Ồng Nguyễn Trọng Ngọc geh mpồl lơh sa kă bro kơphe jŏ nam tàm kơnhoàl Krông Păc, càr Dăk Lăk đơs. Nam lài, tŭ do, mpồl lơh sa kă bro ồng dê neh blơi geh mờr 600 tấn kơphe gar, kờp jơh priă tơrgùm geh di pơgăp 24 tơmàn đong. Kàl lơh sa nam 2023-2024 do, bŭ lah kơphe tàm làng bol gam uă ngan, priă geh tơl, mơya mpồl lơh sa kă bro mìng rơ̆p blơi geh ờ uă ngan. Jăt ồng Ngọc đơs, dùl bơnah là tài làng bol geh nùs nhơm kờñ prăp kơphe kơ̆p gơguh giă, bơnah ndai tai là giă kơphe gơguh gơmù mờ bơta ờ ndrờm bal uă, mpồl lơh sa kă bro gŏ gơlơh gơtìp uă bơta ờ niam. Mùl màl, bơh lồi nhai 8 tus bồ nhai 12 nam 2023, kơphe geh ală tŭ gơguh giă tus 7 ngai tơn, mơya kung geh tŭ gơmù giă 1 nhai pơn jăt tơn. Tàm hơ̆, geh ngai gơmù ni sơna 7 tơlăk đong tàm 1 tấn. Tàm nhai 12 nam 2023 pa do, priă tăc kơphe gam gàr tàm khà gơguh, giă geh tŭ gơguh tus mờr 70 tơlăk đong tàm 1 tấn, mơya tŭ do gam tàm bơta gơmù. 2, 3 ngai do, gơmù neh rơlao 2 tơlăk đong tàm 1 tấn.

Ồng Ngọc đơs là, tàm tŭ drà kă bro gơguh gơmù ni sơna bè tŭ do, den ồng di nùs ngan mờ bơta kă bro di mơ bè tŭ do, ồng Nguyễn Trọng Ngọc đơs tai: “Kơphe den gơ ni sơna mờ ờ git bè lơi ngan. Geh tŭ giă gơmù ni sơna den he gơtìp hoàc huơr, di lah jăt giă tàm drà kă bro gàr den he geh priă cồng ờ uă, di lah ờ den gam geh giă bè ờs. Đơs ngan jăt tơl tŭ drà kă bro mờ jăt jơnau kơlôi bơh să tờm añ dê, blơi lài tăc tơnơ̆ lơh jăt kơrnoăt pal jăt tàm drà kă bro dê”.

Giă kơphe gơguh gơmù mờ bơta gơguh gơmù uă ờ mìng lơh tơrlòng mpồl lơh sa kă bro. Geh uă cau tam kơphe kung gơtìp ờ git bè lơi, ờ git den tàng tăc mơ ha là pơn jăt tai kơ̆p nàng gơguh giă. Mò Nguyễn Thị Nguyệt, kis tàm xã Ea Yông, kơnhoàl Krông Păc geh 2 rơbô 900 tờm kơphe tam bơrlŭ bal mờ tờm sầu riêng yal. Tàm ală nam do plai sầu riêng geh tơnhào uă den tàng hìu geh tơl priă nàng kơ̆p kơphe gơguh giă, mơya ờ hềt tŭ lơi mò tăc geh kơphe di tàm tŭ gơguh  giă niam. Mò Nguyễn Thị Nguyệt đơs: “Kàl lơh sa nam 2021-2022 añ tăc mờ priă geh 35 rơbô đong tàm 1 kĭ mơ. Tài tŭ hơ̆ añ kờñ geh priă, nam do geh tŭ priă tăc kơphe gơguh uă tus bơh 48 tus 49 rơbô đong tàm 1 kĭ mờ kơlôi là gam gơguh tai mơya gơmù wơl. Añ tăc mờ  giă gơmù den tàng pơlai ngan. Gam nam 2022-2023 den añ kung kơ̆p tus bơh 69 tus 70 rơbô đong tàm 1 kĭ hơ̆ sồng tăc, mơya kung kơlôi tai là gam gơguh tai hơ̆ sồng tăc den gơmù gam 65 rơbô đong tàm 1 kĭ mờ tài kờñ geh priă den tàng pal tăc. Kàl lơh sa nam do den ờ hềt jal, lời kơlôi sền wơl mờ kơ̆p priă tăc gơguh tai lah ờ. Kờñ priă tus kàr lơi den he tăc tus kàr hơ̆, giă gơguh den kơ̆p, giă gơmù den he dờp”.

Tờm kơphe sùm là bơta pràn lơh gơguh lơh sa tiah Tây Nguyên dê, tàm hơ̆ uă ngan là càr Dăk Lăk. Tơngai gơguh uă ngan tàm nam 1995-1996, kơphe neh geh tŭ dong kờl càr Dăk Lăk geh khà gơguh lơh sa bơh 20% tàm 1 nam. Mơya tơnơ̆ mờ tŭ gơguh uă mờ kơphe neh lơh geh, bè ờs là ală dơ̆ gơmù jŏ jòng, lơh jăt ală gơtìp dồs bơh ală mpồl lơh sa kă bro mờ hìu blơi, lơh ờ niam uă ngan tus git nđờ rơbô hìu cau lơh sa. Lơh broă tàm mpồl lơh sa kă bro neh 30 nam kă bro-tăc kơphe mờ lơgar bơdìh mờ ờ hềt geh nam lơi gơtìp hoàc huơr, ồng Lê Thanh Sơn, Kwang atbồ Marketing Kông ty TNHH XNK ngai 2 nhai 9 (Simexo) Dăk Lăk pà git, priă kơphe gơguh uă, khà tam gơl priă tăc uă, mpồl lơh sa kă bro sơlơ pal sền kwơ tàm ală gùng dà broă lơh nàng atbồ bơta rềs àr. Bè kàl lơh sa do, broă pơdar priă mhar là kwơ màng ngan, nàng gơdờp bal mờ bơta di gơlan gơmù priă tăc. Ồng Lê Thanh Sơn, Kwang atbồ Marketing Kông ty TNHH XNK ngai 2 nhai 9 (Simexco) Dăk Lăk đơs: “Kàl lơh sa 2023-2024, bol añ geh ală broă lơh jŏ jòng nàng lơh bè lơi lơh ndrờm bal broă atbồ rềs àr bè priă tăc, blơi phan mờ uă broă lơh krơi is, mờ bơyai lơh sa, lơh gơs phan, tăc mờ lơgar bơdìh tơn mờ lơh mhar broă pơdar priă. Bơdìh hơ̆ tai, den lơh mhar broă blơi kơphe gar, mờ geh sùm priă blơi uă ai làng bol tàm kàl lơh sa do”.

Gùt càr Dăk Lăk tŭ do geh 213 rơbô lồ kơphe, khà tơnhào geh tàm kàl nam 2023-2024 do kờp dŭ geh 580 rơbô tấn kơphe gar. Khà kơphe tăc mờ lơgar bơdìh bơh càr dê kờp dŭ geh tàm khà 330 rơbô tấn. Di lah priă tăc tàm khà uă bè tŭ do mờ tam gơl di mơ tàm tơngai tus, khà tăc kơphe mờ lơgar bơdìh di gơlan geh tus 900 tơlăk dolar Mỹ. Bal mờ broă ngui bơta niam pa bơh drà kă bro dê, càr Dăk Lăk kung gam tàm tơngai tơnguh uă bè cồng nha bal mờ bơta niam phan geh lơh, tơnguh broă hòi jà bơcri priă tàm broă lơh gơs phan ngui sa. Sền bơta niam gar kơphe mờ tơnguh uă broă lơh gơs phan ngui sa là broă lơh kơl jăp sùm bơh gah phan kă bro, pleh mờ ală rềs àr bơh drà kă bro dê.