Jơnau yal Gơn kơnờm bơtàu tơnguh gùt plai ù bơh Ngân hàng Dunia (WB) dê yal tàm bồ poh do yal lài gơguh lơh sa dunia nam 2024 digơlan gơmù tus khà 2,4%. Do là nam gơmù dơ̆ pe tàm pơn jăt sùm mờ lơyah rlau 0,75% pơndrờm mờ khà kờp bal bơh tơngai lài dê. Khà gơguh kă bro gùt plai ù mìng ndrờm nggùl lơm pơndrờm mờ tơngai lài mờ dơ̆ bơtờp kòp dờng. Bal mờ hơ̆, WB đơs nền gùt plai ù kung gam geh sơl tŭ niam tàm pơdar broă gơguh lơh sa tŭ do bơh broă lam lơh ală broă lơh dong kờl dồ ròt bal nàng kờñ gơhòi gơ jà “bơcri priă uă”. Mò Đặng Nguyệt Minh, Kwang ătbồ Gah kơlôi sơnơng bơh Kes priă Bơcri priă Dragon Capital, đơs: Nam 2023, tàm gùt dunia neh sơrlèt gan tŭ tơngai gơmù phan gam wơl tàm anih ơn prăp. Jăt sền bơh Dragon Capital dê pà gŏ, sơñio khà phan gam jơngkah wơl tàm anih ơn prăp cau lơh gơlik phan câu Âu mờ câu Mỹ dê; sơñio khà phan gam jơngkah wơl tàm anih ơn prăp phan cau tăc phan rah rài dê tàm gùt plai ù den tiah lơi hơ̆ khà phan gam jơngkah wơl tàm anih ơn prăp phan neh gơ rê hờ khà kơ̆ kơl jăp. Bol he gơtùi kơ̆p gơn bơta gơmù rài lơh sa lơgar Việt Nam dê neh ờ gam tai mờ nam 2024 là nam bơtàu tơnguh wơl lơh sa.

Cau gĭt wă jrô gah lơh sa kung đơs là, jơnau ală priă jền geh bal bơh bơcri priă tơn lơgar ndai FDI kung bè bơcri priă bơh tàm drà kă bro cứñ khoán lơgar Việt Nam nam 2024 rơ̆p pràn kơldang mờ loh làng rlau. Gơ wèt mờ tiah tăc phan mờ lơgar ndai, tiah gơmù tăc phan mờ lơgar ndai neh ờ gam tai, bol he sơnđờm mŭt tàm tŭ tơngai bơtàu tơnguh wơl pa. Bơcri priă dà lơgar là bơta gơn kơnờm mờ bơta pin dờn ai mpồl lơh sa kă bro in bơcri priă wơl. Den tàng bè hơ̆, Cíñ phủ neh kràñ cê jơh nùs lơh pràn bơcri priă dà lơgar. Ai ngui sa digơlan kung gam pal ơm kơ̆p sơl bơta lơyài bơh bơta geh bal priă cồng càn priă dê den tàng tơnơ̆ nggùl nam 2024 do den rơ̆p geh bơtàu tơnguh wơl uă rlau. Tiến sĩ Cấn Văn Lực, cau tàm Mpồl duh broă Bơto pơlam Broă lơh Priă jền Priă tăc blơi phan bơna Dà lơgar dê, đơs: Việt Nam gơtùi ngui gơhòi gơ jà gơguh lơh sa mơya ờ gŏ di kơlôi rơcăng ir tài bơh roh giă priă, mờ roh giă priă gơtùi gròi sền niam den jơnau kờñ gơ ai sồr là tŭ kơryan bơta kơn jơ̆ gơguh tai bơh 2 mpồl phan kă bro, drơng broă tờm là kòi phe mờ phan sa bal mờ hìu ơm, phan ngui bơ̆t bơtàu den tàng bol he lơh bè lơi lơh niam bơta gơn kơnờm gơguh lơh sa gam geh ngui.

Quôk hội neh ai gơnoar pơn jăt tai tơrmù dia priă gơguh tai VAT bơh 10% gơmù gam 8% tàm nggùl nam 2024 do nàng gơhòi gơ jà ngui sa mờ dong kờl mpồl lơh sa kă bro. Bulah bè hơ̆, bal mờ kơ̆p gơn gơguh rlau tai broă tơrmù dia, priă tă mờ ală bơnah priă pal tă, ală mpồl lơh sa kă bro kơ̆p kờñ uă rlau tàm broă lơh niam wơl ală sră pơ àr gơnoar ătbồ dà lơgar dê. Jăt mờ hơ̆, ală priă tă bè lơh sră pơ àr gơnoar ătbồ dà lơgar dê, ală broă bè lùp sền, sền swì jăt ờs mờng pah dơ̆ dilah ờ duh kờñ pal lơh den pal pơn jăt tai pal tơrmù nàng dong kờl bơtàu tơnguh wơl mờ tă bơsong kal ke tàm tơngai tus in. Do là ală mpồl broă lơh dong kờl dờng màng ngan. Ồng Đậu Anh Tuấn, Phó Kwang ătbồ dờng Mpồl cau gơnoar cih Ală mpồl kă bro mờ lơh sa mờ măy mŏk lơgar Việt Nam, do là anih lơh broă ala măt ală mpồl lơh sa kă bro dê, đơs nền: Añ ờ gŏ kờñ jơnau đơs “tă bơsong kal ke”, tài bơh tă bơsong kal ke là bol he ntoăt jăt sùm ală kal ke mờ gơnoar broă rơcăng lài, tề lam bơh Dà lơgar dê gơmù tĕ uă ngan. Bol he pal bơh “tă bơsong kal ke” tĕ tam gơl wơl tus “lơh geh bơta ƀươn”. Do là broă lơh niam rlau. Gơnoar broă rơcăng lài tàm broă lơh geh bơta ƀươn ai ală broă lơh lơh sa kă bro bơh mpồl lơh sa kă bro dê digơlan là bơta kờñ pal lơh tàm uă kâp.

Khà kờp kung pà gŏ jơnau geh ngan pal kơlôi rơcăng ngan, là gơguh GDP tơngai lài lơgar he dê geh bơta tă pơgồp kwơmàng ngan bơh bơcri priă dà lơgar dê là tờm, tàm tŭ hơ̆ bơcri priă làng bol dê mìng lơh geh khà dồ êt ngan bơh nam 2019 tus 2023. Tài bè hơ̆, den tàng chồl tơnguh bơcri priă làng bol dê bơh broă lơh gơhòi gơ jà bơcri priă, nàng lơh geh wơl bơta gơn kơnờm bơtàu tơnguh do bơh rài lơh sa dê là jơnau sồr kwơmàng tàm tơngai tus, bal mờ jơnau sồr bè chồl tơnguh ală bơta gơn kơnờm gơguh lơh sa pa. Ồng Nguyễn Đức Hiển, Phó Kwang ătbồ Mpồl Lơh sa Dà lơgar dê, tơngkah: Lơh sa sồ, tam gơl sồ tă pơgồp kwơmàng tàm rài lơh sa, dunia đơs khà gơguh lơh sa lơgar Việt Nam dê geh 19%- jơnhoa ngan rlau jơh kơnhoàl ù tiah do. Tă pơgồp bơh lơh sa sồ dê tàm GDP kung gơguh sơl, 16,5%. Tàm tŭ lam lơh kung lơh geh uă broă niam sơl, mơya kung kờñ pal sền swì broă chồl tơnguh, tàm ntrờn tam gơl sồ tàm lơh sa ngăc ngar tàm gah broă lơh sa mờ măy mŏk kwơmàng ngan, tài bơh gơguh bơh lơh sa sồ dê kung gam kơnờm uă sơl là tă pơgồp bơta kwơ gơguh tai bơh tăc phan mờ lơgar ndai bơh gah lơh sa mờ măy mŏk điện tử dê mờ gơ cèng wơl priă jền gơguh tai ai lơgar Việt Nam in ờ uă den bol he kung gam là lơh mờ tê lơm gời.

Ală cau gĭt wă jrô gah lơh sa kung sồr, lơh geh wơl bơta gơn kơnờm gơguh lơh sa lài gơ jăt bal mờ chồl tơnguh bơta gơn kơnờm pa, kung dùl broă lơh kờñ pal sền gròi tàm tơngai tus. Giáo sư- Tiến sĩ Hoàng Văn Cường, Kwang bàng tàm Ủy ƀan Priă jền Kes priă Quôk hội dê sền swì bè do: Ờ gơtùi lời dồ đah ală bơta gơn kơnờm gơguh lơh sa bơh lài do ờ, hơ̆ là bơcri priă dà lơgar. Bulah bè hơ̆, bơta kờñ pal sền gròi là ờ gŏ di mìng ơm wơl tàm bơcri priă tờm bè phan bơna gùng lòt mờ kờñ pal tam gơl pràn kơldang tus ală gah broă bè phan bơna ndai, jak chài măy mok, tam gơl sồ...Mờ jơh ală jơnau do rơ̆p pơgồp bơnah dong kờl bol he dờp geh ală gùng dà pa.

Nam 2024 là nam “tơnguh pràn” nàng lơh geh uă ngan rlau jơh ală jơnau kờñ bơh Broă rơndăp lơh bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tơngai bơh nam 2021- 2025 dê, kung là tơngai kwơmàng ngan tàm tơngai wèt tus ală jơnau kờñ bơtàu tơnguh tus nam 2030. Bơh bồ nam do tơn, Cíñ phủ kung neh ring bal tơngume đơng lam bơh nam 2024 dê là 16 akhar dờng màng mờ 4 jơnau pơyua lơh broă, là: “Duh rơngòt adat boh lam Geh kơnòl, Rơcăng lài Di tŭ, Tơnguh pràn Bơceh lơh mờ Geh cồng nha Jŏ jòng”. Bè hơ̆, ală mpồl lơh sa kă bro gam ơm kơ̆p gơtùi lơh jăt ngan ngồn, cồng nha lơh jăt dồ bă wil tơl, jơh nùs jơh tồr mờ sơrbac mhar jơnau pơyua lơh broă bơh Cíñ phủ dê nam 2024, nàng chồl tơnguh ală bơta gơn kơnờm mờ cèng wơl ai ală mpồl lơh sa kă bro in dồ tiah bơcri priă niam, kơ̆ kơl jăp, lơh geh bơnàng jă kơnhăp ai mpồl lơh sa kă bro in gĭt ngui tŭ niam mờ sơrlèt gan bơta lòng bơtàu tơnguh.