VOV4.Jarai - Hong mrô lon dron hơmâo [ơ\i rơbeh 16.400 ektar, să Đak Nhoong ră anai hơmâo giam 2.000 ]ô mơnuih lêng mơnuih [on sang djoai ania Jeh Triêng sôh, lon ala along khă lu, samơ\ prong `u le\ lu kơ đing đoai, hlâo dih mơnuih [on sang kơnong pla hbơi plum, ktor, tơju\ pơdai đô] hăng [iă đô] hơmâo hmua pơdai ia. Tơlơi hdip mda mơnuih [on sang ]i anai bư\p lu tơlơi tơnăp, mrô mơnuih [on sang [un rin, [u thâo hră lu mơn. Ngă tui hơdră bruă tuh pơalin pơlar tui kual lon tơju\ pla prong hlôh, kiang plai [iă tơnăp ]i kual mơnuih [on sang djoai [iă, hơdôm thun rơgao, hrom hăng dôm hdră kơ]ao bruă tuh pơalin mơng kơnuk kơna laih dơng hơmâo wot djop gơnong bruă, gong gai khul grup apan tơngan ]rao bruă mơng tơhan găk goai lon ia gum tôm. Mơnuih [on sang djop djoai ania ]i Đak Nhoong hơmâo hrưn đi\, [rư\ pơ hgao hi\ tơlơi [un rin hin tăp, rơmon rơpa. Ăt djơh dôm sang ano# pơkon [ơi plơi Đak Ga mơn, mơng hrơi hơmâo ling tơhan găk goai lon ia Đăk Nhoong glăi gum djru, ]rao brơi mơna] bơwih [ong, sang ano# ayong Amo mơng dưi klaih hi\ mơng [un rin, hơmâo ano# [ong huă, hơmâo ano# pioh lui, rông pla djop gơnam tam mơnong mơnoă hơmâo ano# hrui glăi kơ sang ano# hơđong, ayong Amo, do# [ơi plơi Đak Ga, să Đak Nhoong, tring glông Đak Glei, tring ]ar Kon Tum lăi:   “Hlâo dih sang ano# kâu rin mơn, ră anai yoa hơmâo [ing tơhan [ơi kơđông găk goai lon ia rai gum djru, anun mơng klăih hi\ mơng [un rin, hơmâo dơnao rông akan anai đa dơng rông bê, rông un sang ano# hok mơ-ăk biă”.

            Jing plơi pla hơmâo Kơđông tơhan găk goai lon ia tring ]ar Kon Tum ruah pioh ako# pơjing hbo# bruă pơdah phun, gum mơnuih [on sang bơ wih [ong huă, mơng thun 2007 truh ră anai plơi Đak Ga, să Đak Nhoong hơmâo tơhan găk goai lon ia po\k pơhai lu hdră bruă, djơh hăng pơkra jơlan [êtông, pơđup anah phun pla, pơkra sang khăp păp, ]rao brơi mơna] kơ neh wa bơwih [ong, kiang pơđi\ tơlơi hdip mda pran joa gum go#p, tơhan hăng mơnuih [on sang ke\ phi\ hlôh. Ơi A Đom, tha plơi plơi Đak Ga, să Đak Nhoong, tring glông Đak Glei lăi: “ Blung a tơnăp tơnil [ơ\i yơh samơ\ hơmâo tơlơi gum gah pran joa, laih dơng dah pơ-ai ruă hơmâo ia jrao pơgang hăng khăm brơi tơlơi duan ruă kơ mơnuih [on sang”.

            Jing kual lon do# ktoai goai lon ia, dôm thun rơgao, Đăk Nhoong ăt sa boh să hơmâo lu mơnuih [on sang mơng pơkon rai hdip mda ]i anai, đa [u hơmâo hră pơ-ar ôh. }i plơi Đak Nơh, sa amăng hdôm plơi hơmâo mrô mơnuih [on sang phrâo pơmut djoai nia Việt Nam lu hlôh [ơi să, wot hong 33 boh bung sang, rơbeh 100 ]ô mơnuih. Tơlơi gum go#p, tơlơi do# dong gum djru nao rai kiang hơmâo tơlơi hdip hơđong hăng hơmâo gong gai, ling tơhan gah kơđông găk goai lon ia glêng nao biă. Ayong A Viên, djoai ania Lào, hdip ]i plơi Đak Nơh mơng 3-4 thun hơmâo ano# mưn, `u lăi tui anai: “ Hlâo dih kâu aka thâo lơi tơlơi Việt Nam hiưm pă, dơng mơng hơmâo tơhan [o# đo#i rai pơ plơi anai pơtô hrăm hră hăng truh kơ dưi hdip hlâo [ơi anai kah mơng hrăm abih anih 5, truh ră anai mơng thâo kơnuk kơna gum djru biă mă kơ mơnuih [on sang, kâu bơni kơ kơnuk kơna lu yoa brơi kâu mă djoai ania Việt Nam”.

    Hơdôm thun hdip [u hơmâo djoai ania, [u hơmâo hră pơ-ar pơđôm kơ drơi jan, tơdơi kơ hơmâo kơnuk kơna pơsit brơi djoai ania Việt Nam, mơnuih [on lan mơng hơmâo ano# gal pioh bơwih [ong. Rơngiao kơ bruă pơđup brơi pơdong sang do# amăng hơdră dăp glăi anih do# kơ mơnuih [on sang pơ kual goai lon ia tui hbo# bruă pơghe\p plah wah, dôm sang ano# neh wa ]i anai hơmâo pla lu laih phun bor, sang ano# pla biă hloh hă 1 ektar, lu le\ 3-4 ektar, tơlơi hdip mơnuih [on sang [rư\ hơđong tui. Ơi A Lêu, Khoa git gai ping gah plơi Đak Nơh brơi thâo: “ {ơi anai lon [u hiam ôh, ngoăi abih laih, ră anai pla phun bor đô], rim sang ano# sa bơyan lo#k kơđuh phun bor hơmâo mơng 20-30 klăk prak, mơng anun neh wa dưi klaih hi\ mơng [un rin, mta 2 dơng le\ thâo laih mơna] ]em rông hlô mơnong, rông rơmô ania, un ania tuh ană pơlar tui tơlơi bơwih [ong huă”.

             Mơng sa boh să goai lon ia tơnăp hlôh, mrô sang ano# neh wa [un rin hơmâo 70%, 5 thun hăng anai, hong tơlơi tuh pơ alin mơng kơnuk kơna, tơlơi khăp păp hơmâo pran joa gum djru mơng [ing tơhan, tơlơi hdip mơnuih [on sang djop djoai ania să Đak Nhoong hrơi [rư\ đi\ tui, pơgo#p tôm laih tơlơi đăo gơnang hong ping gah, kơnuk kơna. Ơi A Phương, Kơ-iang khoa [irô jơnum min mơnuih [on sang tring glông Đak Glei, tring ]ar Kon Tum lăi: “{ơi tring glông Đak Glei hơmâo 3 boh să, tơlơi hdip mda kâu [uh să Đak Nhoong yơh hơđong biă, ktư\ kơ mrô sang ano# [un rin ăt hro# lu tui laih mơn”.

            Ktưn tuh pơ alin kơ tơlơi bơwih [ong huă, kiang pơđi\ tơlơi hdip mda mơnuih [on sang, ako# pơjing lon mơnai dlai ia goai lon đơ đam mơnuih [on sang [rư\ hrơi kjăp tui, wai lăng pơgang klă lon ia pô ta ngă mă pô lon ia hăng jing anih bơnga] kơ kual goai lon, jing tơlơi khom mơng [ing khoa hăng ling tơhan, mơnuih [on sang djop djoai ania [ơi să Đak Nhoong./.

                                                                                 R]om H'Ly : Pô ]ih hăng Pôr