VOV4.Jarai- Wo\t tơdah ha boh tơring ]ar hơmâo tơlơi  bơwih [og huă do\ tơnap amăng  5 boh tơring ]ar kual }ư\ siăng, samơ\ Kontum hơmâo tơlơi gêh gal pha ra hơjăn, amra ba glăi boh tơhnal tu\ yua kơ tơlơi bơwih [ong huă prong hloh tơdah dưi tuh pơplai lăp djơ\ .

            Anai yơh jing  boh yom phun mơ\ Jơnum lăi pơthâo bruă tuh pơplai kơ kual }ư\ siăng hơtal 3 phrâo pơphun [ơi tơring ]ar Lâm Đồng, Kontum jing tơring ]ar ba ako\ hlâo [ơi kual }ư\ siăng amăng tơlơi pơhư] [ing khoa moa  bơwih [ong huă s^ mơdrô gleng nao, laih anun tu\ mă lu hơdră nao tuh  pơ alin  bơwih [ong hăng rơnoh prak truh kơ 7000  klai prak.

            Ră anai tơring ]ar Kontum jing tơlơi ngă hmua pla pơjing yơh pơhư] lu [ing ngă bruă mơdrô amăng d/c ta hăng lo\n ia ta] rơngiao gleng nao.  Hrom hăng  75 rơbâo ektar đang kơsu, giăm 14 rơbâo ektar đang kơphê, Kontum hơmâo hơbơi aring ]ư\, sâm Ngọc Linh, sa djuai phun pla ngă jrao  yom biă mă  hmư\ hing truh pơ jar kmar. Rơngiao kơ anun, kual bơwih [ong [ơi Kon Plong, anih hơmâo ayuh hyiăng rơ-ơ\ hiam biă mă hrim blan amăng thun kơnong 20 đo# C na nao, hơdôm pluh rơbâo ektar lo\n glai, jơlah ia dưi pla jing a`ăm pơtam, rông akan hơdang ia rơ-ot, pla phun jrao akha kyâo….jing anih nao ngui, ]uă kyâo glai hiam mơak biă mă, anun dưi pơhư] lu mơnuih ngă bruă mơdrô  hor tuh pơplai nao bơwih [ong huă. Ơi Nguyễn Văn Lân, Khoa tơring glông Kon Plong brơi thâo,  ră anai hơmâo 77 kơ]ăo bruă ]ih anăn rơkâo tuh pơplai [ơi tơring glông anai hăng rơnoh prak truh kơ  17 rơbâo klai prak.

            Tu\ yua mơng hơdră rông akan tầm, akan hồi ia rơ-ơ\, ơi Trần Nhi Kha, Khoa  git gai khul khoa moa kông ty pơ]ruh ngăn Hoàng Ngư Măng Đen, brơi thâo,  “Ayuh hyiăng [ơi anai pơkă dưm dưm amăng thun 22 đo# C, mlam tơ-ơ\ hloh, djơ\ hăng bruă rông akan ia rơ-ơ\. Tui hăng tơlơi pơtong lăng mơng mơnuih kơhnâo kơhnăo anom bruă  rông akan hơdang mrô 1, anih anai rông akan klă biă mă [ơi kual pơngo\ }ư\ siăng. Ră anai, gơmơi hơmâo laih djuai ană akan rông. Blan 11 thun anai, gơmơi brơi pơkrom boh akan dong, hơmâo năng ai `u 20 rơbâo drơi ană akan. Tơdah pơ anih mơdrô kual Tong krah klă dong le\, [ing gơmơi amra ngă hrom ba rông amăng ia dơnao prong”.

            Hăng hơdôm sang bruă prak, sang makơsai gah bruă ngă hmua [ơi Kontum jing anih hơmâo kơmlai biă tuh pơplai brơi ]an prak. Tui hăng tơlơi ju\ yap mơng [ing mơnuih kơhnâo kơhnăk bơwih [ong huă, kiăng dưi pok prong hơdră pla pơjing đang hmua hơđong kjăp, hơmâo lu djuai mơnong s^ yôm, noa pơmă, Kontum kiăng rơnoh prak tuh pơplai truh kơ hơdôm pluh klai prak  kah dưi. {uh rơđah, djo\p sang ano\ mơnuih [on sang ngă hmua, khul pơkra pơjing s^ mơdrô bơwih  [ong hrom  bruă ngă hmua pla pơjing kiăng biă mă hơmâo prak tuh pơplai amăng bruă mă. Dưi ako\ pơjing rơgao hăng  anai 2 thun, pla hăng ming pơkra tơpung kơphê hơdjă, ơi Nguyễn Tri Sáu, Khoa  git gai anom bruă ngă hrom bơwih [ong mơng bruă ngă hmua pla pơjing s^ mơdrô  Sáu Nhung, [ơi tơring glông Đak Hà brơi thâo, Anom bruă bơwih [ong hrom gơ`u mă bruă tuh pơplai kơ[ah prak na nao : “Noa gơnam tam gơ`u hơmâo ăt [u lu mơn. Rơnoh prak hơmâo ako\n lu lơi. Lu kơ prak tuh pơplai hơduah e\p mă pô đu]. Ră anai, ta blơi 10 tơn kơphê asar krô hăng kuă pơkra jing tơpung, s^ mơdrô hơmâo truh 400 klak prak baih. Lơm anun,  blơi ba glăi răk lui amăng sang kho dong mơng 6-7 blan kah ba kuă pơjing tơpung. Tơdah hơmâo prak ta blơi abih gơnam boh troh đang hmua mơng [ing ngă ding kơna amăng anom bruă ngă hrom, ba glăi pioh lui amăng sang kho laih anun kuă pơkra tui [ơ [rư\. {u hơmâo prak blơi pơđôm lui tơnap biă mă”.

            Tui hăng  ơi Nguyễn Văn Tín, Kơ-iăng Khoa khul mơnuih ngă bruă mơdrô tơring ]ar Kontum le\,  glăk hơmâo tơlơi gêh gal prong biă mă kơ hơdôm kông ty, anom bruă tuh pơplai prak,  yua dah nao pơ anih hơmâo lu tơlơi gêh gal, Kontum ăt jing anih pơtruh nao rai hăng ta] rơngiao, kual dơnung d/c  Lao, truh pơ  gah pơngo\ d/c Kur laih anun d/c  Thái Lan. Ơi Nguyễn Văn Tín lăi: “Ră anai, Kontum hơmâo kơnong  hơdôm boh anom bruă mơdrô anet đu]. Prak tuh pơ alin [iă, prak ]an mơng sang makơsai, prak mơng sang ano\ arăng [iă đu], tui anun thâo mơn ngă bruă samơ\ [u hơmâo prak le\ lăng kah do\ soh đu] mơn”.

            Ră anai, hrom hăng bruă ngă hmua pla pơjing, tơring ]ar Kontum ăt hlak jak iâu  tuh pơplai 33 kơ]ăo bruă tuh pơkra, s^ mơdrô, ]ơkă tuai hăng man pơdong. Amăng anun lu biă mă `u tuh pơkra s^ mơdrô, ]ơkă tuai hyu ngui, s^ mơdrô, bơwih bơwang kiăng pơplih tui hơdră  s^ mơdrô bơwih [ong huă, tơring glông, tơring ]ar gleng nao kơ bruă tuh pơplai, djru  phun  blung kơ bruă ]uk pơkra jơlan nao rai. Kơnang kơ hơtal jơnum prong anai, tơring ]ar amra tu\ mă tơlơi djru kơ bruă tuh pơplai [ơi tơring glông Kon Plong, tơring ]ar Kontum. Hơdră pơtô  hrăm kơ mơnuih mă bruă djru kơ  hơdôm kơ]ăo bruă anai kơ` pơgi ni anăp ăt gleng nao mơn, ơi Lê Đức Tín Kơ-iăng khoa tơring glông Kon Plong lăi: “Kiăng pơtrut tui bruă s^ mơdrô, iâu tuh pơplai amăng mông jơnum anai djru amăng bruă tui hluai ano\ pơs^t laih, tơring glông amra gleng nao  kơ bruă ]uk pơkra jơlan nao rai. Kơnang kơ khul djru kơ bruă tuh pơ alin anai yơh pơsir ta` biă mă kơ mơnuih [on sang ngă  bruă s^ mơdrô, ngă hră  pơar wot hăng nao ngă hră pơar truh pơ tơring ]ar hai..”.

            D^ da gla kơ` hơdôm kơ]ăo bruă tuh pơplai [ơi Kontum lu biă mă, yua dah djơ\ hăng tơlơi ]ang rơmang mơng anom bruă s^ mơdrô, rơngiao kơ ano\ gêh gal yua lo\n mơnai glai klô, hơdră ngă hră pơar  pioh mă bruă ăt amu` mơn. Tơlơi pơbưp nao rai kơplah wah khoa moa tơring ]ar hăng mơnuih  s^ mơdrô dưi pơphun re se anun djo\p bruă amu` hăng gêh gal  pơsir tơlơi gun gan amăng bruă mă. Ơi Nguyễn Đình Bắc, Kơ-iăng Khoa Gơnong bruă wai lăng bruă mă tuh pơ alin tơring ]ar Kontum lăi:  “{ing gơmơi pơsir hơdôm tơlơi gun gan, tơnap tap kơ djo\p anom bruă mơdrô le\, khom bưp hăng e\p lăng ano\ hơge\t aka [u djơ\ hlong pơsir mơtam, pơgaih h^ hmao kru. Hrim klâo blan ha wo\t jơnum bưp nao rai, hơduah e\p jơlan hơdră, tơlơi tơnap tap kơ anom bruă mơdrô, tuh pơ alin laih anun pơsir brơi ano\  kiăng kơ [ing ngă bruă mơdrô tuh pơ alin”./.

                                                                            Nay Jek : Pô ]ih hăng Pôr