Tsôngv pêx xênhv Điện Biên zênhx max sâu chiv blêx châux yiêz

             Têx hnuz no, hâur thax tsav đras liêx Mường Thanh, tỉnh Điện Biên qơư huôv tsar uô ntâu blêx yax, tsênhv zênhx max hlêis sâu têx blêx chiv châux yiêz. Nhoz ntâu xã li: Thanh Xương, Thanh An, Noong Hẹt, Thanh Hưng...., tsôngv box sơưr đơưk huôk njôngr têx hnuz ntux yar jông chiê siz zâuv hlêis sâu blêx.

              Zơưv Phạm Duy Hải, nhoz jok 9, xã Thanh Xương heik pâuz: Tiv shông no lok nas ntâu, yar tsơưs viv li chuôz zis tưz bax ntiêr meir hlêis chiê sâu tâu sei têx blêx lok tsês, tsi trâus uô ruôr hiêv, ntuz nas. “Iz chiv cur chuôz zis tsêz chos zuôr xar 7 cxênhz thiêr. Hlêis sâu li chiv nhiv no, viv ntux txơưr txar phiv liv, lok nas ntâu, yar tsơưs, cur chuôz zis tưz bax ntiêr meir hlêis sâu nzor têx blêx chiê hlêis tas sei lok tsês”.

              Chiv châux yiêz shông no, tas nro huyện Điện Biên tsêz chos 4 cxênhz ntâu ha blêx, đros thiêz chor nôngz Séng Cù, Ha Na, blêx tsư ha thiêz blêx blâuv ntơưv qơư. Xav txos nhiv no, tsôngv box tưz hlêis sâu tas 90% têx blêx. Uô lơưr tsưr ziv yiêz, têx nôngz kôngz yiêz tsi tiêk paz txo grêk tsơưs côngz đas jos khưr uô liêx têz, tsênhv txo grêk têx tsi jông tiv trâus ntux uô ruôr hiêv. Zơưv Vũ Văn Ngọc, nhoz jok 4, xã Pom Lót, huyện Điện Biên heik: “Hlêis sâu mak zôngx ziv đuô, muôx meir uô hur si lơưv, hlêis sâu blêx nhiv no pêz tsuôk ntiêr luôs thâux lok tsêr”.

             Trơưk li ngênhx kôngz nuv huyện Điện Biên ntâuk grê, chiv châux yiêz shông no tâu cheix uô, kôngz hloz lox jông, sâu tâu nju. Gri blêx shông no tsar ndê siêz mê njik pir li shông uô ntêx. Chor blêx li: Séng Cù, Ha Na mak gri txix 14-15 cxênhz đeiv iz cir; lưv zav blêx mak txix 9-10 cxênhz đeiv iz cir; blêx blâuv Lol Tsuôk zos 14 cxênhz đeiv iz cir; blêx blâuv ntơưv qơư txix 10-12 cxênhz đeiv iz cir. Zơưv Nguyễn Hồng Thắng, Phưv Tsar phongx Kôngz nuv thiêz tênhx qơư huyện Điện Biên heik: “Trơưk li ntâuk grê, xav kror đruôz đraz iz ha zuôr sâu tâu muôx 6 tênhr 3, xav hur si muôx 26 cxênhz tênhr ntâu. Pir li HĐND huyện Nghị quyết choz thiêz Ủy ban huyện tsưr ziv tso tơưv mak shông no zuôr uô tâu”.

               Đros trâu sir jos hlêis sâu zênhx max têx blêx lok tsês trơưk hâux lưv tso tơưv, hâu nov cxuô thax tsav qơư hâur huyện Điện Biên cux tsênhv sir jos chox kriê tsôngv pêx xênhv luôx suô têx liêx, lêix uô ar thiêz bax tsêz chos chiv tov kaz cov ndar cheix chiv trơưk cui tinhv ./.

Vũ Lợi-Riê Lâux cxeik, nhênhv

Trâus tưx thiêz tsưr ziv chơưv kho

                Hâur chor zav nox muôx tưx mak trâus tưx ndêz zos riêz nênhs thiêz zôngx ziv trâus tuôs tiv zix viv muôx chor tưx muscarin, phallatoxin, amatoxin… zuôr ruôr hiêv txos têx trox nyar, têx lênhs nyar hlưz hâu. Tsuôk muôx oz pêz luz ndêz muôx tưx hâur pluôs nox cux zuôr uô trâu nênhs nox trâus tưx, têx thâuv tsênhv uô tuôs lênhx nênhs thiêz.

              Thâuv trâus tsơưr tưx ndêz, kror pov xuz thơưx zos uô tsik yuô tâu pa, tsâuk muôs xênhr siêz xar ntuôr, têx plaz hnhur nox hâuk tsi jông, yênh, phiv liv txos trâuv, têx lênhs nyar hlưz hâu, lôngx… tsuv sêiz đrơưv chox nênhs moz muk trâu têx qơưk y têr jê tiv zix chiê tâu chơưv kho moz cov sêi.

               Pov trâus tưx nzor: zos đhâu pluôs nox muôx 30 phênhz txos 2 six hơưv, ntêr tiv zix zos 6 six hơưv.

                 Pov trâus tưx lis: Đhâu nox hâuk tas txix 6-40 six hơưv (xav luz đraz zos 12 six hơưv) thiêx pov trâus tưx. Phênhv ntâu zos trâus tưx chor ndêz muôx njil njuôz đuz mak 6-40 six hơưv đhâu nox hâuk tas, nênhs trâus tưx thiêz xar ntuôr, moz plaz, thox plaz ntâu thiêz thâuv co mak chor tưx tưz gras tas trâu hâur têx trox nyar.

              Chiê phax tar trâus tưx têx ndêz muôx tưx, Cục Ngaz tuk zav nox-Bôv Y têr hêik sơưr đơưk pâuz têx tsưr ziv xưv lik thiêz phax tar tsơưr tưx ndêz li đrav kaz:

               Phax tar trâus tưx ndêz

            - Tsuôk nox chor ndê pâuz tsênhz tiêk nox tâu.

             - Tsik nox chor ndêz pâuz tsik tsênhz, chor ndêz kuk txơưv tiêk zos chor ndêz đơưz…

             - Tsik nox siv ndêz, tsik nox chor ndêz zos pâuz tsik tsênhz.

            - Tsik đê chor ndêz tsênhv tsik tâu nthuôr viv zuôr pâuz tsik tâu ntiêk zos ndê muôx tưx lok tsik muôx.

              - Tsik nox chor ndêz tưz lưx.

              Xưv lik thâuv trâus tưx: Thâuv tok chiê chox muk tsêr kho moz chơưv paz, txix ntâu tsưr ziv tsuv uô cov chor tưx tơưv sêi hâur luz chêr lok li yuv kaz cov ntuôr lok sik zôngv yuôx tir tar tưx paz txo grêk tsơưs têx tưx muôx hâur luz chêr.

              Zos trâus tưx hnhar, đhâu thâuv chơưv paz ntơưv têx qơưk y têr, tsuv sêi đrơưv chox nênhx trâus tưx muk trâu têx tsêr kho miz lox đuô chiê chơưv kho (fênhx six mak txix tsêr kho moz tỉnh tror sâur). Zos zuôr uô hiêv txos txox siê, tsuv yêv ciês muk trâu tsênhv qơư phax tar tưx. Tsuv cxơưx txos chor nênhs pov trâus tưx lis, txơưv tiêk đhâu chơưv kho tưz tsik ntuôr, tsik mo plaz thiêz thox plaz lơưv taz sik cux tsik tsuv lok ciês tsêr hâur 1, 2 hnuz xuz thơưx mak tsuv nhoz nzir ntơưv tsêr kho moz chiê sêiz shuôk nzir viv đhâu 3-4 hnuz, têx uô hiêv txos siêz trâuv thiêz pov muôx yưv…, zos tsik uô jông sêiz shuôk mak zuôr uô hiêv txos txox siêz./.

Hồng Việt-Lik Thox cxêik nhênhv