PHÊNHV NÔNGX MÊNHX ZUÔR TSUV PÂUZ

Tsôngv box....! Phênhv nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz hnuz no, pêz thor xa txos tsôngv box sđ mnôngs iz cxiê zav moz mak yis khênhr njiz trâus cux li tsưr ziv phax tar thiêz kho têx moz no. Zâuv sđ siz chos mnôngs:

Iz cxiê zav moz têx yis khênhr njiz trâus

Xuz thơưx tsuv heik txos lok sâuv moz trơưk plaz: Qir tiv: Viv nưk muôx nưk iz zav caz moz uô trâu moz lok sik tiv têx jâuz krâur, đêx hâuk kiêk nênhs, txiêk, tuôx pưv..... ntơưv qơư tu zus yis. Tuk yis trâul moz mak têx qir nxênhr thiêz uô cuô. Muôz trâu nox lok sil hâuk têx cuô đêx blôngx chuôz thox, blôngx txir hồng xiêm đros trâu têx yuôx Cloramfenicon iz hnuz 2-4 njiêr iz tuk yis lox.

Moz plaz li heik sâuv khênhr zos têx tuk nhuôv yis thiêz moz khênhr huôv xênhz thâuv têx hnuz ntux cuz sor, no hênhr lok sik ntux nas ntâu, nông thiêz ntuz. Lar heik zos thâuv muôz yis cơư trâu hâur têx qơư muôx njik ti, tsi yuô hur, têx jâuz krâur tsi muôx tsơưr lươngv, ,kiêk nênhs, ntuz, lưx, tuôx pưv mak khênhr trâus moz ntâu đuô hur si.  Yis trâul moz plaz nưk tsi thôngx iz zav, muôx kênh thâuv yis chor qir uô cuô, tsư nxiêz, ndâux kror kuôr lo ntâu qir. Tuk yis iz chêr nzâus, gênhs, tsi muôx jos, tsi nox jâuz, iz hnuz zuôs jux juk, poz njês txiêk......

Chiê phax tar moz, tsôngv box sđ tiz jông tu zus têx nhuôv yis li: Chiê tuk nhuôv yis co nox txâuk mil thiêz têx jâuz krâur muôx tsơưr lươngv; hâuk têx đêx hur; thâuv tưs tưz qêz suô hur si qơư tu zus, cheix ntux no mak uô li chas cov yis kror qơư ntơư sor sơưr thiêz kruôr. Tsuv muôx qơư vâuv yis têx qir chiê tuô, lov têx chaz thiêz caz moz.

Uô ntêx thâuv zuôr kho moz, tsuv seiz shuôs yis têx jâuz krâur, đêx hâuk sêz pok tsư nxiêz, pok tuôx pưv; cuô mik pol txiêk, têx chuôz zênhx trâu cuô mik pok hur; đêx hâul kiêk nênhs lok tsi kiêk.....chiê muôz por tsês. Zos tuk yis trâul moz hnhar, têx nhuôv yis , muôx têx zôngv chor yuôx Cloroxit, iz hnuz muôz txix 4-8 njiêr đo đêx trâu hâuk 2 jiês. Đros thiêz têx tuk tưz lox tiêr yis, tsuv cxax yuôx Genta-Tylan lok sik Colistin, iz tuk cxax 5-7 ml. Zos tiêk moz zâu, mak muôz trâu yis nox lok sik tuôr têx blôngx chuôz thox, blôngx yuôx zêx…cov lưx, tso zuôr chor cuô trâu yis hâuk.

Nhạc cắt

Moz tsav plaz mak yis cux khênhr trâus moz. Qir tiv zos viv têx jâuz, krâur tsư nxiêz, tsư kâuz, tuôx pưv lok sik muôx ntâu tsơưr đạm.... Co cux zos iz zav moz yis khênhr njiz trâus. Tuk yis muôx moz mak saz plaz saz lâus tsâu, đrux đrênhv, tuk tsiêx uô tsi yuô tâuk pa.....Thâuv tuk tsiêx jông li ntơư, sđ muôz 1-2 luz kix tuôr cov mok đo shơư 100ml chơưr lok sik cuô kâuz trâu yis hâuk thiêz tsa yis 2 cxeik têk siêz cov xưk gâuk li tuk yis co sơưr njus: Juôx luz plaz tsi so ntâu jiês cov yis uô kêik pa, luz plaz xav tâuk.

Moz tơưv ndâux, zos viv nưk muôx nưk iz zav caz moz uô lok sik tiv nox tâu têx jâuz lâuk thiêz tơưr uô trâu yis kror ndâux hlê, huôv moz. Iz ndis têx đi ndâux, hâur kror ndâux puôr lênhx muôx têx luz poz lox, tơưv hlê; zos moz hnhar têx tâuz mik, tâuz njưs cux trâus hlê hur si, tuk tsiêx nox, jov tsi yuô tâuk jâuz thiêz tuk yis têx kâuz ndâus tsư nxiêz. Niêx hnuz muôz yuôx cuô njêr lok nzuôr kror moz co, muôz yuôx plênhr trâu. Thiêz zôngv txir lưk kâuz têx lok plênhr, lok cxuôv trâu kror moz ntơư ntâu jiês cux jông thiêz.

Têx yis cux zôngx ziv trâus moz chaz, viv têx jâuz nox thiêz qêz suô tsi hur qơư tu zus. Yis trâus moz mak tsi yuô nox jâuz, zuôs, tsi yuô muôx nyar, moz plaz...; yis trâus moz chaz siêz mak hâur kaz poz tsêik thiêz plaz muôx đêx. Muôz trâu nhuôv yis uô ntêx thâuv zuôr chêik mil (3 luz hlik) thiêz niêv yis đhâu thâuv tso tơư tas   5-6 ciêz hâuk yuôx Levamisole phax tar moz têx chaz khênhx. Tsi muôz têx jâuz trâus đêx ngaz trâu yis nox, zôngv yuôx dextrin-B trâu yis nox phax tar moz thiêz muôz chor yuôx no lok chơưv kho têx tuk yis muôx moz.

Moz kror muôs, zos tiv têx qơư tu zus kiêk nênhs thiêz ti hênhr. No zos zav moz khênhr njiz trâus nhoz têx yis. Yis trâul moz muôs liêz, mak lol cuô muôs ntâu, zos moz lox mak muôx pâus. Thâuv co sđ muôz cuô njêr lok sik yuôx tênhr kror muôs lok trâu thiêz muôz yuôx plênhr 2-3 hnuz iz jâuk tax thâuv tưs jông moz.

Chiê phax tar têx  moz li heik sâuv, tsôngv box sđ tsuv uô trơưk têx tsưr ziv li đrav kaz: Thâuv tưs tưz qêz suô hur si têx qơư tu zus tsi chiê ntuz nông, kiêk nênhs, vuôz tsuôz. Iz ciêz tsuv qêz suô têx qir sâuv guôx thiêz muôz hmôngr jêz siz fmông iz jâuk trâu. 3 luz hlik tsuv vêv xênhz, tsuôs yuôx tuô lov caz moz trâu qơư tu zus yis iz jiês; côngz cxix cxuô zav jâuz nox muôx tsơưr lươngv, jông trâu yis nox, taz por txâuk đêx hur trâu hâuk. Tsi zôngv têx jâuz, zav nox tsư nxiêz, tsư kâuz, tuôx pưv trâu yis nox.

Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz no tsuôk muôx li no xưz. Phênhv no zos Đeix nta suôz VN đros Tsênhv qơư cxiz kôngz têz qơưk uô./.

(VOV4-Riê Lâux cxeik, nhênhv)