VOV4.Jarai- }ư\ siăng hlăk bưp tơlơi phang khôt kơtang, kơ [ah ia nga\ hơmua, ba truh pơdai ktor, boh troh pơ boh hro\ tui.

Thun blan anai, mơnuih pla kơ phê pơ kual }ư\ siăng pe\ rah boh kơ phê, pơmin truh ia pruih brơi bơyan phang. Ơi Lê Quang [ơi thôn 13, să Ea Ninh, tơring glông }ư\ Kuin, tơring ]ar Daklak hơmâo ha mkrah đang kơ phê pla hro\m hăng phun tiu. Wot dah gir run bia\ ma\ hơduah ia brơi phun pla, samơ\ kơ phê hanưg tiu pơboh hro\ tui bia\ ma\: “ Hlung ia anai dlăm rơbeh 20 met, ama\ng ia [le\ anet kho\m pruih mơng 4, 5 hrơi kah ma\ gio\ng 5 sao lon anai. Tơdơi kơ anun blơi măi, pioh trun gah gu\ adih, brơi trun hre\ 13 kul. Ră anai iâu ara\ng rai khoer apah prăk, hlung ia hlăk pruih anai dlăm  truh 60 met. Ta ngă kơ phê pruih ia truh 3- 4 tal, kơnong thun anai adai pơ iă phang bia\ ma\, kho\m pruih ia truh 6 tal”

{ơi kual pla lu đang kơ phê kah hăng tơring ]ar Daklak, ơi Nguyễn Anh Hào, khoa g^t gai khul bơwih [o\ng huă hro\m hơb^t Công Bằng, gah să }ư Dlêi M’nông, tơring glông }ư\ M’gar ăt kah ha\ng anun mơn, bơngơt truh kơ ia pruih, wot dah phrâo bơyan phang đu]: “Kơ phê le\ kho\m pruih ia bơyan phang, [ơi hơdôm kual lon kơ [ah ia lu bia\ ma\. Tui ha\ng tơlơi lăi lui hlâo, pơ ana\p anai amra thun phang khôt kơtang bia\ ma\, tơlơi bơngơt kơ neh met wa kơ [ah ia. Hơdôm thun hlâo adih, neh met wa puih ia hơnoh kroh, dơnao ia prong, kơtư\ ha\ng [ơi  ]\ư\ dlông, ia kơ [ah bia\ ma\. Neh met wa klơi ama\ng hlung ia pioh pruih brơi đang kyâo, laih anun ia hro\ tui [ơ [rư\, neh met wa khoer dlăm truh 70m, 80m, s^t nik ama\ng thun pơ ana\p anai kơ [ah yơh ia”

Tui hăng [irô jơnum min mơnuih [ôn sang tơring  ]ar Daklak lăi, thun anai hơmâo rơbeh 80 rơbâo ektar đang kyâo bơh troh djo\p mơta phang khôt ngă răm, ama\ng giăm 15 rơbâo ektar rơngiă abih ba\ng, yap lăng ha\ng prăk truh 2.100 klai prăk, hdôm pluh rơbâo ektar đang kơ phê, đang tiu răm rai sui thun mơyun blan. Jing kual lon pla lu đang kơ phê, tiu ha\ng boh troh [ơi tơring ]ar Gialai ăt răm rai kơtang yua phang khôt ngă rai. {u djơ\ hơja\n mơnuih [ôn sang đu] ôh bưp tơlơi tơnăp tap, wot hăng hdôm sang s^ mdrô ăt pre lui hlâo bư\ bơnư\ ia hlâo laih, kah ha\ng Kông ty TNHH MTV kơ phê Ia Grai ăt tơnăp tap yua kơ phang khôt ngă răm mơn. Ơi Nguyễn Đại Ngọc, khoa g^t gai Kông ty anai brơi thâo: “Kâo rai mă bruă pơ }ư\ síăng anai 35 thun laih, mơng đưm aka hơmâo ôh phang khôt kơtang kah ha\ng thun anai. {ing gơmơi hơmâo 11 boh dơnao ia ră anai ăt thu krot mon kah ha\ng anai. Anai le\ thâo kơnal hloh pơblih ayuh hyiăng, tơdang adai pơ iăng đ^, mrô hơjan [ia\ tui, bơhơmutu ha\ng hdôm thun hlâo adih”

Bơ kơ ơi Hoàng Phước Bính, giăm 30 thun pla phun tiu pơ }ư\ Sê, tơring ]ar Gialai brơi thâo tui anai: “ Bơyan thun 2014-2015, yua kơ tơlơi ayuh hyiăng ngă rai, [u hơđong ôh, ba truh phun pla pơboh [ia\. Pô [ing gơmơi tui lăng phun tiu giăm 30 thun ha\ng anai, dưi lăi tui anai, thun anai le\ tiu pơboh [ia\ bia\ mă, pơkă hăng hdôm thun hlâo adih. Hơmâo lu đang tiu pơbloh hro\ mơng 60-70%, kiăng lăi klah ]uh glăi `u hro\ mơng 30-40%”

{u hơja\n phang khôt ama\ng bơyan phang đu] ôh, jing hdôm thun ha\ng anai laih, }ư\ siăng kơ [ah ia tong krah bơyan hơjan. Blan 6 thun anai le\ pơ phun bơyan hơjan laih, samơ\ bơnu\ ia prong Ayun hạ, jing dơnao ia prong hloh pơ kual }ư\ siăng anai ( Hơmâo pơđom ia truh 253 klăk prăk m3), hro\ bia\ ma\, ngă rai hdôm rơbâo ektar hơmua ia, đang tơbâo, hơbơi plum laih anun bơnga gah kual Ngo\ dơnung  tơring ]ar Gialai ăt pơdjơ\ truh  mơng, yap lăng tơlơi răm rai ha\ng prăk rơbeh 150 klai prăk.

Gah kual Yu\ dơnung }ư\ siăng, 2 boh tơring glong Cát Tiên hăng Dă Teh, jing kual lon pla lu pơdai hloh ama\ng tơring ]ar Lâm Đồng, hlâo anih anai le\ ăt hơmâo ia ling da#u kơtang bia\ ma\, hơmâo lu lon a`e\, lon kơmơk, samơ\ thun anai ăt kơ [ah kơ ia mơn, yua ia Krông Đồng nai hro\ kơtang bia\ ma\, hdôm sang măi [op ia pơ prong đing [u truh pơ ia ôh. Jơlah ia [ơi hdôm hơnoh ia [ơi hdôm dơnao ia leng hro\ hdôm met. Tơlơi [ơi tơring ]ar Daknông ha\ng hăng Kontum ăt kar kăi mơn. Hja\n [ơi tơring ]ar Daknông hơmâo rơbeh 500 ektar kơ [ah ia, 21 rơbâo ektar đang kơ phê ha\ng đang tiu pơdjơ\ truh mơn. Bơyan hjan laih rơgao, sang ano\ amai Phạm Thị Huê [ơi să Quảng Phú, tơring glông Krông Nô, tơring ]ar Daknông pla 1 ektar kơtor, samơ\ [u hơmâo pe\ boh ôh yua kơ phang khôt ngă răm. Bơyan phang pơ ana\p anai, amai pơmin truh 1 ektar kơ phê hăng 6 sao lon ngă hơmua [u hơmâo ia pruih ôh: Neh met wa hlăk lo bia\ ma\, kơtor le\ lui abih, [u hơmâo boh, yua [u hơmâo ia pruih, bơ kơ hơmua ia hlăk j^ agaih ]i mă bruă. Tơdah [u hơmâo ia ăt lui raih mơn, đang kơ phê mă ia pruih [ơi hơnoh anai ăt lui mơn. Thun hlâo adih pruih ia 3 tal, thun anai kho\m pruih ia 4 tal, hlăk pơmin amra hơmâo ia ha [u, [u djo\p lui raih đang kơ phê yơh”

Tui ha\ng lăi lui hlâo, hrơi blan pơ ana\p anai, kual }ư\ siang amra phang khôt kơtang hloh dong. Mrô ia [ia\ hloh pơkă ha\ng hdôm thun hlâo adih mơng 20-40%, tui anun yơh ia rô [ơi hơnoh kroh kơ [ah ăt kar kăi mơn. Ơi Y Đhăm Ênhuôl, kơ ia\ng khoa g^t gai [irô jơnum min mơnuih [ôn sang tơring ]ar Daklak brơi thâo, tơring ]ar anai pơhro\ h^ rơbeh 5000 ektar hơmua ia, laih anun pla djuai [ia\ hrơi blan, rơbeh 10.000 ektar kho\m pơgăn glăi phang khôt rơnu] bơyan. Samơ\ djơh ha\ng 250.000 ektar đang kơ phê hăng tiu, [u hơmâo jơlan hdră klă ôh: “Abih ba\ng dơnao ia, [u giăm anih pla đang kyâo boh troh ôh. Ia [ơi gah gu\ lon [ơi kual }ư\ siang lăi hro\m, Dalkal lăi hơja\n ia hro\ na nao. Tui anun yơh ako\ pơdong kơ]a\u bruă pơgăn glăi phang khôt brơi phun kyâo boh troh, [u hơmâo jơlan hdră hơpă ôh tu\ yua. Hơmâo lu đang kyâo boh troh [u hơmâo ia pruih, kơtư\ ha\ng klơi ia wơi, ia khoer ha\ng măi”

Rơluch Xuân: Pô ]ih ha\ng pôr