Phênhv thưr 3, hnuz 29/11/2016:

Phênhv cxiz kôngz 3: Tsưr  ziv chos txir hơưk

    Hơưk zos tsoz chos nziv têx thax tsav qơư nzôngr nzông thiêz nông, viv li muôx têx chos tâu trâu hâur têx xuz jôngr, thax tsav qơư siêz 1.300-2.200 thiêr, niêx shông lax nziês, nông, tsi so muôx ntux pok huôz, lok nas ntâu….

   1.Uô zuz chos:

   -Muôz nôngz tsêz uô zuz: Thâuv hli 9 thiêz hli 10, sâu đê tas têx txir hơưk, xeir têx tâur txir lâuk thiêz lox siz luôs, nhoz têx tsoz tưz chos tâu 5 shông tror zar sâuv. Têr tơưr, têr flâuz por tsês thiêz tsuôk xeir zuôr chor nôngz kôngk. Qơư uô zuz tsuv xeir uô jê trâu thax tsav qơư zuôr chos hơưk, hâur xuz jôngr, muôx 60% shôngz ntông nzôngr, qơư tiêx, têx ar tâu ndơưk, tsông cov nxênhr thiêz muôz huk uô têx caz siêz.

    Chor nôngz xeir tâu tsês uô zuz tsuv tsêz ciês. Tsêz nôngz trâu hâur ar, mav muôz đrox lok vor saz sâuv tox. Chor nôngz txir hơưk zuôr tơưs câuk đhâu thâuv tsêz tas muôx 40-45 hnuz. Tsưv ziv, tsuv yiz chor zuz hơưk iz tuk kuôk tuk zuôr xar iz đok thiêz chor zuz ntơư zuôr tâu yeik muk tso trâu têx hax txơưr đuô thiêz tsês nưk nhoz nưk li ntơư đhâu 1-2 shông li ro muk chos.

    -Uô zuz txix chês thiêz câuk: Khơưz, nyuô iz cxiê câuk mok txix têx hâur pâuk txir hơưk muk chos, tuk câuk nyuô ntơư siêz iz thiêr, hâur hâur pâuk tsênhv yuôr iz za chas, muôz blôngx txiêr por tsês. Chos câuk li heik no tsi yuô jông  bâuv li muôz nôngz uô zuz chos.

    -Six hơưv chos: Txix hli 12 txos hli 3 shông tov kaz.

    2.Tsưr ziv chos:

    -Uô ar chos: Têx ar hâur xuz jôngr khênhr nông ntâu, tiêx, lok sik mê njik nxaz. Txiêr hur si têx shôngz ntông mê hâur xuz jôngr por tsês. Chor shôngz ntông siêz tsuôk tsês iz cxiê ntông lox, muôx txâuk blôngx vor txix 0,4-06%. Khơưz kror chos cov mê njik lox, đar pho. Txir hơưk tsi tas chos toz taz sik thâuv muôz tsoz hơưk chos tas trâu hâur kror tsuv tsux cov ar chênhr trâu. Têx ar hâur xuz jôngr ntơư tsi tas trâu qir viv muôx têx blôngx kruô ntâu lưx trâu, tưz lok six jông.

    -Tsoz phưz: Hơưk zos zav tsoz chos zôngx ziv tu, yưx uô têx nuv li: iz shông luôx têx đrox hâur xuz tsuôs 2 jiês.

    +Jiês tiv iz, luôx uô ntêx thâuv têx hơưk zuôr tơưs pax ( hli 2-3).

    +Jiês tiv 2 đhâu thâuv sâu đê têx txir hơưk tas, jiês no cux tsuv txiêr hur si têx tuk hơưk lâuk por tsês.

     Tsưv ziv, thâuv vêv xênhz, luôx têx đrox zâu hâur xuz jôngr, tsuv ro hur si têx đrox tuôx, nhoz jê iz ndis hâur pâuk txir hơưk por tsês. Têx hơưk đhâu 3 shông chos, qir tơưs pax, txi txir, iz shôngk tơưs pax txi txir ntâu jux juk, tâu ntâu đuô hur si zos txix 6-15 shông, xav kror đruôz đraz iz shông sâu tâu muôx 0,2 txos 0,3 tênhr txir iz ha thiêz têx hơưk muôx têx tâu sâu đê hâur nhos 20 shông.

     3.Sâu đê, tsiv uô:

Txos hli 10 hli 11, thâuv têx txir hơưk lâuk, tsuv  sâu đê. Thâuv sâu zôngv triêv lêis hur si tâur txir gra lok jiêz lok sik kra./.

                      (Thanh Thủy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)