ꪁꪱ ꪝꪱꪙ - ꪄꪉꪷ ꪔꪉꪷ ꪀꪚꪾ ꪁꪫꪙꪸ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ ꪣꪽ

ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪨꪷ ꪄꪉꪷ ꪔꪷꪉ ꫜ  ꪼꪒ ꪹꪮꪱ ꪼꪣ ꪊꪉꪲ ꪣꪱ ꫃ꪥꪒ, ꪭꪲ ꪵꪔ 5 ꪭꪮꪒ 7 ꪵꪖꪀ, ꪀꪫꪱꪉ ꪤꪱꪫ 70 ꪭꪮꪒ 90 ꫄ꪠꪙ, ꪘꪱ ꪤꪱꪫ 8 ꫄ꪠꪙ,  ꪙꪱꪉ ꪮꪱꪫ ꪭꪮꪒ ꪄꪷ ꫃ꪥꪒ ꪔꪉꪷ ꪵꪩ ꪘꪱ ꪢꪽ ꪵꪀꪉ ꪋꪽ ꪔꪱ. ꫃ꪥꪒ ꪼꪒ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪵꪭꪉ ꪄꪮꪉ ꪨꪱꪥ ꫛ ꫃ꪤꪒ ꪀꪣꪉ 7 ꪣꪳ, 11 ꪣꪳ ꪹꪚꪱ ꪁꪷ 13 ꪣꪳ. ꪹꪊꪱ ꪹꪭꪙ ꪹꪚꪱ ꪎꪺꪙ ꪕꪷ ꫄ꪅꪉ ꪨꪷ ꪕꪀꪴ ꪝꪷ ꪶꪔ ꪁꪫꪱꪥ, ꪶꪔ ꪢꪴ ꪶꪔ ꪼꪀ ꪹꪨꪱ ꪹꪄꪱ ꪼꪫ ꪚꪱꪙ ꪄꪺꪉ ꪣꪱ ꪋꪮꪥ ꫃ꪥꪒ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪕꪮꪥ ꪭꪒꪲ ꪅꪮꪉ ꫛ ꫃ꪥꪒ ꪔꪉꪷ ꪙꪲ ꪼꪒ ꪄꪱ ꪎꪒꪷ ꪎꪉꪲ ꫃ꪥꪒ ꪭꪒꪲ ꪶꪀꪉ ꫄ꪏ ꪶ ꪭꪒꪲ ꪎꪷ ꪠꪀꪴ ꪥꪙꪳ ꪚꪙꪴ ꪢꪱ, ꪣꪲ ꪨꪱꪥ ꪹꪕ ꪀꪫꪱ ꫄ꪣꪥ ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꪚꪱꪙ ꪄꪺꪉ ꪣꪱ ꪮꪙꪲ ꪣꪺꪙ ꪘꪉꪷ ꪵꪀꪉ ꪣꪲ ꪨꪱꪥ ꪁꪮꪉ. ꫛ ꪹꪖꪱ ꪱ꫃ ꪭꪱꪫ ꪘꪉꪷ ꪛꪺꪙ ꪕꪴ ꪎꪱ ꪵꪱ ꪕꪴ, ꪭꪫꪣꪸ ꪁꪳ ꪣꪉꪱ, ꪔꪉꪲ ꪒꪀꪾ ꪨꪀꪷ ꪻꪬ ꪭꪴ, ꪫꪀꪸ ꪎꪱꪫ ꪬꪱ ꪵꪀꪉ ꪔꪒꪷ ꪼꪣ ꪢꪱ ꫃ꪥꪒ ꪔꪉꪷ ꪼꪒ ꪊꪱ ꪫꪱꪙ ꪀꪚꪾ ꪹꪭꪙ ꪣꪸ ꪀꪮꪙ. ꪨꪉꪾ ꪙꪽ ꪖꪱꪀ ꪹꪮꪱ ꪘꪉꪾ ꪀꪷ ꪼꪣ ꪊꪣꪾ ꪙꪽ ꪣꪱ ꫃ꪤꪒ ꪭꪒꪲ ꪎꪷ ꪔꪒꪷ ꪼꪣ. ꪭꪉꪴ ꪹꪋꪱ ꪢꪱ ꪠꪱ ꪎꪉꪸ ꪹꪚꪱ ꪶꪠꪙ ꪶꪩꪣ, ꪀꪺꪉ ꪚꪱꪙ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꫛ ꪶꪩꪣ ꪔꪱꪥ ꪊꪉꪷ ꪹꪄꪱ ꪜꪱ ꪔꪒꪷ ꪼꪣ.

          ꪮꪱꪥ ꪢꪷ ꪊꪲ ꪨꪷ ꫛ ꪶꪀꪀ ꪵꪅꪫꪀ ꪑꪷ ꪄꪫꪱꪙ ꪜꪣꪷ ꪚꪱꪒ ꪶꪀꪀ ꪵꪅꪫꪀ ꪼꪎ ꪀꪷ ꪼꪣ ꪎꪚꪳ ꪼꪜ  ꪨꪷ 7 ꫛ ꪼꪓ ꪹꪩ ꪢꪱ ꪀꪣꪷ ꪄꪫꪱꪙ ꪜꪣꪾ 3 ꪹꪕ. ꪩꪉꪷ ꪙꪽ ꪝꪉꪳ ꫛ ꫄ꪤꪙ ꪀꪺꪉ ꪚꪱꪙ ꪊꪉꪷ ꪼꪒ ꪢꪱ ꪋꪮꪥ ꪜꪣꪾ ꪼꪣ. ꫄ꪋ ꪀꪷ ꪼꪣ ꪼꪒ ꪜꪣꪷ ꪶꪩꪉ ꪔꪒꪷ ꪭꪮꪙ ꪵꪩꪫ, ꪹꪊ ꪱꪹꪭꪙ ꪵꪀꪉ ꪮꪱꪙ ꪢꪷ ꪼꪔ ꪄꪙꪳ ꪩꪣꪾ ꪼꪣ ꪼꪜ ꪣꪱ 7 ꪹꪕ ꪼꪫ ꪎꪚꪾ ꪠꪲ ꪎꪱꪉ. 7 ꫛ ꪼꪒ ꪹꪩꪀ ꪋꪮꪙ ꪨꪷ ꪝꪉꪳ ꪝꪷ ꫄ꪏ ꪊꪉꪲ ꪹꪮꪱ ꪄꪫꪱꪙ ꪖꪱꪀ ꫃ꪥꪒ ꫃ꪜꪙ ꪄꪉꪷ ꪔꪉꪷ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪣꪲ ꪔꪣꪳ ꪬꪙꪴ ꪚꪉꪷ ꪹꪭ ꪀꪚꪾ ꪝꪉꪳ ꪵꪖꪫ ꪵꪩ ꪋꪽ ꪔꪱ ꪬꪽ ꪵꪭꪉ ꪘꪱ ꪢꪽ.

          ꪵꪀꪉ ꫄ꪋ ꪄꪉꪷ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪼꪒ ꫃ꪤꪒ ꪶꪣꪣ ꪵꪩꪫ, ꪭꪒꪲ ꪔꪮꪙ ꪁꪱꪝꪱꪙ ꪋꪲ ꪼꪒ ꫃ꪤꪒ ꪹꪏꪉ ꪭꪒꪲ ꪶꪋꪣ ꪔꪮꪙ ꫛ ꪻꪢ ꪣꪱ ꪀꪱ ꪹꪭꪙ ꪹꪊꪱ. ꪕꪮꪙ ꪮꪱꪥ ꪹꪖꪱ ꪱ꫃ ꪫꪥꪴ ꪘꪉꪷ ꪛꪺꪙ ꪝꪺ ꪎꪱ ꪬꪪꪱ ꪶꪓꪉ, ꪭꪫꪙꪸ ꪁꪶꪥꪉ ꪵꪜꪀ ꪔꪉꪲ ꪒꪀꪷ ꪨꪀꪷ, ꪀꪚꪾ ꫛ ꫃ ꫃ꪓ , ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪁꪷ ꪹꪏꪉ ꪠꪴ ꫛ, ꪁꪷ ꪣꪲ ꪄꪺꪙ ꪹꪏꪉ ꪙꪽ ꫄ꪋ ꪣꪱ ꪹꪭꪙ ꪻꪢ ꫄ꪁꪙ ꪼꪒ ꪣꪸ ꪎꪺꪉ ꪹꪎ, ꪤꪽ ꪡꪱ...

          ꪔꪉꪷ ꪶꪀꪀ ꫃ꪤꪒ ꪭꪒꪲ ꪔꪮꪙ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ , ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꪭꪷ ꪏꪮꪉ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ ꪋꪲ ꪶꪏꪉ ꫃ꪜꪙ 2 ꪖꪽ ꪶꪔꪚ ꪣꪴ ꪊꪫꪸ ꪔꪮꪙ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪣꪱ ꪹꪭꪙ. ꫄ꪋ ꪬꪺ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪣꪱ ꪭꪮꪒ ꪔꪙꪲ ꪼꪨ ꪮꪱꪥ ꪢꪷ ꪮꪮꪀ ꪣꪱ ꪄꪣꪾ ꪢꪱ ꪊꪱꪫ ꪜꪀꪷ ꪣꪱꪀ ꪊꪱꪫ ꪻꪎ ꪬꪺ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ. ꪫꪀꪸ ꫃ꪤꪒ ꪙꪲ ꪣꪸ ꪮꪲ ꪉꪀꪸ ꪋꪮꪥ ꪎꪚꪾ ꪠꪲ ꪎꪱꪉ ꪎꪚꪾ ꪎꪸ ꪄꪴ ꪭꪱꪥ ꪮꪱꪀ ꪕꪱ ꪊꪱꪙ ꪹꪚꪱ ꪻꪬ ꫃ꪥꪒ ꪭꪱꪥ ꪭꪮꪒ ꪹꪭꪙ ꪹꪊꪱ.

          ꫄ꪋ ꪶꪒꪚ ꪣꪺꪙ ꪉꪮꪙ ꫃ꪎꪙ ꫄ꪏ ꪻꪬ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪹꪊꪱ ꪹꪭꪙ ꪋꪲ ꪄꪱ ꪶꪔ ꪼꪀ ꫜ, ꪼꪬ ꪹꪨꪱ ꪎꪱ ꫜ, ꪼꪫ ꪤꪮꪙ ꫄ꪮꪙ ꪡꪱ ꪒꪙꪸ ꪋꪉ ꪀꪱ ꪶꪚꪉ, ꪩꪣꪾ ꪒꪴ ꪀꪷ ꪼꪣ ꪻꪐ ꪄꪙꪴ ꪀꪷ ꪕꪣꪾ ꪩꪣꪾ ꪝꪱꪫ ꪻꪬ ꪵꪠꪚ ꪹꪊꪱ ꪹꪭꪙ ꪎꪴ. ꫄ꪋ ꪮꪱꪥ ꪢꪷ ꫄ꪄꪙ ꪕꪱꪣ ꪵꪩꪫ, ꪁꪷ ꪵꪣꪙ ꫄ꪋ ꪝꪱꪙ ꪹꪄꪱ ꪵꪀꪉ ꪼꪬ ꪹꪨꪱ ꪎꪱ ꪨꪱ ꪶꪩꪉ. ꪮꪱꪥ ꪢꪷ ꫄ꪣꪥ ꪹꪊꪱ ꪹꪭꪙ ꪀꪙꪲ ꪵꪩꪫ ꪊꪉꪷ ꫄ꪣꪥ ꪝꪲ ꪙꪮꪉ ꪛꪱꪙ ꪄꪺꪉ ꪝꪮꪣ ꪣꪱ ꪁꪙꪸ ꪣꪺꪙ. ꫄ꪋ ꪼꪜ ꪹꪭꪙ ꪢꪮꪥ ꫛ ꪼꪒ ꪹꪊꪱ ꪹꪭꪙ ꪬꪷ ꪻꪬ ꪁꪣꪾ ꪻꪐ ꪁꪫꪱꪥ ꫜ. ꫃ꪥꪒ ꪭꪒꪲ ꪵꪩꪫ ꪹꪊ ꪱꪹꪭꪙ ꪋꪲ ꪹꪚꪱ ꪹꪣ ꪼꪭ ꪹꪣ ꪎꪺꪙ ꪀꪺꪉ 2 ꪣꪳ.

          ꪕꪮꪥ ꪝꪸ ꪙꪮꪉ ꪔꪉꪷ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪨꪷ ꪔꪉꪷ ꪹꪜꪱ ꪜꪴ ꪹꪣ ꪩꪱꪉ ꪹꪫꪱ ꪄꪙꪳ ꪩꪺꪉ ꪙꪣꪾ ꪻꪎ ꪻꪊ ꪏꪳ. ꫄ꪋ ꪙꪉꪾ ꪔꪉꪷ ꪁꪱ ꪝꪱꪙ ꪕꪷ ꪻꪒ ꫃ꪀꪀ ꪗꪳ, ꪜꪒꪴ ꪝꪮꪉ, ꪠꪴ ꪭꪉꪷ ꫛ ꪁꪒꪷ, ꪠꪴ ꪼꪭ ꫛ ꪣꪲ ꪹꪚ ꪱꪜꪽ ꪵꪊꪀ, ꫄ꪋ ꪙꪉꪷ ꪔꪉꪷ ꪙꪲ ꪨꪷ ꪜꪱ ꪫꪱꪉ ꪎꪸ ꫃ꪢꪒ ꪣꪲ ꪕꪷ ꪄꪴ ꪭꪀꪷ ꪩꪺꪉ ꪵꪝꪉ ꪵꪀꪉ ꪬꪮꪉ ꪝꪲ ꪩꪺꪉ ꪙꪮꪉ ꪀꪙꪲ ꪤꪴ ꪀꪚꪾ ꪀꪽ.

                                                          TTTN -  ꪵꪭꪉ ꪤꪀꪲ

Kpan - khẳng tắng cắp quyên khòng chảu măn

          Kpan lỏ khẳng tắng nưng đảy àu maỵ ma chinh ma dệt, hy té 5 họt 15 thứak, quảng dáo 70 họt 90 phân, nà dáo 8 phân, 2 nang tắng áo cột dệt hảu tắng le hăn nà mẳn cánh chăn tà. Dệt đảy Kpan, đảy mi hanh khòng lai côn dệt cuông 7 mự, 11 mự báu cọ 13 mự. Chảu hươn báu xuấn to khâng lo tục po tô quai, tô mù, tô cáy, lảu khảu vạy hảu pi nọng bản  khuống ma choi dệt Kpan, toi hịt khong côn dệt tắng nị đảy khả sắt sính dệt hịt cống sơ, hịt xo phúc dưn bùn mả, mi lai tưa cáo mơi pi nọng bản khuống ma ỉn kin muôn nẳng cánh mi lài cọng. Côn thảu Aê Hao, nẳng buôn Tu, xã EaTul, huyện Cư Mgar, tỉnh Đắc Lắc hảu hụ, vịa sáo hà cánh tắt mạy ma dệt tắng đảy cha văn cón cắp tang hươn mia. Lăng nặn, thák àu nằng co mạy nọi ma sơ xo tắt mạy. Hung chạu ma phạ xiểng chắng mưa tắt mạy.

          Ải mo chỉ lỏ côn cốc khọe nho khoản pẳm bát cốc khoẹ sàư co mạy, xứp pày lỏ 7 côn đảy lựa chọn khắm khoan pẳm 3 tưa. Lăng nặn pưng côn dân cuông buôn chắng đảy ma choi pẳm mạy. Chơ co mạy đảy pẳm lông, tắt hon lẹo, chảu hươn cánh ải mo táy khửn lăm mạy pày ma 7 tưa vạy sắp phi sàng. 7 côn cọ đảy lựa chọn lỏ pưng sợ chính àu khoàn thák dệt pên khẳng tắng Kpan mi hún bẳng hưa cắp pưng theo le chăn tà hăn hanh nà mẳn.

          Cánh chơ khẳng Kpan đảy dệt mộm lẹo, hịt tỏn Kpan chi đảy dệt xương hịt chôm tỏn côn máư ma cá hươn chảu. Toi ải thảu Aê Vui, nẳng Puôr, xã Hoà Đông, huyện Krông Pach, tỉnh Đắk Lắk, cắp côn Ê đê, Kpan cọ xương phủ côn, cọ mi khuân xương nặn chơ ma hươn máư cận đảy mi xuổng xửa, rắn pha...

          Tẳng cốc dệt hịt tỏn Kpan, pi nọng họ xong khòng chảu hươn chi xông pên 2 thằn tốp mư chiêu tỏn Kpan ma hươn. Chơ hùa Kpan ma họt tin lày, ải mo ók ma khắm ma cháo, dệt hịt pắc mạk cháo sáư hùa Kpan. Vịa dệt nị mi ý nghịa choi sắp phi sàng, sắp xia khu hại, ác, ta chàn ók khỏi Kpan báu hảu dệt hại chảu hươn.

          Nẳng cuông hươn, Kpan đảy cuông hỏng khék, liệp him pha tang bưởng Tày lang hươn. Chơ nị báu mi phaư đảy nang khửn Kpan. Pưng côn tánh tỳ cọng cọ báu đảy năng. Ải mo chùng khen chảu hươn khửn tắng mưa, khửn lông 3 tưa. Ặn lỏ khu é va té khạy pày chảu hươn chi lỏ chảu máư khong Kpan. Lăng nặn côn ứn chắng đảy năng khửn Kpân. Pọm chơ nặn, xiêng cọng dỏn khửn, ải mo khấn tam va ahịa Kpan mi chảu lẹo.

          Chơ đốp muộn ngơn xên sơ hảu Kpan, chảu hươn chi khả tô cáy đáy nưng, hay lảu xá nưng vạy dọn ơn phạ đin chang cả bồng, lăm đu co mạy nháư khửn, hảu phép chảu hươn đảy xủ co mạy tăm lăm pạo. Chơ ải mo khấn tam lẹo, cọ men chơ pan khảu cánh hay lảu xá cọ đảy là lông. Ải mo mơi phua mia chảu hươn kin lảu xá cón, lẹo mơi pi nọng bản khuống pọm kin muôn. Chơ pày hươn, mỏi côn nhăng đảy chảu hươn hó hảu căm nhứa quai nưng. Dệt hịt lẹo chảu hươn chi dặng 2 mự báu mưa hay mưa xuân.

          Toi pi nọng Êđê, tắng Kpan lỏ tắng pảu pú mưa lang, vạu khửn luông nặm sàư chàư xư. Chơ năng tắng Kpan, to đàư kếch thu, pút pong, phủ hăng côn cặt, phủ mi côn hạy báu păn chék, chơ năng tắng nị lỏ pả vang xia mết, mi to khu hặc luông panh cánh hỏng pi luông nọng kin dú cắp căn./.

                                                          TTTN - Hạnh dịch