Tơbleăng ‘na pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong tâk hên a Dak Lak
Thứ tư, 05:00, 09/07/2025 Mai Lê – Đình Thi/Tơplôu : Katarina Nga – Gương/VOV Tây Nguyên Mai Lê – Đình Thi/Tơplôu : Katarina Nga – Gương/VOV Tây Nguyên
VOV.Xơ Đăng - Nôkố, pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong dế hlo tâk hên a mâu cheăm bêng dêi kong pơlê Dak Lak. Kố cho túa pơreăng ki tâ tú hmâ trâm a vâi hdrêng, ki hên cho pơlât xêh a hngêi la tâng ôh tá châ rak ngăn tro túa, mơni kô chiâng tơdjâk troh rế rơ-iêo môi tiah êi kơtôu ngoâ, êi plâi nuih, êi xôu, thăm nếo hlâ. Xua mê, mâu nôu pâ kal tơtrŏng mâu túa ki ăm hlo vâ djâ ngế hdrêng mot pơlât a hngêi pơkeăng teăm tơdrêng, hbrâ ví tơdroăng ki trâm tơdroăng ôh tá mơhúa.
Video Player is loading.
Current Time 0:00
/
Duration 0:00
Loaded: 0%
Progress: 0%
Stream Type LIVE
Remaining Time -0:00
 
1x

Tiô tơdroăng riân ngăn dêi Tíu xiâm hbrâ mơdât châi tamo (CDC) kong pơlê Dak Lak, sap ing apoăng hơnăm troh nôkố, tung lâp kong pơlê hiăng ai lối 600 ngế tro pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong, tâk 17,4% tâng vâ pơchông ƀă khế kố hơnăm 2024 (516 ngế). Mâu ngế ki tro pơreăng mê tơkŭm hên cho a Ƀuôn Ma Thuột ƀă a mâu cheăm bêng ki a chê môi tiah Čư̆ Mgar, Krông Pač, Krông Ana ƀă hên ki ê. Tung mê ai hên hdrêng athế mot pơlât tung hngêi pơkeăng xua mâu tơdroăng ki ăm hlo rế râ, rơ-iêo. A Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên, nôkố rêm hâi tơdah xo pơlât ing 3 – 5 ngế hdrêng tro pơreăng râ. Sap ing apoăng hơnăm troh nôkố, Khoa Nhi Tổng hợp hiăng tơdah xo pơlât ăm lối 400 ngế hdrêng tro pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong ki râ.

Môi tiah ngế hdrêng Cừ A Tuấn (2 hơnăm), a cheăm Ea Rôk, kong pơlê Dak Lak. Nếo mot pơlât tung hngêi pơkeăng môi hâi la hiăng hlo muăn lo a châ po pom ai têa, tơngê râ, ôh tá vâ kâ. Tiô ngoh Cừ Chỉ Giỏi (pâ muăn), kơtăn kố 3 hâi, muăn tơngê râ. Ngoh lăm tíu tê pơkeăng roê pơkeăng ăm muăn ôu to lâi hâi la ôh tá hlo chía.

“Drêng ối a hngêi hlo muăn tơngê ôh tá kâi chía. Kong măng hnah hlo muăn lo po pom ai têa lâp châ, tơbréa xâu luâ râ mê maluâ dế 12 chôu kong măng, on veăng ngoh xuân ối kơto rơxế tung 2 chôu djâ muăn lo ing hngêi troh Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên vâ pơlât. Ngăn muăn tamo môi tiah mê á xuân ôh ti ‘nâi pro tiah lâi bu kơnôm to mâu ƀok thái pơkeăng mơ-eăm pơlât ăm muăn vâ muăn rĕng prêi á hlo pơreăng kố gá rơ-iêo khât”.

Xuân môi tiah mê há muăn Phạm Xuân Kiên (16 khế, a bêng Thành Nhất, kong pơlê Dak Lak). Muăn tro pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong pơlât a khoa Nhi Tổng hợp hiăng châ 5 hâi. Nâ Nguyễn Thị Xuân Chi, nôu muăn dế tôu tuăn. Maluâ hiăng tâng ‘na pơreăng thê̆n kŏng chêng rơkong, la troh drêng kuăn tro pơreăng, nâ nếo ‘nâi mâu tơdroăng ki rơ-iêo:

“Á hlo túa pơreăng kố gá rơ-iêo khât. Drêng tro pơreăng, muăn gá tơngê râ, ôh tá vâ kâ, tơlêa tâi rơkong. Drêng ối a hngêi, muăn tơngê râ lối 38 đô̆, á lăm roê pơkeăng ăm muăn ôu la ôh tá hlo chía. Troh kong măng, á hlo a châ muăn lo po pom ai têa, mê á djâ muăn lăm hngêi pơkeăng pơlât. A Hngêi pơkeăng, á châ mâu ƀok thái pơkeăng hnê ăm túa ki rak ngăn muăn tro túa môi tiah ăm muăn kâ ai têa, ôu hên têa vâ pro ăm muăn rĕng prêi”.

Tiô mâu khu ki rơkê ‘na khăm pơlât, pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong xua virus troăng klêa pro, hmâ trâm má môi cho virus Enterovirus 71 (EV71). Pơreăng tâ tú rĕng ing troăng klêa ƀă ối a chê ƀă ngế ki tro pơreăng. Tung ki hên ngế tro, hdrêng mơni kô rĕng prêi lĕm kơ’nâi 5 – 7 hâi tâng châ rak ngăn pơlât krâu. Laga, dâng 10 – 15% ngế tro pơreăng mơni kô chiâng rế râ, malối cho a vâi hdrêng ki ối kŭn, hdrêng ki ai pơreăng sap ing tơxĭn lơ hdrêng ki hrế. Pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong ôh ti xê drêng lâ xuân rơ-iêo, la tâng ôh tá vâ hmâng pơlât tơdrêng mê gá kô rơ-iêo. Tơdroăng ki ‘nâi ‘na túa hbrâ mơdât, séa ngăn mâu tơdroăng ki hlo tơviah ƀă djâ ngế hdrêng lăm khăm cho tơdroăng ki kal má môi vâ rak vế ivá ăm vâi hdrêng.

Tơdrŏng tung tơdroăng rak ngăn ƀă hbrâ mơdât pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong

Pơreăng  thĕn kŏng chêng rơkong cho môi túa pơreăng tơ ‘lêi tâ tú rĕng, malối a mâu vâi hdrêng. Pơreăng kố tâ tú ing troăng kâ kế ƀă tâ tú drêng tro pêi ối achê. Drêng hiăng râ, pơreăng kô pro chiâng rơ-iô êi kơtôu ngôa, êi tung ngôa, êi hơ’nêh, plâi nuih, thăm nếo pro hlâ mơngế... Tơdroăng châi kố hâi teăm ai pơkeăng ki vâ pơlât prêi ƀă hâi ai vaccine hbrâ mơdât tơdroăng châi ki mê, xua ti mê, tơdroăng rak ngăn hdrêng ăm tơtro drêng vâi hdrêng tro thĕn kŏng chêng rơkong ƀă hbrâ mơdât pơreăng mê cho tơdroăng ki kal.

Vâ kum vâi krâ nhŏng o hlê nhên tâ ‘na pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong a vâi hdrêng, Tiê̆n sih, ƀok thái pơkeăng Trần Thị Thúy Minh - Ngế pơkuâ Khoa Nhi Tổng hợp Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên tối nhên tơdroăng mê.

-Ƀok thái pơkeăng ăm ‘nâi xiâm ki pro chiâng  thĕn kŏng chêng rơkong a vâi hdrêng?

Ƀok thái pơkeăng Minh: Thĕn kŏng chêng rơkong cho pơreăng ki pro chiâng  rơtốu xua vi rus Enterovirus 71 lơ mâu vi rus troăng klêa ki ê pro. Pơreăng tâ tú ing troăng klêa ƀă tâ tú ing mâu pơtong têa thĕn ki vâi hdrêng tro mê pơchêh kơtĕng a mâu hdrêng ki châ ối lĕm hâi thĕn. Hmâ hlo a vâi hdrêng pá xôp 5 hơnăm ƀă ngăn tiô kơlo ki râ lơ ôh dêi pơreăng kô hlo a vâi hdrêng ƀă tơdroăng pơlât phá tơ êi dêi pó. Tâi tâng mâu ngế hdrêng ki tro thĕn ing độ 2A tơngi klêng kô thế koi pơlât a hgêi pơkeăng vâ séa ngăn.

-Pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong ai mâu kơlo ki rơ-iô môi tiah lâi, ô ƀok thái pơkeăng?

Ƀok thái pơkeăng Minh: Thĕn kŏng chêng rơkong châ klâ 4 kơlo ki pơrá phá ngăn tiô kơlo ki râ lơ ôh. Độ 1 cho mâu ngế hdrêng hâi mot pơlât a hngêi pơkeăng, kô châ pơlât ngăn a hngêi, mê cho mâu hdrêng ki nếo bú hlo pơtong têa a tung dế kơpeăng kŏng, a chêng, tơngê iâ, hâi hlo ki rơ-iô to lâi. Độ 2 cho mâu hdrêng ki hiăng ai pơtong têa hên kơpong lâp châ, hlối tơngê hmân ƀă hlối ai tơdroăng châi ki ê kô thế mot koi pơlât a hngêi pơkeăng vâ châ khăm ngăn. Độ 2 kô phá chiâng 2 độ, độ 2 ƀă độ 2b. Độ 2b kô klâ chiâng độ 2b1 ƀă 2b2. Mê cho mâu ngế pơreăng pro chiâng ‘mêi tung  troăng veăn a mâu kơlo ki pơrá phá. Độ 3 cho mâu hdrêng ki tơdroăng châi troăng veăn ƀă ‘mêi troăng hriâm. Độ 4 cho mâu hdrêng ki râ ‘nâng, hlối châi ‘mêi troăng hiâm ƀă, tâk chu tâk chu.

-Pơreăng tơhĕn kŏng chêng rơkong kô pro ai mâu tơdroăng châi ki rơ-iô tiah lâi, ô ƀok thái pơkeăng?

Ƀok thái pơkeăng Minh: Thĕn chêng kŏng rơkong cho pơreăng tâ tú ing troăng klêa ƀă pro lo pơtong têa cho ăm hlo xiâm dêi pơreăng. Drêng lo pơtong têa nôu pâ kô nhôm dêi kuăn tro pơreăng ki ê môi tiah tro êi rơtốu, lơ tro lo kơtuâ ‘mêi, lơ lo tŭm túa ki ai pơtong têa, lơ tro lo ‘mêi kéa xua êi kéa, rơtốu kéa. Pơreăng mê ga pro hên kơlo ki râ pơrá phá môi tiah châi ‘mêi troăng hiâm, tâk chu  lơ hên kơ koan tung châ, kô tơ’lêi pro hlâ. Ai mâu ngế ki ‘nâ ngin hiăng trâm a hơnăm hdrối mê hía nah, ai mâu hdrêng ki ‘nâ xua râ chiâng pro châi tơdroăng ki ê rĕng khât bú tung pơla péa pái chôu tê klêi mê hlâ. Pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong trâm hên ƀă ki pơreăng pro chiâng châi tơdroăng ki ê xuân hên há mê mâu mâu nôu pâ kal thế tơtrŏng ngăn nhên kuăn ‘nĕng drêng hlo tơviah thế djâ  hdrêng mot pơlât a hngêi pơkeăng teăm tơdrêng.

Drêng vâi hdrêng tro thĕn kŏng chêng rơkong, nôu pâ hdrêng thế ngăn hdrêng nhên krâu ƀă djâ lăm khăm a hngêi pơkeăng ki achê má môi tâng hlo hdrêng ai môi tung mâu tơdroăng tiah kơ’nâi kố: Má môi, ngế hdrêng mê tơngê hmân ôh tá kâi kơdroh râ troh 39 độ; Má péa hdrêng hmêó pơ kơdrâ hên rôh, rơxá chêng lơ prôk ôh tá krá; Má pái, cho hdrêng ôh tá vâ âu, troăng veăn ngôa kô pro tơviah tơngê mê thế drĕng djâ hdrêng troh a hngêi pơkeăng vâ teăm khăm pơlât.

-Thế hbrâ mơdât pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong môi tiah lâi ô ƀok thái pơkeăng?

Ƀok thái pơkeăng Minh: Pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong  nôkố hâi teăm ai pơkeăng pâk mơdât. Xua mê, ngin bú hbrâ mơdât ăm hdrêng ƀă tơdroăng ví pôi tá ăm châ tâ tú, pôi tá ăm hdrêng ối a chêng ngế thĕn lơ ngế ki nhôm tro thê̆n. Thế xếo krúa lĕm đi đo kŏng hdrêng  ƀă rêm ngế ki rak ngăn hdrêng thế xếo kŏng krúa lĕm hdrối vâ pêi ngăn. Tâng hdrêng ôh tá mơhúa tro thê̆n, lơ nhôm hdrêng pơxiâm tro thê̆n thế rĕng djâ lăm khăm a hngêi pơkeăng ki achê vâ klâ túa ƀă pơlât teăm tơdrêng. Drêng hiăng châ mâu thái pơkeăng, ƀok thái pơkeăng hnê tơdroăng rak ngăn hdrêng ki thĕn kŏng chêng rơkong mê nôu pâ thế pêi pro tro tiô ƀok thái pơkeăng hnê vâ ví pôi tá ăm hdrêng tâ tú ah lơ chiâng ai tơdroăng châi rơ-iô ki ê.

-Mơnê kơ ƀok thái pơkeăng!

-Pó vâi krâ nhŏng o ƀă pú hmâ nếo klêi tâng « Tơdroăng ivá ăm rêm ngế’ », tơdroăng kố ngin tối ‘na pơreăng thĕn kŏng chêng rơkong, mâu tơdroăng pro chiâng châi  rơ-iô ki ê ƀă hnê túa rak ngăn hbrâ mơdât pơreăng ăm vâi hdrêng.

 

Mai Lê – Đình Thi/Tơplôu : Katarina Nga – Gương/VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

Bi mni kơ Awa Hô
Đơs git oh, git bi
06/05/2025
Jreng Jrong
30/03/2024
Tanh bĕ dra hiam
22/03/2024