VOV4.Jarai – Hlak do\ hơdip mơda, Khoa mir sir Hồ Chí Minh aka [u hơmâo nao ]uă djơ\ mơnuih [on sang kual }ư\ siăng ha wo\t ôh, samơ\ tơlơi khăp mơng Wa ăt anăp nao kơ kual }ư\ siăng na nao đu]. Hơdôm mơnuih mơng kual }ư\ siăng  tom nao pơ Tong keng ngă bruă hơkru\ kơ lo\n ia ta, bưng băi dưi bưp h^ Wa Hồ, hmư\ Wa pơtô lăi, pơtă pơtăn, jing sa tơlơi mơak hing ang prong prin amăng pran jua, tơlơi mơ\ gơ`u [u thâo wor rơb^t ôh laih anun ră ruai glăi kơ ană tơ]ô hmư\ sa tơlơi lăp pơ-ư pơ-ang biă mă.

            60 thun laih rơgao pơ klôn adih, dong mơ\ng hrơi dưi bưp Wa  Hồ mă tơngan, mo# anet djuai ania Êđê hlak anun, ră anai jing yă kơ [ing tơ]ô  baih, samơ\ amăng  pran jua amai Linh Nga Niê Kdăm pô thâo pơ]eh tơlơi adoh soang  ră anai ăt do\ đôm rup rap tơlơi mơak amăng mông bưp, [uh [o# mơta Wa Hồ hlak anun [u thâo  lă ôh. Pô thâo pơ]eh tơlơi adoh, amai Linh Nga Niê Kdăm ră ruai glăi, `u bưng băi dưi hơdip hăng am^ ama, ama `u Wa Y Ngông Niê Kdăm, nao pơ kual kơdư dêh ]ar ta ngă bruă ]ar, nao do\ pơ kual Việt Bắc ngă bruă hơkru\ kơ lo\n ia je\ giăm Wa Hồ. Hlak anun do\ amăng dlai tlô (glai klô), `u hơdor mă amrơ amril đu] [u rơđah ôh, gah pơngo\ anih gơ`u do\ hơmâo sa boh sang anet mơng sa ]ô ơi tha do\. Ơi tha anun je\ giăm biă mă, juăt nao ngui mơak hăng [ing ]ơđai muai anet laih anun juăt pơpha brơi [a` ke\o kơ [ing ]ơđai, brơi boh troh kơ ]ơđai [ong... Hlak anun  `u [u thâo krăn ôh ơi tha anun hlơi pô, tơdơi anai kah `u mơng thâo ơi tha anun le\ jing Wa Hồ  yơh. Nai pơ]eh tơlơi adoh amai Linh Nga Niê Kdăm ră ruai:

            Thun 1955, amăng ha wo\t nao [ong Tết hrom Khoa moa GGWLPA m[s d/c, hơmâo jak iâu abih bang djo\p sang ano\ [ing khoa moa apăn bruă nao [ong tết ]ơkă thun phrâo hrom hơb^t amăng tlam mơmot, Wa Hồ nao ngui hrom mơn. Wa nao giăm, Wa tơ`a “Ơ, Y Ngông, anai ană đah kơmơi djuai ania Êđê hă ?”, laih anun Wa mă tơngan kâo kah hăng mơnuih prong mơn. Mông anun kah ama kâo lăi, anun le\ Wa Hồ, khoa prin kơ lo\n ia ta, kơ bruă hơkru\ dêh ]ar ta, mông anun kah kâo mơng thâo krăn Wa Hồ, 3-4 thun do\ amăng dlai tlô, [uh na nao samơ\ [u thâo  krăn pô anun le\ Wa Hồ ôh lah, kơnong lăng kơ `u kah hăng sa ]ô ơi ta đu], je\ giăm biă mă, khăp [u-eng [ơ\i. Mông anun kah thâo, ơ lah ơi tha do\ [ơi sang giăm hang ia anun lah je\ giăm sang hăng ta mơn. Ră anai, pơ[uh glăi rup rap anun, kâo [u pơmin ôh kâo jing mơnuih mơak prong prin biă mă amăng pran jua, ho\k kơdo\k biă mă tơl [u thâo pia”.

            Tơlơi hơdor glăi mơng sa ]ô ]ơđai đah kơmơi phrâo 6 thun đu] hlak anun sit nik [u hlom bom ôh tơdah [u hơmâo pok lăng glăi rup hlak anet do\ pơ kual  dlai tlô hơkru\ [ơi Việt Bắc, yua kơ hơmâo mơnuih mă tơlơi pơhing phrâo dêh ]ar Prang mă pioh rup. ~u do\ kơtoă biă mă lơm [uh rup pô ta hlak do\ anet dưi do\ ber giăm Wa, Dưi hơmâo Wa pơpha brơi [a` ke\o, tơl wa pi [ơi pha. Hăng `u tơlơi hing ang anun  mơak tloh noh, amra [u thâo wor rơbit ôh truh kơ abih tơlơi hơdip pô.

            Bơ ơi Rơ-ô Y Đô, djuai ania Jarai do\ pơ [on Mgăm, să }ư\ Pui, tơring glông Krông Bông, tơring ]ar Daklak, ăt do\ hơdor na nao tơlơi Wa Hồ pơtă pơtăn, lơm nao ]uă khul ling tơhan kual }ư\ siăng, prăp lui nao blah ngă djru kơ gơyut gơyâo d/c Lào. ~u hơdor glăi  lơm thun 1957, puih tơhan [ing gơ`u do\ pơ tơring ]ar Nghệ An, hơmâo tơlơi pơtrun mơng dlông brơi pơpha jing dua grup prăp lui nao  pơ tơdron blah [ơi d/c Lào.  Hlak anun, puih kơđông gơ`u Wa Hồ weh nao ]uă laih anun pơtrut pran jua [ing ling tơhan. Wa Hồ puăi hrom mơak, tơ`a bla hrim ]ô, gleng nao kơ mông huă [ong, sum ao ]ut truh kơ tơlơi  khăp hơning glăi kơ plơi pla pô, pơtă pơtăn kơ adơi ayong ling tơhan hơdor pơgang drơi jăn brơi pơđao, pơgang klă pran jua hnun kah blah ngă kơtang. Tơlơi anun, djo\p pô lêng kơ dlưh pran hơtai boh jua soh. Ơi Rơ-ô Y Đô ră ruai glăi:

            Hơmâo ha wo\t Wa Hồ nao ]uă ling tơhan kual }ư\ siăng, Wa tơ`a le\ “Ling tơhan kual }ư\ siăng huă [ong dưi trơi mơn? Buh sum ao dưi pơđao mơn? {ing gih rơngôt, hơning glăi mơn kơ kual Dơnung ta?”. Tơdơi kơ anun, Wa glăi pơhiăp hăng ơi Giáp dong. Tơlơi Wa pơtă pơtăn le\, e\p djuh ro\m apui kiăng pơdang pơđao kơ ling tơhan, laih anun sum ao buh brơi djo\p. Lơm anun, gơmơi ol kơdol pran jua, ]ăng glăi tơlơi pơgop hiăp mơng Wa, rơkâo [uăn rong hăng Wa le\, rai pơ kual Dơnung khom ngă pơgiong bruă jao”.

            Tơlơi hơdip rơ-un pran jua thâo luă gu\ mơng Wa, je\ giăm pơtrut  pơsur pran jua, ai hơtai, djru kơ ơi Rơ-ô Y Đô hăng lu khul ling tơhan kual }ư\ siăng sa pran jua blah ngă khom soa glăi tơlơi dưi kơ lo\n ia ta. Wo\t hăng tơdơi anai, lơm nao blah ngă, [ơi tơdron blah  H9, tơring glông Krông Bông ră anai, ơi Rơ-ô Y Đô, ăt djă pioh na nao tơlơi pơtô mơng Wa Hồ, blah ngă yua kơ plơi pla, yua kơ kual Dơnung khăp [u-eng.

            Ană bă mơnuih djuai ania kual }ư\ siăng, wo\t tơdah aka [u  [uh djơ\ ôh [o# mơta Wa Hồ hơmâo ha wo\t hai samơ\ amăng pran jua hrim ]ô mơnuih leng kơ hơmâo Wa Hồ soh. Ayong Y Kuet Liêng, djuai ania M’nông, pơ [on Krong, să Ea Trul, tơring glông Krông Bông, pro# tơdăm prăm dra rơnuk lo\n  ia ta rơngai laih, kơnong thâo kơ Wa Hồ  tui hăng tơlơi arăng ră ruai glăi đu] laih anun [uh rup Wa amăng tivi arăng pơdah glăi, lăng amăng hơdrôm hră…Samơ\ lơm tơ`a lăng kơ Wa Hồ, pran jua `u ăt pơ-ư pơ-ang hăng pơpu\ biă mă kơ Wa Hồ. Ayong Y Kuet Liêng lăi :

            Kâo pro# tơdăm pram dra, am^ [ă yă pơjing, tơkeng rai kâo amăng rơnuk lo\n ia ta pơklaih rơngai laih, aka tom  [uh djơ\ Wa Hồ ôh samơ\ kâo khăp pơpu\ biă mă kơ Wa, Wa yơh mơnuih ngă khoa prin kơ djuai ania. Kâo kiăng hrăm tui dong mơng hơdôm bruă mă, tui hăng tơlơi ră ruai kơ Wa Hồ amăng tơlơi hơdip ~u hrim hrơi, tui anun [uh tơlơi  do\ dong [ong huă, je\ giăm hăng  mơnuih iao gah, kâo hrăm tui gru hiam pran jua klă mơng Wa Hồ yơh, kiăng pơtô lăi kơ ană tơ]ô, djru ba mơnuih jum dar ta.

            Amăng sang ano\ ayong Y Kuet Liêng, rup Wa Hồ dưm amăng không laih anun yôl lui [ơi anih kơdrưh biă mă. ~u ăt kiăng hrăm tui na nao bruă mă hiam, pran jua tơlơi pơmin thâo luă gu\ mơng Wa Hồ, djru ba mơnuih iao gah laih anun pơtô ană bă hrăm tui Wa Hồ.

            Wo\t tơdah Wa aka tom rai pơ kual }ư\ siăng ha wo\t ôh, lu mơnuih [on sang kual }ư\ siăng aka bưp djơ\ Wa Hồ, samơ\ amăng pran jua, tơlơi khăp [u eng leng [ơ\i pioh kơ Wa Hồ, pran jua  ăt buă [lol kiăng hơdip na nao hơmâo Wa Hồ do\ hrom hơb^t. Wa Hồ do\ na nao amăng pran jua  mơnuih [on sang kual }ư\ siăng./.

                                                                           Nay Jek : Pô ]ih hăng pôr