Mâu hơnăm hdrối mê hía nah, mơhé ƀăng tơnêi pêt mơjiâng tơmeăm ôh tá ai hên, laga xua tá hâi ‘nâi troăng pêi kâ, kơdrum kơphế dêi rơpŏng hiăng krâ, pêi lo ôh tá châ hên xua mê tơdroăng rêh ối rơpŏng pôa Ha Sắc, ối a thôn 4, cheăm Rô Men, tơring Dam Rông, kong pơlê Lâm Đồng đi đo pá puât.

Sap ing hâi châ xúa Pơkâ 30a ‘na tơdroăng kơdroh kơtiê rĕng ƀă krá tơniăn dêi Chin phuh, rơpŏng pôa châ hnê mơhno kih thuât pêt mơjiâng, rak ngăn, tŏng kum pơ’lêh hdrê pêt mơnăn păn, tơmeăm pêi chiâk deăng, ‘na pơklêp pro hdrê nếo... pêi châ kloăng kơphế đi đo tâk rêm hơnăm.

Krê tung rơnó kơphế pơla kố nah, rơpŏng pôa châ vâ chê 10 tâ̆n kơphế pơ’leăng, liăn rơkâ lối 200 rơtuh liăn. Rơpŏng pôa ôh tá xê to hluăn ing kơtiê mê ối mơ-eăm chiâng rơpŏng hôm ‘na cheăng kâ. Pôa Ha Sắc, tối:

“Tung pơla kố nah, kơnôm tơdroăng tơmâng tŏng kum dêi khu râ kăn pơkuâ cheăm ‘na pơ’lêh hdrê pêt, mơnăn păn, rơpŏng hiăng khên tơnôu lâk tah dêi kơphế ki krâ, vêh pêt kơphế hdrê nếo, hdrê báu nếo, pêi lo châ hên... Sap ing mê, tơdroăng cheăng kâ rơpŏng chôa ‘lâng châ tơniăn, ai liăn ngân ăm kuăn hriâm tŭm. Mơnê Đảng ƀă tơnêi têa hiăng tơmâng pro tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo kơpong hơngế hơngo môi tiah ngin kố’’.

Rơtế ƀă kơxô̆ liăn lối 500 rơtal liăn ing tơdroăng kơdroh kơtiê rĕng ƀă krá tơniăn, Dam Rông ối châ kơjo mơ’no hrĭng rơtal liăn ing mâu tơdroăng pơkâ xiâm tơnêi têa, tơdroăng mơnhông mơdêk kơpong hdroâng kuăn ngo... Tung mê, ki hên cho tŏng kum pêt mơjiâng, tăng cheăng pêi, mơdêk pêi lo liăn ăm kuăn pơlê ƀă mơ’no liăn mơjiâng hngêi trăng troăng klông kum mơnhông pêi chiâk deăng thôn pơlê.

Tiô pôa Dương Tất Phong, Kăn pơkuâ Ƀơrô Cheăng pêi, Mô đô̆i rong râ ƀă Rêh ối pơlê pơla tơring Dam Rông, rơtế ƀă tơdroăng tŏng kum pêt mơjiâng tơmeăm ăm kuăn pơlê, tơring ối tơtrŏng pro ăm hngêi ối, tŏng kum tăng cheăng pêi, tŏng kum mung liăn, pro ăm theh ƀaoh hiêm khăm pơlât, po lâm hnê mơjiâng cheăng pêi, tăng cheăng pêi ăm mâu rơpŏng ối tung rơpŏng kơtiê ƀă vâ chê kơtiê.

Ing mê, kơxô̆ rơpŏng kơtiê tung tơring hiăng kơdroh sap ing 50% a hơnăm 2010 chu u ối 6,9% a mơ’nui hơnăm 2022, ƀă nôkố riân tiô pơkâ nếo hên troăng cho 19,3%.

“Tung pơla kố nah, Đảng ƀă tơnêi têa hiăng tơmâng hên ‘na tơdroăng kơdroh kơtiê, mơ’no liăn mơjiâng pro tơmeăm khoăng ƀă tăng cheăng pêi krá tơniăn ăm kuăn pơlê mơnhông cheăng kâ. Rơtế ƀă mê, ƀă mâu kơxô̆ liăn, mơhnhôk mâu kơxô̆ liăn pơlê pơla pro hngêi ăm mơngế kơtiê; mơ’no liăn rôe kế tơmeăm khoăng ƀă tŏng kum tăng cheăng pêi ăm rêm kơpong, rêm thôn, pơlê ƀă rêm ngế kơtiê. Tơdroăng kal vâ vâi kal vâ ki klâi mê pro tơ’lêi hlâu ăm vâi mơnhông cheăng kâ, mơ-eăm hlŭn ing kơtiê’’.

Ôh tá xê to tơdroăng kơdroh kơtiê krá tơniăn châ pêi pro châ tơƀrê hên. Dam Rông ối mơnhên châ mâu kơpong pêt mơjiâng tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ƀă hên loăng plâi ki tơtro djâ ki kơnâ cheăng kâ, môi tiah mắc-ca, sầu riêng, priât laba, yâu păn hdrong, ká têa long, kơchâi drêng tŭm túa... Tung mê, ai 840ha ƀăng deăng pêt mơjiâng tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng tiô troăng kŏng ngê̆ chal nếo.

Tiô pôa Liêng Hót Ha Hai, Kăn phŏ Hnê ngăn Vi ƀan tơring Dam Rông, cheăng kâ mơnhông mơdêk mê hngêi troăng klông ‘na on tơhrik, troăng kân, hngêi trung, hngêi pơkeăng cheăm... xuân châ mơ’no liăn tro kơlo. Ki hâk phiu má môi cho hlê plĕng dêi kuăn pơlê hiăng hôm ’nâng. Mâu khôi túa ki ôh tá tro hiăng châ mơdât, troăng tơmiât, troăng pêi hiăng châ pơ’lêh nếo. Kố cho tơdroăng ki châ tơƀrê ki kal vâ Dam Rông pơtối mơnhông mơdêk.

“Drêng nếo mơjiâng tơring, khôi túa vâi krâ ối hngăm. Ki má lối cho mâu khôi túa ki ôh tá tro môi tiah pâ liăn pơloăng ŏng mé hên, xo dêi pó ối achê hdroâng hdrê môi mơheăm chá, xo dêi pó tá hâi tro hơnăm... mê nôkố hiăng pơ’lêh hên. Nôkố kuăn pơlê xuân hiăng ‘nâi pêi cheăng pêt mơjiâng tơmeăm, pêt yâu păn hdrong, ‘nâi pơ’lêh hdrê pêt ki ê ai kơnâ liăn tâ. Kuăn cháu châ lăm hriâm tŭm, khăm pơlât mê hiăng ai tíu xiâm, hngêi pơkeăng cheăng, ai ƀok thái pơkeăng troh a cheăm. Ngin hlo ai tơdroăng ki pơ’lêh kân’’.

Dam Rông cho tơring ai 65% kuăn pơlê rêh ối cho mơngế hdroâng kuăn ngo, tung mê ki hên cho mơngế K’Ho. Rơtế ƀă mơnhông mơdêk cheăng kâ pêi chiâk deăng, Dam Rông ối tơtrŏng mơnhông kơvâ ôm hyô tiô troăng pơlê pơla, rŭm ƀă khôi túa lĕm dêi kuăn pơlê a tơring. Ing mâu tơdroăng châ tơƀrê, Dam Rông dế mơ-eăm châ plah tơring thôn pơlê nếo a hơnăm 2024.