Tung kơbong hngêi trá ki xŏn, achê kơnoh on dế ối koh a kơmăng dế, pôa Y Wôn Knul, ối a ƀuôn Akŏ Dhông, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak chôa ‘lâng hơ’muăn hdrối “Mdrong Dam”. Ki xiâm dêi tơdroăng hơ’muăn kố cho vâ tơno tối ‘na ki xiâm rêi, ki pơxiâm ai dêi rơtăm Mdrong Dam - Môi ngế ki khên tơnôu châ pơ-ôu pơ-eăng ó má môi dêi tơdroăng hơ’muăn hdrôu dêi mơngế Rơđế: “Mdrong Dam cho kuăn dêi Apía Knhĭ ƀă Tăm Bhu ki kro mơdrŏng. Kơdrâi Mdrong Dam cho Apía Êsun ki lĕm rơduăng. Ki lĕm dêi Apía Êsun pro mâu kăn chu leăng, kăn hdrông kuăn ngo a kơpong tâ tá mê chiâng rêng. Cho ngế ki rơkê, châ pơ-ôu inâi troh lâp lu, Mdrong Dam hmâ lăm lúa, tơnăng, po rơdâ pơlê cheăm a mâu kơpong ki ê ƀă hên mâu tơdroăng ki ê hía…”.

Ing rơkong hơ’muăn hdrôu mê, cho mơhno tối môi tơnêi tíu ki ai sap ing chal vâi krâ nah, cho mâu ngế ki khên tơnôu ai mơngiơk tơdroăng ki hơ’muăn ‘na khu xeăng, la tơdroăng rêh ối mê cho môi tiah tơdroăng rêh ối tung pơlê cheăm, mâu rơnó kâ plâ hơnăm ôu plâ khế tung tơdroăng hơ’muăn hdrôu dêi khôi túa Rơđế. Tung pơla ai mơngế hơ’muăn, rêm ngế ối tâ tá ƀă hmái hmâ vâ tơmâng idrâp hơ’muăn hdrôu ai drêng prŏng drêng prông, chuât xơtó chhâk têi  tung kơbong hngêi ki trá xŏn mê. To ton, tung mê ai ta tơdroăng ki hơ’muăn hdrôu, ngế hơ’muăn xuân hlŭm rơvŏng ki tơniâ, drêng chôa drêng têi, thăm pro ăm tơdroăng hơ’muăn hdrôu mê ai tơdroăng ki thăm rế tơviah.

Tiô Ngê̆ nhân ưu tŭ Y Wang Hwing tối, a ƀuôn Triă, cheăm Ea Tul, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak tối, sap ing rơxông hdrối mê hía nah, tơdroăng hơ’muăn hdrôu xuân ối châ rak vế tung hdroâng mơngế Rơđế, vâi ối vế krâu ƀă ngăn mê cho tơmeăm khoăng dêi túa lĕm tro, cho kế ki kơnía tung hiâm mơno dêi pơlê pơla:

“Xua ga, ing chal vâi krâ roh ton tĭn nah, tung nâl tơpui dêi mơngế Rơđế ga ai tơcho, ai tơdjếi, ai pơto pơtih tơdroăng ki ôh tá păng tơpui tơdrăng khât. Ngế ki tơpui ‘nâi hơ’muăn, ‘nâi hơdruê kưt, nâl tơdjếi vâi xúa ing tơdroăng ki rơkê ‘na nâl rơngê rơngối mê vâ mơhno tối hiâm tuăn dêi tơná vâ tơno tơnêng, tung mê, ai tá tơdroăng ki hnê kuăn cháu, tối ‘na ki kal xiâm dêi khôi túa, luât pơlê, hnê tối ‘na luât mơjiâng on veăng, pơkŏng ŏng mế. Ing mê, vâ hnê tối ăm rêm ngế ‘na mâu tơdroăng i tơtro, ki păng ‘nâng, pơchân hnê tối kuăn cháu ƀă hên mâu tơdroăng ki ê hía, pơrá vâ tối pơto pơtih tâi tâng tung tơdroăng hơ’muăn hdrôu”.

Hơ’muăn hdrôu mê nâl Rơđế tối dêi Khan, nâl Jarai tối cho Hri, nâl M’Nông tối cho Ot Ndrong, nâl Bahnéa tối cho Hơ’mon, Rơteăng pin tối cho rơngê rơngối, xuân ai tơring ‘nâ tối cho hơ’muăn hdrôu, ngăn tiô kơ tơrêm hdroâng kuăn ngo ki ai nâl tơpui pơrá phá dêi pó. Rêm tơdroăng hơ’muăn hdrôu mê pơrá vâ mơhno tối mâu tơdroăng ki vâ hdró tối ki krê xêh dêi hdroâng kuăn ngo, mơhno tối mâu hnoăng ki tơplâ khên tơnôu ki tơplâ xâ vâ kring vế pơlê pơla, tơplâ ƀă mâu khu lêng ‘mêi. Mâu ngế ki châ hơ’muăn hdrôu mê ti xê to vâ mơhno tối cho mơngế krê, mê cho teăng mâ ăm tâi tâng troăng hơlâ ki pói rơhêng vâ dêi pơlê pơla, ăm hneăng tơplâ ki kal kân xiâm xua ing hiâm mơno ki khên tơnôu ƀă tơdroăng ki hnê mơhno kân xiâm.

Jâ Ƀuôn Krông Tuyết Nhung, Phŏ Yăo sư - Tiê̆n sih, Hnê tung Hngêi trung Đăi hok Tây Nguyên tối ăm ‘nâi: Tơdroăng hơ’muăn hdrôu cho vâ mơhno tối tâi tâng tơdroăng ki mơnhông mơjiâng dêi hdroâng mơngế tung hên rêm kơvâ cheăng.

“Rêm tơdroăng hơ’muăn hdrôu mê cho vâ tơno tối ‘na tơdroăng ki ai tơdjâk hên túa. Ai mâu tơdroăng ki ‘nâ hơ’muăn tối  tơdjâk troh tơdroăng tơplâ, tơrŭm pơla khu hdrông mơngế, khu kuăn ngo. Ai mâu tơdroăng ki hơ’muăn mơhno tối ki xiâm tung tơdroăng pơkoăng xo on veăng, rơpŏng hngêi, ai mâu tơdroăng ki ‘nâ cho vâ mơhno tối ‘na tơdroăng pêi chiâk pêi deăng lơ mâu tơdroăng ki vâ mơhno tối ‘na tơdroăng loi tĭng. Ki rơhêng vâ tối, kơ’nâi mê cho um méa ki ro rih môi tiah pin châ hlo tung tơdroăng ki păng ‘nâng ai tơdjâk troh tơdroăng rêh ối pơlê pơla dêi mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên”.

Rêm tơdroăng hơ’muăn hdrôu mê cho môi tơdroăng ki hơ’muăn. Tâng chêh tối tŭm têk mâu nâl, mâu tơdroăng ga, mê rêm ƀai hơ’muăn hdrôu mê ga xŏn ai sap ing 3 rơpâu troh a 4 rơpâu  tơdroăng, xuân ai mâu tơdroăng hơ’muăn ton châ lối chât rơpâu tơdroăng. Phá tơ-ê ƀă hên túa lĕm tro ki ê tung lâp plâi tơnêi, hơ’muăn hdrôu Tây Nguyên châ rak vế tung hiâm tuăn dêi mâu ngế vâi krâ ki rơkê ƀă hnối pơtối hơ’muăn chôu vế tung pơlê pơla ing tơdroăng ki tơkŭm trâm mâ, tơpui tơno tung pơlê pơla. Tối mơnhên ‘na tơdroăng kố, Thak sih Nguyễn Quang Tuệ, Kăn Ƀơrô ngăn ‘na túa lĕm tro, Tíu Mơhno túa lĕm tro - Tơ’noăng Ivá ƀă Ôm hyô kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi:

“Hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên chal vâi krâ hdrối nah ôh tá hâi ai chư, ôh tá hâi ai hlá mơ-eá chêh. La tâi tâng mâu tơdroăng ki mê xuân chiâng vâ chêh xo, la vâi krâ hdroâng kuăn ngo hmâ chôu vế tung tuăn ngôa tê. Tơdroăng hơ’muăn hdrôu cho môi tung tơmeăm khoăng ki tơbêng tŭm tâi tâng tuăn ngôa rơkê lơ mâu tơdroăng vâ tối ‘na chal roh ton nah, ‘na túa lĕm tro, ‘na tơdroăng rêh ối, pơlê pơla dêi hdroâng kuăn ngo. Xua mê, tơdroăng hơ’muăn hdrối ai hnoăng, ai tíu ki kal kân khât tung tơdroăng pêi cheăng – rêh kâ ối dêi mơngế Tây Nguyên”.

Ki păng ‘nâng, tơdroăng hơ’muăn hdrôu hiăng châ tơbleăng, mơhno tối tung rêm kơmăng a hngêi rơpŏng ai mơdĭng, lơ ai mơdâm kiâ, tơdroăng pơkŏng ŏng mê, rêm ngế ối rơtâ tá kơnoh on. Ngế ki hơ’muăn xuân athế chôa ’lâng hơ’muăn tối, mơhno mơnhên dêi tuăn mơno tơná vâ mơngối, vâ pro tơdrá tâk prŏng lơ chu prông. Ngăn tiô kơ hiâm tuăn mơno, ro khéa dêi mơngế ki hơ’muăn, ngế hơ’muăn ai drêng ‘nâ tơdrá tâk prŏng, ai drêng ‘nâ tơdrá chu prông, ai drêng ‘nâ mơngối ton, ai drêng ‘nâ pro dêi krôk môi tiah vâi kơdrâi, ai drêng ‘nâ pro dêi krôk chiâng môi tiah vâi kơnốu, ai drêng ‘nâ pro dêi krôk môi tiah khu kiâ hnĭng, ai drêng ‘nâ pro dêi krôk môi tiah khu xeăng ki tơpui lĕm têm rơpiât. Tâi tâng tơdroăng ki vâi tơbro mê pơrá vâ mơhno tối mâu khu ngế ki ai tung tơdroăng hơ’muăn tối mê, môi tiah pin châ hlo tung môi kơpong kong ki krê xêh, rêm hdroh hơ’muăn mê tung rêm xôh ga xuân ai tơdroăng ki thăm mơdêk hiâm mơno ki rơkê dêi tơná. Xuân ai mâu tơdroăng hơ’muăn hdrôu bu hơ’muăn tối tâi tâng tung môi măng, xuân ai mâu ƀai ki ‘nâ hơ’muăn ton ing kơmăng hdrối troh kơmăng ki ê, ai tơdroăng hơ’muăn ki ‘nâ ton châ môi pơla măng tĭng.

“Ki xiâm dêi tơdroăng hơ’muăn hdrôu mê cho mâu nâl ki tơcho, tơdjếi, ki pơhlêh pơrá phá dêi pó, ngăn tiô kơ tơdroăng hơ’muăn khéa hơ’nêng, ro rih, hơniâp, hêng hôu lơ lĕm ro ƀă ing tuăn hiâm dêi mơngế ki hơ’muăn mê. Tung mê, ai tá tơdroăng ki vâ xo tơdroăng kố pơto pơtih, vâ mơhno tối tiah kố tiah tá, vâ mơdêk mơnhên túa tơlá dêi rêm ngế tung khu ngế châ hơ’muăn mê, ing mê, mơjiâng tơdroăng ki chiâng tơviah kân khât tung hơ’muăn hdrôu, pro ăm mơngế ki tơmâng mê môi tiah châ rêh ối tung tơdroăng ki krip ro rơtế ƀă mâu khu ngế ki mê. Jâ Linh Nga Niê Kdăm - Ngế ki hriăn plĕng ‘na túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo ai tối tiah kố, ki xiâm dêi tơdroăng ki rơkê mê hiăng mơjiâng chiâng tơdroăng ki rêh ối đi đo tung pơlê pơla.

‘’Mê cho tơdroăng hơ’muăn tối, nâl tơdjếi, tơcho ai hên túa, cho môi tơmeăm khoăng ki mơhno tối ‘na văn hok ki hnê mơhno ƀă  rơkong ki rơ-eăng ro dêi mơngế Tây Nguyên, ki kơnía git dêi tơdroăng hơ’muăn hdrôu mê, ki kơnía ‘na ngê̆ thuât, ‘na ki tơcho, tơdjếi, tơdroăng ki rơkê plĕng dêi mâu vâi krâ. Tơdroăng hơ’muăn hdrôu Tây Nguyên cho tơmeăm ki krih kơnía, krê xêh ƀă hên túa pơrá phá”.

Mâu ngé ki hơ’muăn hdrôu mê cho mâu ngế ki ối rêh, veăng kum rak vế mâu tơdroăng ki kơnía tung hiâm mơno ki ôh tá la lâi păng lôi dêi mơngế Tây Nguyên. Pakĭng tơdroăng ki chôu vế xêh tung hiâm tuăn, mê ngế ki hơ’muăn xuân athế hlê plĕng nhên ‘na khôi túa, vêa vong, châ hlê plĕng nhên mâu tơdroăng ki hơ’muăn tơtro tiô khôi vâi krâ nah ki lĕm tro má môi. Xua ki xiâm dêi tơdroăng hơ’muăn tối dêi rơngê rơngối, hơ’muăn hdrôu mê cho xôi kiâ, hơ’muăn tối ‘na mâu ngế ki rơkê, khên tơnôu, lĕm krip dêi hdroâng kuăn ngo tơná, cho tơdroăng ki hâk tơngăm dêi pơlê pơla ƀă châ kuăn pơlê koh pơ-ô pơ-eăng. Mê cho vâi rơtăm Dam San, Dam Yi, Dam Bhu, Dam Bha, Dam Noi, Buh Klông, Tiông, Jông, Jŭ ƀă hên mâu vâi rơtăm khên tơnôu ki ê.

Rêm tơdroăng hơ’muăn hdrôu mê ga ai tơdjâk troh tơdroăng rêh ối pơlê pơla, mơhno tối tơrêm tơdroăng rêh kâ ối tung tơdroăng rêh ối pơlê pơla dêi Tây Nguyên, ing kuăn mơngế troh a kong kế, nhâ loăng, troh a lâp plâi tơnêi ƀă tơdroăng ki ai khu xeăng, ‘na tơdroăng roh ton nah, túa lĕm tro ƀă hên mâu tơdroăng ki ê. Xua ti mê, tơdroăng hơ’muăn hdrôu châ ngăn cho “kơxop hlá mơ-eá ki kal” dêi rêm hdroâng mơngế.