơn laih anu\n Pensilvania, rai ngă lơ phet pioh hdơr rơngot kơ rơbeh 3000 ]ô mơnuih djai, tal tơlơi ksung blah mơng phung pirat hrơi anai djơ\ 13 thu\n. Rơgao 3 wơt tah teng, khua mir sir dêh ]ar My, ơi Bara\k ÔBama hro\m ha\ng khul khua mua kơnuk kơna dêh ]ar My, pioh sa mơnit hơ- u\ pran jua rơngot kơ mnuih djai yua. Tơdơi kơ anu\n, khua mir sir, ơi Ôbama truh kơ khua ding jum wai lăng tơhan rai ngă lơ phet hdơr kơ 184 ]ô mnuih djai yua anai, anu\n le\ hdôm khua mua wai lăng tơhan My djai yua ama\ng hrơi rơngot hơning  anu\n./.

            ****Kơnuk kơna deh ]ar Myanmar tôm brơi lơ 11/9 lăi pơthâo deh ]ar anai phrâo lui h^ tơlơi pơtrun mông kom nao rai [ơi ala ]ar Yu\ Ra-khin, yoa kơ tơlơi [ơi anai glăk h’đong glăi laih. Deh ]ar Myanmar mă yoa tơlơi pơtrun anai yap mơng blan 6/2012 tơdơi kơ anih anom anai gluh đ^ h’dôm tơlơi rung răng gah khul đăo ngă lu m’nuih djai yoa hăng rơka ruă. Tơlơi pơtrun anai tơdơi kơ anun dưi pơhư prong [ơi 6 kual pơ\ Man-đa-lay lom blan 3 phrâo rơgao, lom anih anom anai hmâo tơlơi truh na nao h’dôm tơlơi rung răng k’sung blah amăng h’dôm anih anom mơng h’dôm gru\p gum djru jar k’mar. M’nuih [ôn sang [ơi anai bro\k kăp le\, bruă kơnuk kơna deh ]ar Myanmar ba tơbiă tơlơi pơtrun mông kom nao rai bơdjơ\ nao laih tơlơi [u klă truh bruă bơvih [o\ng toai ]oa\ ngui hăng s^ mrô mơng ala ]ar kual yu\ hmâo lu tơhnal gal anai./.

****Hrơi tơm brơi lơ 11/9, khul khua mua gah ia jrao dêh ]ar Autrâylia, hơmâo pơkah đuăi sa anih,  sa ]ô đah rơkơi đing đăo `u hơmâo pơ [a\i kơman kah hăng Ebola. Muih duăm ruă anu\n đah rơkơi, rơbeh 20 thu\n,  phrâo glăi mơng Tây phi 2 hrơi hlâo kơ anu\n. Khul khua mua sang ia jrao, sang hră Đại học Bờ Biển vàng brơi thâo, gơnhu hmâo yua tui măy mok ia jrao khăm lăng mơnuih anai./.

                           Pơblang hăng pôr : R]om H’Ly-Siu H’Prăk-Rơluch Xuân