Tơlơi pơhing phrâo amăng dêh ]ar ta :

1 – Mơgoah tôm brơi lơ 21/9 [ơi să Gia Phú, tring glông Bảo Thắng, tring ]ar Lào Cai, Khoa deh ]ar ta ơi Nguyễn Tấn Dũng pơtrun mă yoa jơlan prong mơng Hà Nội – Lào Cai. Jơlan anai mă yoa amra ngă đ^ kyar bơvih [o\ng m’nuih m’nam, biă `u đ^ kyar bruă wai lăng toai ]oă ngui, bơvih boang, h’kru\ bruă rơnuk rơnoa pơgang lon ia, djru hro# trun rin rơpa kual yu\, laih anun hro# trun tơlơi dleh tơnap hăng tơlơi pơjrom [ơi jơlan nao rai h’đăp ăt kah hăng [ơi anăp pơtru\t bruă rô nao rai s^ mdrô kơplah wah h’dôm bôh deh ]ar ASEAN hăng Khe]. Khoa deh ]ar ta lăi rơđah: Glông jơlan Nội Bài – Lào Cai hmâo bôh yôm phăn [u djơ\ kơnong kơ hăng Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc hăng Hà Nội mơ\ nhu do# pơ phun bruă đ^ kyar bơvih [o\ng m’nuih m’nam, h’kru\ tơlơi rơnuk rơnoa, pơgang lon ia mơng kual yu\ dưr hăng mơng đơ đam lon ia, laih anun hmâo bôh yôm amăng bruă gum hrom đ^ kyar kual Mekong pơhư prong. Anai le\ h’dră pơtrun djơ\ mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna ta./.

            2/Klăm lơ 20/9, [ơi ano\m bruă Kơnuk kơna, Kơ-iăng Khua dêh ]ar ta ơi Nguyễn Xuân Phúc, Khua ngă hro\m dua bơnah kơnuk kơna Việt Nam-Lào hơmâo ]ơkă jum Kơ-iăng Khua dêh ]ar Lào ơi Somsavath Lengsavad, Khua ano\m bruă ngă hro\m kơnuk kơna dêh ]ar Lào hăng Việt Nam hro\m hăng khua mua mơ\ng dêh ]ar Lào rai ]uă dêh ]ar ta. {ơi mông ]ơkă jum, pơ ala kơ Ping gah, Kơnuk kơna hăng mơnuih [ôn sang Việt Nam, ơi Nguyễn Xuân Phúc, Kơ-iăng Khua dêh ]ar ta pơdah pran jua bơni kơ tơlơi khăp gơyut gơyâo ngă giăng mah mơ\ng dêh ]ar Lào laih anun mơ\ng ơi Somsavath Lengsavad pioh kơ Việt Nam. Ơi Nguyễn Xuân Phúc bơni kơ dêh ]ar Lào kơ hơdôm boh tơhnal bruă mă dưi hơmâo mơ\ng anai pơ klôn, đăo kơnang sit nik tơlơi khăp gơyut gơyâo adơi ayong dua bơnah hơmâo ngă tu\ yua prong biă mă pơđ^ kyar tơlơi bơvih [o\ng huă kơ dua bơnah./.

            3 – Jơnum min apăn bruă pơgang, k’do\ng AIDS hăng pơgang, k’do\ng tơlơi săt răm ma túy, đi ]ơ gum hrom hăng Go\ng phun joa pơhiăp deh ]ar Việt Nam, Go\ng phun pơdah ru\p deh ]ar Việt Nam hăng {irô mă tơlơi pơhing deh ]ar Việt Nam phrâo pel e\p hră ]ih pơkra H’dră bruă gum hrom pôr pơhing pơgang, k’do\ng AIDS hăng tơlơi săt răm ma túy, đi ]ơ truh thun 2020. Hră ]ih pơkra h’dră bruă kiăng k’tưn tơlơi rô nao rai gum hrom lăi pơthâo tơlơi găn gao, bơk’toai nao rai, gum djru nao rai tơdroă ngă giong bruă k’đi ]ar dưi jao hloai tui bruă ngă tui ano# gal, pran k’tang mơng hrim bơnah, laih anun lăi pơthâo hmao tlôn, ba glăi bôh tơhnal h’dôm h’dră pơtrun, h’dră bruă mơng Ping gah hăng Kơnuk kơna gah bruă pơgang, k’do\ng AIDS hăng pơgang, k’do\ng ma túy, đi ]ơ. Mơng anun, djru pơgang, k’do\ng AIDS hăng pơgang, k’do\ng tơlơi ma túy, đi ]ơ. Kơiăng khoa {irô ding jum wai lăng m’nuih mă bruă tơhan rơka ruă hăng m’nuih m’nam deh ]ar ta ơi Nguyễn Trọng Đàm pơs^t yôm pran joa gum hrom mơng h’dôm [irô gum hrom laih anun rơkâo tanh ngă giong h’dră bruă gum hrom kiăng lăi pơthâo kơ Anom bruă Kơnuk kơna hăng k^ pơkôl kơplah wah h’dôm bơnah pơ\ anăp anai./.

            4/Khua mua git gai ano\m bruă wai lăng  djo\p djuai ania mơnuih mơnam Việt Nam tring ]ar Dak Lak phrâo pơphun bưp [o# mơta [ing mơnuih pơ ala nao jơnum ruah  khua ano\m bruă wai lăng djo\p djuai ania mơnuih mơnam dêh ]ar rơvang bruă hơtal 8 thun 2014-2019. Pơhiăp [ơi mông jơnum, ơi Êban Y Phu, Kơ-iăng Khua git gai Ping gah tring ]ar Dak Lak lăi:  Ruah khua pơ ala wai lăng djo\p djuai ania mơnuih mơnam Việt Nam hơtal 8 jing bruă mă kơđi ]ar prong biă mă, pơphun amăng rơnuk lo\n ia ta pơblih phrâo, mut khul jar kmar, pơdah rai pran jua gum pơgôp djuai ania, ngă tui djơ\ hăng tơlơi pơtrun hro\m, djru amăng bruă pơgôp pran jua kiăng kơ bruă jơnum ruah khua ano\m bruă wai lăng djo\p djuai ania mơnuih mơnam hơtal anai tu\ yua./.

5 – Amăng 2 hrơi lơ 20, 21/9, ngă tui Glông bruă “Khul ling tơhan gum tơngan hrom yoa kơ tơlơi soaih pral m’nuih m’nam”, Sang ia jrao Khul ling tơhan mrô 175 {irô ding jum wai lăng khul ling tơhan gum hrom hăng {irô g^t gai Khul ling tơhan tring ]ar Dak Nông, Anom bruă Viettel Dak Nông, go\ng gai [ơi anai pơ phun pel e\p, pha brơi ia jrao kơ 2.000 vo\t ]ô neh wa djuai ania [ia\, sang ano# gah h’dră bruă, sang ano# [un rin [ơi să Quảng Trực, tring glông Tuy Đức, Quảng Tín, tring glông Dak Rơlấp, tring ]ar Dak Nông. Dưi thâo le\, glông bruă “Khul ling tơhan gum tơngan hrom yoa kơ tơlơi soaih pral m’nuih m’nam” le\ sa amăng h’dôm bruă mă gah ako# bruă gưl Kơnuk Kơna, dưi pơ phun hăng tơhnal pơkă prong rơbeh kơ 63 bôh tring ]ar, [ôn prong kiăng anăp nao h’dor glăi 70 thun Hrơi pơjing Khul ling tơhan deh ]ar Việt Nam, 25 thun Hrơi jơnum abih bang m’nuih [ôn sang pơgang lon ia. Mơng anun, djru h’kru\ đ^, k’tưn pran joa mu\t hrom ling tơhan m’nuih [ôn sang, khul mu\t hrom abih bang djuai ania amăng tơlơi phrâo./.

6/Ano\m bruă mơnuih tơpuôl tring ]ar Gia Lai phrâo jao brơi 5.500 pok hơdrôm hră ]ih kơ ]ơđai sang hră [un rin,]ơđai sang hră kuăl ia ling dăo [ơi tring ]ar. Kiăng ba nao hơdrôm hră ]ih anai dưi truh kơ ]ơđai sang hră [un rin  hơmâo mă mơtam, ano\m bruă mơnuih tơpuôl tring ]ar Gia Lai ngă hro\m ano\m bruă mơnuih tơpuôl djo\p tring glông, [ôn prong brơi nao pơpha hơdrôm hră pơar kơ [ing ]ơđai muai sang hră tơnap tap anun. Mrô hơdrôm hră ]ih anai do\ amăng mrô hră djru 22 rơbâo pok hơdrôm hră ]ih yua kơ keh prăk pran jua ]ơmah Tấm lòng vàng  Lao Động pơpha djru kơ 4 boh tring ]ar kuăl ]ư\ siăng hăng hơmâo pă wo\t ia ling dăo bơ be] djơ\ amăng tơlơi hơdip mơda, anun le\ pă boh tring ]ar Dak Nông, Dak Lak, Kon Tum hăng Gia Lai kiăng kơ ]ơđai sang hră kuăl ataih tơnap tap laih anun ană bă mơnuih [ôn sang mă akan hơdang pơ kuăl ia rơs^ Trường Sa, Hoàng Sa dêh ]ar ta./.

            7 – Tui hăng tơlơi pơhing mơng Gru\p g^t gai bruă Pơgang k’do\ng k’thel ia ling dăo hăng hyu doăh e\p m’nuih hmâo tơlơi truh tring ]ar Lâm Đồng, mơng ako# blan 8 truh ră anai, [ơi [ôn prong Đà Lạt hăng h’dôm bôh tring glông Lạc Dương, Đức Trọng, Lâm Hà, Di Linh, Cát Tiên, Bảo Lâm, Dă Huoai, Dă Teh hmâo laih 6 tal h’jan prong, 3 tal h’jan le# pler, 2 tal kroah yâu, 1 tal hmâo angin grom hăng 4 tal ia ling kor ngă răm rai prong truh bruă ngă đang hmua hăng tơlơi h’d^p m’da m’nuih [ôn sang. Abih bang răm rai tal anai đ^ truh rơbeh kơ 68 klai prăk. Amăng anun, răm rai prong hloh [ơi tring glông Lạc Dương hăng rơbeh kơ 26 klai prăk hăng [ơi tring glông Đức Trọng hăng rơbeh kơ 24 klai prăk./.        

8/Mơguah to\m brơi, lơ 21/9, Hră pơhing phrâo Tuổi Trẻ hăng Kông ty pơ ]ruh ngăn GreenFeed Việt Nam hro\m hăng Khul mơnuih [ôn sang ngă hmua tring ]ar Long An pơphun jơnum jao brơi 50 anung gơnam djru prăk hrăm hră kơ ]ơđai sang hră tơnap tap, 50 anung prăk anai rơnoh prăk lơm sa anung mơ\ng 500 rơbâo prăk truh kơ 3 klăk prăk, djru kơ ]ơđai sang hră tơnap tap [ơi tring glông Bến Lức hăng Cần Đước tring ]ar Long An. Rơngiao kơ prăk djru hrăm hră, Khul pơphun tơlơi djru ăt brơi do\ng kơ 60 boh sang ano\ mơnuih [ôn sang ngă hmua [un rin  ]an  15 klăk prăk sa boh sang ano\ [u mă kơ mlai ôh, hro\m hăng hră blơi gơnam [o\ng huă rơnoh prăk 3 klăk prăk. Anai le\, bruă mă djru kơ ană bă mơnuih [ôn sang ngă đang hmua nao sang hră, yua kơ Hră kơnal Tuổi Trẻ hăng Kông ty pơ]ruh ngăn GreenFeed Việt Nam ngă hro\m djru./.

Tơlơi pơhing phrâo dêh ]ar ta] rơngiao :

1 – Dơng mơng lơ 18-19/9/2014, [ơi plơi prong jưh jom Colombo, deh ]ar Sri Lanka, gru\p Khoa pơ ala Ping gah deh ]arr\ ta yoa kơ ơi Hoàng Bình Quân, Khoa gru\p pơtôm hiăp Kơnuk kơna, ngă Khoa gru\p nao pơhmư\ Bruă jơnum abih bang tal 8 Bruă jơnum jar k’mar h’dôm Ping gah apăn bruă k’đi ]ar châu Á (ICAPP). Gah rơngiao Bruă jơnum pơ phun Bruă jơnum tal 23 Jơnum min apăn bruă ICAPP hăng 2 bruă jơnum juăt bruă kơ “Bruă mă mơng h’dôm m’nuih apăn bruă k’đi ]ar đah kơmơi lom pơdo\ng khul gru\p châu Á” hăng “Bruă mă mơng [ing khoa hlăk ai g^t gai lom pơdo\ng khul châu Á”. Bruă jơnum tu\ ư pel e\p tơlơi pơs^t pơhư prong Jơnum min apăn bruă ICAPP hăng k’tưn tơlơi rô nao rai mơng ICAPP hăng h’dôm khul gru\p Ping gah mơng deh Mỹ Latinh hăng châu Phi./.

2/Khua dêh ]ar New Zealand ơi John Key, lơm lơ 20/9 brơi thâo: `u amra gir abih pran jua pioh ako\ pơdo\ng sa tơlơi mơak klă bruă mă kơ` pơgi [ơi dêh ]ar hăng mơnuih [ôn sang lo\n ia New Zealand. Ơi John Key ăt pơto\ng  rơđah, bruă ping gah Djuai ania apăn bruă yua `u git gai jing sa tơlơi gêh găl laih anun hro\m hăng tơlơi lông lăng ăt kơtưn gir kiăng mă bruă lăp hăng ano\ mơnuih [ôn sang do\ng yua amăng rơvang bruă pơ anăp. Khua dêh ]ar New Zealand ơi John Key lăi le\:  Anai le\, tơlơi dưi kơ hlơi pô `u djă tơlơi tơpă mă bruă.  Anai le\ tơlơi dưi kơ [ing ple\ hră ruah ping gah `u kiăng ba glăi boh tơhnal hiam klă kơ mơnuih [ôn sang New Zealand amăng bruă mă d^ da gla kơ`./.

            3 - {ing khoa moa deh ]ar Thổ Nhĩ Kỳ brơi thâo, amăng 2 hrơi rơgao lơ 19-20/9 hmâo h’dôm pluh rơbâo ]ô m’nuih Kurds mơng deh ]ar Syria đuăi nao pơ\ deh ]ar Thổ Nhĩ Kỳ  yoa kơ hu^ gru\p khăng ako# Kơnuk kna đăo Islam hăng kual gah ngo\ (ISIL), tơdơi kơ gru\p anai blah soa mă rơbeh kơ pluh bôh plơi [ơi goai deh ]ar Syri giam hăng deh ]ar Thổ Nhĩ Kỳ. Kơiăng khoa deh ]ar Thổ Nhĩ Kỳ ơi Numan Kurtulmus brơi thâo, truh tlăm mo\t tôm dih lơ 20/9, hmâo laih rơbeh kơ 60 rơbâo chô m’nuih Syri găn gao goai deh ]ar nao pơ\ deh ]ar Thổ Nhĩ Kỳ. Dơng mơng lơ 19/9, deh ]ar Thổ Nhĩ Kỳ ăt po\k mơn h’dôm bah amăng goai deh ]ar giam hăng deh ]ar Syri, kiăng ]ơkă m’nuih đuăi hyu yoa kơ h’dôm blah ngă kơplah wah khul m’nuih djuai ania Kurds hăng gru\p đăo Islam khăng ako# gluh đ^ [ơi lu kual rôk tui goai deh ]ar./.

            4/Lơ 20/9, Khua ding jum ling tơhan dêh ]ar Mi ơi Chuck Hagel hơmâo pơhiăp telephôn bơkơtoai nao rai hăng khua ding jum ling tơhan dêh  ]ar Êjip ơi Sedki Sobhi, pơsit dêh ]ar amra djru 10 boh rơdeh por bek blah ngă anăn Apache kơ dêh ]ar Êjip pioh yua blah glăi [ing tơhan pi rat. Pô ]ih hră kơ Khua ding jum ling tơhan dêh ]ar Mi ơi John Kirby brơi thâo, dua bơnah hơmâo bơkơtoai nao rai tơlơi rơnuk rơnua [ơi kuăl Trung Đông hăng Bắc Phi, ăt kah hăng tơlơi kơsung blah tơhan đăo Islam IS, yua kơ tơhan Mi ba jơlan hlâo blah tơhan sat [ai. Khul tơhan sat [ai pơđ^ kyar kơtang biă mă [ơi dêh ]ar Iraq hăng ngă pơhu\i kơ tơlơi rơnuk rơnua hăng lo\n ia Mi hăng kuăl gah yu\./.

            5 - {irô wai lăng tơlơi truh săt răm [ơi deh ]ar Philippin tôm brơi lơ 21/9 brơi thâo, k’thel Fung-wong găn nao deh ]ar anai ngă [ia\ biă mă `u 10 ]ô m’nuih djai hăng 7 ]ô m’nuih pơkon rơka ruă [ơi h’dôm kual dưr, amăng anun hmâo kual jum dar [ôn prong Manila. {irô anai brơi thâo, abih bang 185 rơbâo  bôh sang ano# bơdjơ\ nao yoa kơ k’thel hăng ră anai ăt do# mơn rơbeh kơ 42 rơbâo 900 bôh sang ano# glăk [ơi h’dôm bôh anom khom pơ pe\ đuăi. H’jan prong yoa kơ k’thel ba truh ngă 4 m’ta tơlơi lon tơhlom hăng l^p 75 glông jơlan. K’thelìung-wong luh nao [ơi Đài Loan, deh ]ar Khe\] mơgoah tôm brơi lơ 21/9, hmâo tôm h;jan prong hăng angin plăk k’tang. Pơkă hlâo k’thel amra anăp nao gah dưr tơdơi kơ găn nao Đài Loan hăng bơdjơ\ nao h’dôm tring ]ar Phúc Kiến hăng Chiết Giang deh ]ar Khe\]./.

                Pơblang hăng pôr : Rơluch Xuân-Nay Jek –Siu H’Prăk