Bài thứ 7-20/4/2019

Hịt chôm khảu mắư-Luông đù đì họt mịt khảu khòng côn Mnông Gar

          Cắp nen kinh tế pâng xắư vịa dệt dượn hay na, côn Mnông Gar nẳng buôn Jiê Yuk, xã Đắk Phơi, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk cọ mi pưng hịt cống sơ toi dan mả pe khòng cò khảu. cài nặn, té chơ tẳng cốc dệt đìn, bán cả tặm họt chơ kiếu nhăm cánh àu ma hươn hư mi 3 tưa cống sơ chọp xồm cắp 3 dan mả pe khòng cò khảu, ặn lỏ dan dệt đìn, lông cả; dan cò khảu ók huông; dan chôm khảu mắư àu ma xắư pội xắư dia khék lỏ hịt chôm khảu mắư. Lung Y Krông Triết, nẳng buôn Jiê Yuk, xã Đắk Phơi, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk hẳư hụ:

           “ Hịt nị mi té chạu té lài ma cánh chảu đảy hụ hền té chạu ma tặm họt khạy, báu vang xìa đảy. Côn dần lâng dệt hay xương nặn pi nọng lâng dệt hịt nị. Chơ khảu ók huông pi nọng cọ cống sơ tưa nưng cánh lằng chơ kiếu nhăm khảu ma hươn pi nọng cọ dệt tưa nưng mắư. Toi hịt khong lỏ cống sơ Dàng vạy mi khảu mắư, hịt chôm khảu mắư mỏi chua hươn đảy dệt riềng, chua hươn đằư hăng mi lỏ khả mù cống sơ, côn đằư hăng mi xưa mi xương khả quai cống sơ, va báu mi hư khả cáy cống sơ cọ đảy”.

          Toi lung Y’Hai K’bin, buôn Jiê Yuk, cuồng pưng hịt cống sơ hư hịt chôm khảu mắư lâng tổ chức cuồng bườn 12 dương lịch hạng pì, lằng chơ pi nọng khiếu nhăm khảu ma hươn. Pưng chua hươn đằư hăng mi cọ cáo mơi ải mò ma dệt hịt cánh cáo mơi pi nọng họ xong ma chôm muôn. Lằng nặn, tênh cá buôn lựa chọn bón vạy tênh cá bản tọp hôm ma chôm muôn đốp muộn mua dệt dượn:

           “ Hịt cống sơ khảu mắư khòng chựa côn Mnông Gar lâng dệt  cuồng bườn 12 hạng pì. Pưng chua hươn cánh côn dần cuồng buôn pọm chôm muôn dệt dượn đảy mák đảy mua, pi nọng tẳng cốc dệt hịt chôm khảu mắư cánh pưng tàng chựa phăn cò púk bồng vạy hẳư chu chua hươn cuồng bản pọm đảy ím po cá pì. Hịt chôm khảu mắư đảy dệt nẳng tựng chua hươn cón, lằng nặn chu chua hươn cuồng buôn chắng tọp hôm ma bón nưng vạy pọm cằn dệt hịt cống sơ chôm khảu mắư”.

          Chơ tổ chức nẳng hươn, hịt cống sơ chí đảy dệt nẳng dia khảu khòng hươn nặn. Hịt cống sơ cọ báu xương đằư đút thiếu đảy pưng tàng chương xương: cò chiềng, chương khòng dệt dượn, 3 hày lảu xá, tồ cáy nưng, tồ mù nưng, tảu nặm nưng, bẳng nặm nưng, cánh khảu mắư hính đảy kiếu nhăm ma. Pưng tàng chương nị đảy khặn khang té cón. Ngày cuồng mự dệt hịt, té phạ phí hung, chu côn cuồng hươn mỏi côn mỏi nả vịa. Me pa hươn bók lụk trai cánh phùa àu hày lảu xá ma vạy cánh bók lụk nhinh pày mơi pi mơi nọng cuồng buôn ma ỉn muôn. Ưởi H’ Tiếp Liêng Hot, buôn Jiê Yuk tô:

           “ Họt mua khảu mắư, àu khảu ma hươn hư chảu hươn mơi ải mò ma dệt hịt. Chôm khảu mắư tựng chua hươn dệt xương nị hư chảu đảy choi tay hươn dệt căm kìn vạy cáo mơi khék cánh khặn khang chương vạy cống sơ. Cận hà nhất lỏ khặn khang chương khòng cống sơ. Vịa khặn khang tàm toi khù ngai đì khòng tựng chua hươn, va chua hươn sồm po hư khặn khang lài tàng lài dong xưa”.

          Chơ pưng chương khòng đảy khặn khang tục po lỏ tẳng cốc dệt hịt chôm khảu mắư. Chảu hươn mơi ải mò năng nẳng hày lảu xá cốc khoẹ cánh àu thuổi xắư khảu lảu xá, bẳng nặm tung hẳư ải mò. Ải mò páu xắư bẳng nặm tung cánh khấn tam khék khuồn me khảu ma hươn, cụm cuồm hẳư chu côn cuồng hươn phằư cọ đảy hảo hanh cánh lâng ím po quây pì. Cuồng hịt nị, lượt cáy po chí đảy ta xắư tênh mết chương xủ cuồng hươn é vạu khửn khuồn me khảu cọ ma nẳng hươn. Cắp 3 hày lảu xá vạy cống sơ me khảu, ải mò lỏ côn kìn cốc khoẹ, lằng ma lỏ họt chảu hươn cánh pi nọng họ xong. Hày thứ 2 lỏ vạy cáo mơi pi nọng bản khuống cánh hày thứ 3 lỏ vạy cáo mơi pưng côn tặp cọng cống cánh pưng côn tổm khảu hẳư mự cống sơ. Lằng chơ mơi lảu lẹo lỏ họt ngon ta khảu bừa. Khảu bừa đảy tằm té khảu mắư qua xắư hảu “ M’bé” cánh “ Gưn ba”, xủ vạy ta xắư chương khòng cuồng hươn dảo cánh chu côn cuồng hươn, cụm cuồm hẳư mi pặc hanh, khảu tềm pội tềm dia. Xứp pày chảu hươn chí hai lảu xắư khàu quai cánh căm khảu nưng kèm toi căm nhứa mù, nhứa cáy nưng. Ải mò chí àu căm kìn xắư tênh dia khảu lẹo thók lảu xá té tênh dia khảu lông. Hịt nị lỏ vạy xò me khảu té khạy đảy àu khảu cák té dia pày tằm àu khảu sàn ma tổm khảu kìn. Cống sơ lẹo, chảu hươn mơi ải mò, cánh côn đảy lài pi nọng tin chưa dú cuồng buôn pọm kìn lảu xá, lằng nặn chắng họt côn ứn. Tênh kìn lảu xá, chu côn pọm ỉn muôn khắp xe chiều dỏn, muôn hòm phọn nương.

          Báu chư hịa riềng côn Mnông Gar, hịt chôm khảu mắư lỏ hịt khong báu xương đằư đút thiếu đảy cuồng puồng kìn đơi dú khòng pi nọng chựa nọi côn nẳng phổng Tây Nguyên. Hịt nị đảy đù lỏ pưng vịa dệt nưng mi té chạu té lài ma đảy chiên cái hai vạy tặm họt khạy nị./.

TTTN-Huyền dịch