Phan ù buh bơh cau Bahnar dê ờ geh uă bơta rùp hin, rùp bơka den ƀuơn, bulah bal dùl bơta phan den ờ geh phan lơi ndrờm bal. Bulah bè hơ̆, bơta lơh gơs bơta krơi is ƀuơn sền gŏ ngan rlau jơh là dà jù bơñà niam ngan bơh tơl phan ù buh dê. Bi Nazam Hasharim, nac lòt nhơl bơh lơgar Malaysia gơ lơh kờñ ngan tŭ sền mòn phan ù buh pà git: “Bơh chờm añ sền añ tồn lah ală phan yô yau pơgap mờ do git nđờ rài. Sền gơ lơh niam mờ ƀuơn ngan, niam bè ală bi ùr mòn phan ù buh sơl. Añ nggui git nđờ jơ mìng gơtùi lơh dùl nơm phan dềt bè do. Gơ lơh krơi ngan, khi mìng ngui phan ƀuơn ngan. Broă lơh khi dê krơi rlau mờ ală bơta añ git”.

Mơi Y Khel ơm tàm kơnhoàl Kon Rẫy pà git, broă mòn phan ù buh cau Bahnar dê ờ git loh là geh bơh tŭ lơi. Ală mè, ală bi ùr lơh broă do tàm nhai prang halà pah tŭ ru broă lơh suơn sre. Mòn phan ù buh ờ huan kal ke ir mơya kờñ pal geh bơta jơh nùs, kơ̆ dơn mờ tŭ tơngai den tàng gơ di ngan mờ cau ùr.

Phan nàng mòn là ù pơ nềt, ù pal ai tềng tiah dà croh Đăk T’Băng Giô, tài ù tàm do geh khà lơ iang dipal. Lài mờ tŭ ai ù, khi sùm lơh yàng mờ dùl nơm iar, 1 drăp tơrnờm. Mhàm iar mờ tơrnờm geh rơsìh gùt dar bă ù neh sac rơwah mờ rac dan yàng Prao. Tơnơ̆ tŭ ai ù rê, ù geh ìs rañ, ƀŏ rơhền hơ̆ sồng nggum ai ù lơbơn bè ƀòk. Tơnơ̆ hơ̆, ù geh ơn tàm dùl nơm bòng dơm chi, klài dà nàng bơrlŭ, pờng, tàp gơ in lơ iang mờ geh bơta gơ đềt.

Broă mòn phan den sền gơ lơh ndrờm bal, lơh lài să hơ̆ sồng tus bơr phan mờ dut ndơl là jơng. Bơta krơi is tàm broă mòn phan ù buh cau Bahnar dê là khi mìng ngui bàr pe nơm phan ƀuơn ngan là gơl tờm gle, chèu dềt, bàr pe nhơm nha, lŭ.

Ờ git tus bơta chài kơƀàng rơpai, ala mờ hơ̆ cau ùr Bahnar ngui dùl gơl dơm chi halà mpal ƀŏ phe sơtup. Nàng mòn să phan ù buh, cau ùr lòt hờ đap, mù hờ ngkời, lòt gùt dar sơ lơŭ wơl jrum jơ dê. Dùl đah tê den đơng đah bơdìh, tê ne klơn pơnai ù tus tŭ gơ rơn soh tàm dơlam. Lơh tus bơr phan ù buh den lòt jat gùng jrum jơ dê. Jŏ jŏ den cau chài ngui chèu sùh, rơ pồt rơlĕ tềng să phan ù buh nàng gơ in sùh.

Tŭ mòn jơh să, bơr phan, phan do geh cèng ìs 1 ngai hơ̆ sồng pơn jat tai lơh jơng phan. Tŭ hơ̆ khi nggui rò jơng, ơn phan tềng pơnô hơ̆ sồng bềr bè lơi gơ in kơ̆. Mơi Y Khel pà git, broă mòn rùp să roh uă tŭ jơ ngan rlau jơh mờ sồr pal geh bơta pơgồp bal chài rơgơi đah mpàng tê, cơnđuà lòt jơng dê, bơta sền ngac ngar mat dê: “Tŭ lơi mòn gơs, tam gơl neh sir lời rañ 3 ngai tàm rơhiơm, ai lŭ dềt tồl gơ in bơñà, cèng pơr hơđang bơnhả ồs hơ̆ sồng cèng buh”.

Tŭ do, cau Bahnar kung gam prap gàr bơta chài buh phan ù tàm gơnru ồs hơng bơdìh, tàm tiah ờ geh càl khồm, rơndap lòng gơ in ndơp jơh khà phan ù buh tàm dơlam, bơdìh mờ đah hơ đang… Ală phan ù buh bơh cau Bahnar sơnĕ Jơlâng dê sền rùp să ƀuơn ngan mờ cèng bơta niam chài is ồn. Bi Thanh Ngọc, kwang bàng lơh broă anih prap ơn phan kuơ kah yau – hìu sền sră càr Kon Tum pà git: “Phan ù buh tàm do ndrờm bè lơi gời, ờ geh rùp bơka. Kuơmàng, cau Bahnar lơh gơs dà màu mờ kơmhò tờm chi Tnung. Broă buh phan mờr gơs den khi tă bơh bơnhă, kơmhồ tờm chi Tnung geh pờng lề, tram tàm dà, tri tềng să phan ù buh, lơh bơh 3 tus 4 dơ̆ bè hơ̆. Lơh bè hơ̆ nàng phan ù buh in geh dà jù bơñà niam mờ kơ̆”.

Nàng mòn gơs phan ù buh niam ndrờm bal geh bơta tàm pơgồp bal bơh uă bơta bè trồ tiah, anih lơh, bơta duh mrềt, tŭ jơ, uă dà kơl hề. Jơh ală bơta hơ̆ mìng geh bơta ngac ngar, mờng chài ờs mờng bơh cau mòn dê hơ̆ sồng gơtùi git. Mơi Y Khel yal, bulah tŭ do tơl phan ngui ndrờm geh tac tàm drà mơya tàm tơl hìu bơnhă cau Bahnar Jơlâng kung pal geh bơh 2, 3 nơm phan ù buh: “Phan he blơi den trŭ gơm ờ bơkah bè ală phan do. Trŭ piang bơkah. Hìu lơi kung geh 2, 3 nơm bè do. Dilah ờ trŭ piang den gơm mbar lơ iang ngan. Halà ngui nàng ơn kañ ƀĕ tơrnờm, ơn boh, ơn phan lơi den ơn. Jat bơhiàn bơh yau den phan ù buh do ờ tŭ lơi sang tĕ”.

Bulah bè hơ̆, bơta mờ ală cau bè mơi Y Khel kơlôi rơcang ngan rlau jơh tŭ do là cau ùr kơnòm să Bahnar ờ kờñ mờ broă mòn phan ù buh bơh yau tai.

Gàr bơta niam bơh yau nàng sơlơ kờñ rài kis pa tŭ do, git bè tơngu rơyas nàng git ki ngàm mờ sền dờng màng bơta chài lơh broă bơceh lơh, bơta chài rơgơi bơh cau Bahnar rài yau dê là broă lơh pal geh. Kờñ gơtùi sền gàr bơta niam do, jơnau git wă mblàng wơl broă lơh tàm mpồl bơtiàn cau Bahnar hơ̆ sồng là bơta prap gàr loh làng ngan rlau jơh.