Ngon tô thứ 7 mự 25/8/2018

Chiềng khảu mắư khòng pi nọng chựa côn Bố Y

(2 côn đôn)

-----------------

(Nền tiếng khấn mừng lúa mới……)

Ặn nị lỏ quam khấn tâm mâng khảu mắư khòng Lung Phan Ngọc Dương, côn Bố Y, dú nẳng xã Quyết Tiến, huyện Quảng Bạ, tỉnh Hà Giang. Quam khấn tam khòng côn Bố Y lỏ quam khấn tam mi té cón, quam khấn tam hôm mi 3 khót 6 nả vịa, vạu khửn lang phắư chằư mon khòng lụk làn cắp pảu pú lạn căm:

Băng: “Mự nị lụk làn mi san chương khòng dệt hịt mâng khảu mắư, cáo mơi pảu lú lạn căm ma kìn khảu mắư cắp tay hươn lụk làn. Lụk làn mi tồ cáy, tồ pà tồ củng, khảu mắư. Cáo mơi pảu pú lạn căm ma kìn, cụm cuồm hẳư lụk làn tay hươn lâng hảo khặn, dệt kìn mả khửn”.

Mự tổ chức kìn mâng khảu mắư, lung Dương chi phúk tè 2 huông khảu tón nả hươn. Huông khảu chi đảy tèo cuồng 3 mự. Ặn nị đảy đù lỏ quam tống páo họt chu côn lỏ chảu hươn đàng tổ chức mâng khảu mắư. Chu côn pọm mi xương ma chôm muôn. Té chạu té lài, cá bản côn Bố Y pọm tổ chức kìn mâng khảu mắư cuồng mự nưng, mỏi chua hươn hák tổ chức dệt hịt, lằng nặn pi nọng chi pày ma ỉn muôn nẳng hươn cằn.

Khay nị, mự kìn chiềng khảu mắư tàm toi pưng hịt khong khòng tựng họ  xong, xương họ sính Ngũ lỏ mự Táu – Chẳư – Xì; họ La lỏ mự Cặư – Mảu – Một,…

Nhạc cắt

Piến xiềng: Chương khòng vạy cống sơ cuồng mự chiềng khảu mắư khòng côn Bố Y cọ báu luồng lài xằng, mi ngày nẳng cuồng bản khuống. Hák va, tàng chương khòng báu xương đút thiếu đảy ặn lỏ tồ pà. Pưa ặn nị lỏ tàng tồ báu dệt hại họt cò khảu, lẹo mi nẳng chu bón, ngày chằm hươn, nẳng pưng huổi hong nặm.

Lung Phan Ngọc Dương hăử hụ, luông tặt pùn chùng lỏ chiềng khảu mắư đảy mi tàng căm kìn nưng dú cuồng nặm xương tồ pà, tồ củng, tồ hòi,... vạy cống sơ pảu pú lạn căm. Xương nặn, pảu pú lạn căm chắng chi cụm cuồm hẳư lụk làn lâng dú dền pék xương pưng tồ dú cuồng nặm:

Băng: “Àu pưng tàng tồ dú cuồng nặm, báu kìn khảu sàn, khảu cák xương pà nay, tồ củng ma vạy cống sơ. Mi xương mi cá nhứa cáy, nhứa mù, hák va pưng tàng tồ nị báu đảy àu sắư pan cống sơ, àu vạy kìn thồi. Pưa pảu pú lạn căm, pưng côn ké lâng ngắm pưng tàng tồ kìn khảu lẹo chảu àu ma cống sơ hư cuồng pì nặn dệt kìn cọ chi báu mả khửn”.

Nẳng pan cống sơ mâng khảu mắư mi 5 chén lảu, 5 thuổi chuông, ép khảu nưng. Cuồng mỏi thuổi chuông, pi nọng àu sắư pẳn khảu mắư nưng. Khảu mắư đảy nửng té pưng huông khảu chăn nhất nẳng hon na vạy cống sơ pảu pú lạn cặm. Luông khék hà pảu pú lạn căm ma kìn mâng khảu mắư khòng côn Bố Y cọ mi khù riềng. Piến sắư vịa khék chư pảy pú lạn căm hư pi nọng cọ mi luông khék riềng, ặn lỏ khék toi mự mết đơi. Lung Lộc Văn Cao, dú nẳng xã Quyết Tíên, huyện Quảng Bạ hẳư hụ:

Băng: “Ải thảu mết mự đằư hư khék toi mự nặn, báu chư hịa khék toi chư tên. Xương ai thảu mết mự tồ quai hư chảu khék ải thảu tồ quai, mết mự tồ cáy hư chảu khék ải thảu tồ cáy. Chơ tài mưa mương phạ hư báu khék chư tền xương chơ nhăng côn, pưa va khék chư tền hư chi báu mi phằư hụ đảy khé toi mự mết đơi thồi. Va 2 côn mết đơi huôm mự điều hư cận cáo mơi tưa nưng lỏ đảy”.

Cuồng chơ dệt hịt, vạy vạu khửn luông chằm chứ cồng khun cắp pảu pú mưa lang, chảu hươn chi đảy coi khái lảu nẳng pan sơ, khái 3 tưa, mỏi tưa lắc cằn 10 phút, cáo mơi pảu pú lạn câmm kìn mâng khảu mắư vạy cụm cuồm hẳư tay hươn pì mắư dệt dượn đảy đì xưa.

Dệt hịt lẹo, côn Bố Y chi chọk ngơn chỉa dệt té phương pày hẳư côn tài. Chơ dệt lẹo mết, pi nọng chi àu pan sơ lông vạy chu côn cuồng hươn pọm kìn khảu, chôm hẳư mua dệt dượn mắư khảu mạk mák pôi.

Nhạc cắt

Dẫn: Chiêng pi nọng hặc xường! Côn Bố Y nhăng tổ chức lài hịt khong cuồng pì vạy dọn ờn thánh thân, phạ đìn àu ma hẳư puồng kìn đơi dú ím po nò pọm. Dan chọm cài ma, mự 6/6 ầm  lịch pi nọng chọm dệt hịt dọn ờn thân na

Hịt 6/6

Côn Bố Y nẳng Quản Bạ, Hà Giang khék chiềng 6/6 lỏ “Cân chinh sóc). Chiềng nị cọ vạy khấn tam thân na (thân hay na). Lung Phan Ngọc Dương, dú nẳng xã Quyết Tiến va hịa:

Băng: “Hịt nị mi ý nghịa cốc khoẹ lỏ dọn ờn thân hay na, phạ đìn. Lằng nặn lỏ cống sơ hẳư pảu púk lạn căm tí tàng tông na nị. Va chảu hák tí tàng, cánh côn tí thàng hê mết đơi hư cọ báu cống sơ.

Hịt 6/6 đảy côn Bố Y tổ chức cắp mòng cong phạ chang đét chang phồn, khảu mạk mák pôi. Cuồng hịt nị, vịa pắc cơ nẳng mỏi hon na đảy pi nọng đù lỏ cận hà nhất, tênh xắp xìa nù náy, bổng manh, biền mài na khòng chảu hươn. Ai Lộc Văn Cao hẳư hụ:

Băng: “Chảu đằm na khèo chăn khửn lẹo hư chảu pắc cơ khèo, phải cơ hư chảu hák tắt. Cốc khoẹ lỏ pắc nẳng pan sơ, lằng nặn chảu chắng àu pày pắc sắư na nẳng bón tạng nặm khảu, nẳng hon lả xút bón nặm lày ók lỏ chảu báu pắc, va chảu pắc hư chi tư cống sơ hẳư sau”.

Côn Bố Y pắc cơ nẳng tạng nặm khảu na. nẳng bón nặm ók lỏ báu pắc cơ. Mi to đằư hon na lỏ pắc cơ to nặn:

Dẫn: Chiêng pi nọng hặc xường! Mi khù nưng đáng pồng chằư nẳng pi nọng chựa côn Bố Y, lỏ pi nọng cọ đù đì pưng tàng tồ sắt xính dú toi chảu. Cuồng hịt mâng khảu mắư, tồ mà, tồ meo chi đảy kìn cón phủ côn. Cuồng hịt khấn tam thân hay na, tồ ngua, tồ quai cọ đảy côn Bố Y dọn ờn.

Cuồng pưng tàng chương khòng vạy cống sơ nẳng na, mi nhứa cáy, nhứa mù, lảu, hường cánh báu xương đằư đút thiếu đảy khảu pảnh khàu ngua. Khảu pảnh khàu ngau cọ pék xương khảu tổm. Khảu pành khảu ngua đảy dệt vạy vạu khửn luông dọn ờn đối cắp tồ ngua, tồ quai, pưa sàu ók hành choi phủ côn thày bàn hay na.

Chương khòng đảy sắư tênh thản nưng, xùng xưa nả đìn dáo thóng thứak. Tang lằng pắc lăm mạy póng nưng xùng xưa thản dáo cựp mư nưng vạy dệt bón pắc hường. Thản vạy khấn tam đảy dệt nẳng tang hùa na.

Họt khỏn căm, ải mò chi àu thuổi, thú, chén lảu, ngơn chỉa, tiên nặm măn, cơ cnáh thuổi nọi nưng tò lượt cáy vạy ta sắư cơ lằng chơ khấn tam lẹo. Xứp pày, ải mò chi pók khảu pảnh khàu ngua cánh àu sắư khẳng thuổi nưng.

Khấn tam đảy dáo 20 phút, ài mò chi pók khẳng khảu pảnh khàu ngua nưng mắư lẹo kìn toi thân hay na. Kìn khảu pảnh, kỷ căm nhứa, kìn chép lảu nưng, ải mò chắng chi tọn pan sơ cánh chọk ngơn chỉa. Cơ đảy àu pày pắc nẳng mỏi hon na mỏi ằn. Lẹo vịa ải mò chắng táo ma hươn khặn khang pan sơ nưng vạy cống sơ pảy pú lạn căn.

Nọk ý nghịa cống sơ thân hay na, chiềng 6/6 nhăng lỏ chiềng khòng làn nọi. Té chạu té lài, côn Bố Y chơ hó khảu pảnh khàu ngua, pi nọng nhăng hó tứm khảu pảnh ò vàng túng (nhăng khék lỏ khảu pảnh chùm) vạy dòm hẳư làn nọi kìn cuồng pưng mự chiềng nị./.

Hải Phong – Thành dịch