Bơh àng drim gờñ, uă ngan hìu bơnhă làng bol lơh kơphê tàm càr Dăk Lăk rơcăng ai broă ơn phơng, tuh dà, koh klah ntê ai kơphê in tàm kàl prang...Mò H’Nuah Êban, ơm tàm ƀòn Trấp, thị trấn Buôn Trấp, kơnhoàl Krông Ana, càr Dăk Lăk pà gĭt, nùs nhơm lòt lơh broă tơnơ̆ ngai sa tềp tàm ală ƀòn lơgar tàm kơnhoàl Krông Ana, càr Dăk Lăk, bè do: "Làng bol kung gam rơcăng sơl wă rò sơnam pa sa tềp. Tàm dơ̆ sa tềp den pơndiang oh kòn kòn sau lòt còp lòt nhơl mờ gơ̆p să, còp rwàng bơta pràn kơldang să jan ƀồ sơnam. Tơnơ̆ dơ̆ sa tềp làng bol wơl tus wơl mờ broă lơh pah ngai. Hìu bơnhă lơh sre den rơcăng lòt lơh sre. Hìu bơnhă lơi lơh kơphê rơcăng lòt koh ntê, tuh dà mờ ơn phơng. Bol hi gơn kơnờm dồ sơnam pa dồ kàl lơh sa pa lơh geh uă cồng nha, làng bol geh priă jền mờ rài kis ngai sơlơ bơtàu tơnguh rlau".

Hìu bơnhă ồng Điểu Hùng, ơm tàm ƀòn By Ndrong A, xã Quảng Tân, kơnhoàl Tuy Đức, càr Dăk Nông geh rlau 1 lồ ù tam kơphê. Kàl tơnhào phan pa do, giă kơphê gơguh uă, lơh cau tam kơphê bè ồng dê chờ hờp ngan. Ngai bồ nam pa, ồng Điểu Hùng lòt tàm suơn tuh dà kơphê mờ kơ̆p kờñ dùl tơngai lơh broă pơn jat tai rơ̆p geh ƀuơn ƀoài, phan tam geh tơnhào uă mờ geh giă. Ồng Điểu Hùng, đơs:“Nam pa do den giă kơphê gơguh uă ngan, làng bol chờ hờp ngan mờ kung kơ̆p kờñ, kơ̆p gơn là tơngai lơh broă pơn jat tai rơ̆p geh tơnhào uă, tăc geh giă. Làng bol kung pơnđơl pràn lơh ngan nàng sơng ka sền gàr suơn chi niam ngan. Di dơ̆ nam pa den añ kung gờm chờ làng bol tàm ƀòn lơgar lơh sa ƀuơn ƀoài, rài kis ngai sơlơ bơtàu tơnguh”.

 Hìu bơnhă ồng Y Dết ơm tàm ƀòn Dăk Rla, xã Dăk Ndrot, kơnhoàl Dăk Mil geh 1 lồ ù lơh kơphê tam tàm bơrlŭ bal mờ sầu riêng bal mờ bàr pe bơta chi sa plai ndai. Bàr pe nam rềp ndo, ngan là nam 2023 giă kơphê mờ sầu riêng ndrờm gơguh uă, priă lơh geh bơh hìu bơnhă ồng dê uă ngan neh dong ồng geh priă jền lơh hìu pa niam tre mờ jơh dồ hìu bơnhă ồng cau lơi kung chờ hờp lơm. Bồ sơnam pa, ồng Y Dết lik lòt lơh sa bơh broă tuh dà kơphê mờ sầu riêng in. Bơta chờ hờp bơh nam yau dê là bơta gơn kơnờm nàng nam pa hìu bơnhă ồng lơh ngan pơnđơl pràn lơh sa, lơh geh tai uă priă jền. Ồng Y Dết, chờ hờp đơs: "Nam 2023 pa do den hìu bơnhă añ chờ hờp ngan tài bơh giă kơphê, sầu riêng ndrờm gơguh lơm, priă lơh geh bơh hìu bơnhă dê uă ngan. Nam pa den hìu bơnhă kung rơ̆p pơn jăt tai pơđơl pràn lơh ngan sơngka sền gàr tờm sầu riêng mờ kơphê gơ in niam ngan, gơn kơnờm là nam pa rơ̆p lơh geh tai uă priă jền nàng rài kis ngai sơlơ niam rlau bơtàu tơnguh rlau".

 Mờ rlau 20 lồ ù lơh sa suơn sre lơh laghim tam jăt sră blơi mờ ală cau kă bro, priă lơh geh bơh 3 tus 4 tơmàn đong pah nam, hìu bơnhă bi K’ Niếu ơm tàm thôn Chi Rông, xã Phú Hội, kơnhoàl Đức Trọng, càr Lâm Đồng ơm rlô sa tềp mơya ờ rơlô lơh broă. Tơnơ̆ 3 ngai sa tềp, broă lơh suơn mìr gơ jal wơl tai. Rlau 30 nă cau lơh broă sùm kung mìng ơm rlô bàr pe ngai sa tềp jat jơnau sồr lơm, tŭ do ndrờm neh lòt lơh broă wơl. Bi K’ Niếu yal, mìng pơnđơl pràn lơh ngan, jơh bơta pràn he dê mờ broă lơh hơ̆ sồng geh cồng nha:“Añ kung kơ̆p kờñ oh mi cau ùr bol he bơsram broă lơh sa. Añ kung hòi jà oh mi jơi bơtiàn dồ ết nă cau bol he lơh ngan lơh broă sa, bañ rơngòt ờ geh cồng nha, tài bơh tàm tŭ lơh broă lơh sa den pal geh ală bơta aniai, pal ờ geh cồng nha... mờ ờ geh cồng nha uă dơ̆ den bol he hơ̆ sồng geh uă bơta mờng chài lơh broă tàm bơtàu tơnguh lơh sa. Oh mi he den ờ kờñ lơh sa ờ geh cồng nha, mờ kờñ lơh sa pal geh cồng nha uă mơ, kờñ bè hơ̆ den pal lơh uă rlau tai den hơ̆ sồng lơh geh cồng nha.”

  Nam 2023 pa do là nam geh uă bơta chờ hờp dờng gơ wèt mờ hìu bơnhă bi Alưnh, cau lơh broă sa jak tàm ƀòn Biă Tih, xã A Dơk, kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai, tŭ kơphê mờ bàr pe phan lơh geh bơh sươn sre ndai geh tơnhàu uă, tăc geh giă tai. Nam 2023, bơh 3 lồ kơphê, 1 lồ kòi sre hìu bơnhă bi neh lơh geh rlau 300 tơlak đong. Kung tàm nam pa do sơl, bi Alưnh neh lơh geh dồ nơm hìu 1 tơmàn 400 tơlak đong. Sa tềp rê tus, hìu bơnhă rơcăng wil tơl ngan, geh drăp tơrnờm, geh dà lơngồt, geh puăc, geh ƀañ mbar klơm kơnâm jòng, kèu mứt...nàng chờ hờp bal mờ oh kòn kòn sau. Mờ do là tŭ nàng ală cau lơh bèp, lơh mè geh ală jơnau bơto sồr, pơndờm pơnđiang oh kòn pơnđơl pràn lơh ngan uă rlau tai tàm broă bơsram sră. Bi Alưnh, yal: "Bơh dồ nam lơh broă bòl glar, sa tềp rê tus kung bơyai lơh nhơl chờ hờp mờ oh kòn sơl, hòi jà oh mi, jơi nòi bơtòm tơrgùm măt bal nàng bơto tơngkah oh kòn kòn sau pơnđơl pràn lơh ngan bơsram sră, lơh broă lơi kung pal lơh ngan. Mìng is să tờm añ, tơnơ̆ tŭ bơtòm tơrgùm măt bal mờ oh mi bàr pe ngai den rơ̆p lòt lơh wơl broă lơh sa tàm sươn mìr, lòt sền gàr sươn rơhàng, tuh dà chi tam in, he ờ sền gàr niam den tơnơ̆ do rơ̆p ờ geh tơnhàu; pal sền gàr tŭ trồ ro kơnrañ chi che gơ kờñ ngan dà bè do, pal tuh dà, ơn phơng wil tơl, bè hơ̆ kàl tơnhàu tus rơ̆p niam rlau, rài kis tơl ngui tơl sa mờ bơtàu tơnguh rlau".

Ngai do, làng bol tàm xã kal ke uă ngan Đăk Na, kơnhoàl Tu Mơ Rông dùl ròt bal ai cau lòt lơh broă bồ nam pa. Bal mờ gàr niam, rề ơnàng tai bă ù 517 lồ kòi pah nam, ai sơntìl pa geh cồng nha tơnhào uă, phe bơkah niam tàm broă lơh sa, gơnoar atbồ bal mờ ală mpồl cau xã Đăk Na bơto pơlam làng bol tam tai tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh, kơnuh sơnơm jriang... nàng geh tai priă jền. Làng bol kung lơh uă tai bàr pe phan bơna nàng bơtàu tơnguh lòt nhơl mpồl bơtiàn. Tàm nùs nhơm hô hơng lòt lơh broă bồ nam pa, bi Nguyễn Thị Thiên Nga, Phó Củ tịc Mpồl tam klăc cau ùr xã Đăk Na, kơnhoàl Tu Mơ Rông đơs broă rơndăp lơh bal mờ ală jơnau kơ̆p kờñ tàm broă bơtàu tơnguh lơh sa bơh làng bol mờ ală mpồl xã dê:“Oh mi cau ùr tàm xã Đăk Na tŭ do bơtàu tơnguh lơh sa kơnờm bơh priă càn bơh Ngân hàng nàng blơi sơntìl kơnuh sơnơm Ngọc Linh, dong bơtàu tơnguh rài kis oh mi sơlơ uă rlau tai. Broă rơndăp lơh bơh Mpồl cau ùr xã Đăk Na dê tàm nam 2024 là tơrgùm jòi ală phan tam, phan trŭ gơm ală phan sa bơh yau nàng drơng năc lòt nhơl tàm Siu Puông, uă ngan là phan sa bơh yau bơh jơi bơtiàn dê. Bơdìh hơ̆, Mpồl tam klăc cau ùr xã pơn jat tai, sơlơ tơnguh mblàng yal, hòi jà oh mi jơh nùs tus bal dơ̆ hòi jà tam gơl bồ tơngoh kơlôi sơnơng, broă lơh bơh làng bol jơi bơtiàn dồ ết nă cau dê nàng lơh sa ală hìu bơnhă rơ̆p lơh geh cồng nha uă rlau tai mờ nam 2023.