VOV4.Xơ Đăng - Tung tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo, hnoăng tơkŭm pêi chiâk, tơrŭm cheăng, tê tơmeăm pêi lo, tăng cheăng pêi, mơdêk châ tơ’mot kơxô̆ liăn pêi lo ăm kuăn pơlê ai pơxúa kal khât. A cheăm hngế hngo Dạ K’Nàng, tơring Đam Rông, kong pơlê Lâm Đồng, kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo hiăng tơrŭm ƀă khu pêi cheăng tơrŭm Laba Banana pêt priât Laba hlo tơƀrê khât. Kố cho tơmeăm pêi lo OCOP 4 hơlŏng, châ tê ăm mâu kong têa tung Đông Nam Á, Sinuâ, Nhuk, Mih ƀă mâu kong têa Trung Đông.

Nâ Ka Huệ (hdroâng kuăn ngo K’Ho) a thôn Bun, cheăm Dạ Knàng, tơring Đam Rông, (kong pơlê Lâm Đồng) cho ngế ki veăng dêi Khu pêi cheăng tơrŭm Laba Banana Dạ Knàng. Tơdroăng cheăng rêm hâi dêi nâ cho xếo priât, kâng priât ƀă tâ priât tung kơthung. Tơdroăng cheăng hiâ la pêi lo liăn tơniăn rêm khế lối 7 rơtuh liăn.

Nâ Ka Huệ tối:

“Sap ing pêi a Khu pêi cheăng tơrŭm Laba mê pêi lo liăn tơniăn. Hdrối nah, drêng tá hâi mot pêi cheăng tung khu pêi cheăng tơrŭm mê hên kuăn pơlê akố hmâ mung liăn mê tê vâi kơphế, mung liăn vâi ƀă liăn laih hên. Sap ing ai khu pêi cheăng tơrŭm mê tơdroăng ki mê hiăng ôh tá ai xếo, mâu ngế pêi cheăng châ mơhá liăn khế rêm khế mê tơdroăng rêh ối tơniăn tâ.

Akố ai hên kuăn pơlê a kơpong Pang Bah prếi Pang Dung veăng pêt priât ƀă khu pêi cheăng tơrŭm. Pêi ƀă khu pêi cheăng tơrŭm mê châ xo liăn ai liăn xúa rêm hâi. Xua rêm khế khu pêi cheăng tơrŭm pơtroh ngế ki lăm poê ƀă chơ roê priât dêi vâi krâ nhŏng o ƀă liăn châ mơhá tơdrêng hlối. Pêi kơphế rêm hơnăm bu châ krí môi hdroh, pêt priât mê châ xo liăn khế rêm khế”.

Nâ Đặng Thị Phương ai lối 1ha priât tơrŭm ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm

A thôn Pang Bah, cheăm Dạ Knàng, priât Laba châ pêt hên a mâu chêng ngo. Rơpŏng nâ Đặng Thị Phương (hdroâng kuăn ngo Dao) sap ing Lạng Sơn mot ối akố sap ing hơnăm 1995, bu pêt prá alâi ƀă kơphế, tơdroăng rêh ối trâm hên xơpá. La 2 hơnăm kố, rơpŏng nâ hiăng tơrŭm ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm Laba Banana Dạ Knàng vâ pêt lối 1 ha priât Laba, mê tơdroăng rêh ối rế hía rế tơniăn ƀă mơnhông.

Nâ Đặng Thị Phương tối:

“Hlo khu pêi cheăng tơrŭm pêi xuân tơƀrê, pêi lo liăn xuân tơniăn. Khu pêi cheăng tơrŭm ‘no ăm tơdế liăn hdrê. Rơpŏng á nôkố pêt lối 1ha. Hdrối nah pêt kơphế mê rêm hơnăm bu krí môi hdroh xo; drêng ôh tá riân liăn ‘no hrê roê phon rơvât ƀă mung vâi pêi cheăng xuân hiăng tâi.

La sap ing pêt priât mê hâi khế iâ tâ rêm khế pêi lo liăn sap ing priât kố. Xiâm ki lâi lo priât hdrối mê poê xo hdrối, tiah mê plâ hơnăm. Á hlo pêi lo liăn tơniăn tâ mâu hdrê loăng ki ê”.

Pôa Nguyễn Huy Phương, Kăn pơkuâ Khu pêi cheăng tơrŭm Laba Banana Dạ Knàng ăm ‘nâi: Nôkố, Khu pêi cheăng tơrŭm dế tơrŭm ƀă vâ chê 100 rơpŏng hdroâng kuăn ngo vâ pêt lối 300 ha priât Laba, tung mê, lối tơdế cho kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo. Vâ vâi krâ nhŏng o tơniăn ƀă xiâm priât, Khu pêi cheăng tơrŭm ai tơkêa tơniăn, ‘no tơdế kơxô̆ liăn roê hdrê ƀă phon, kum kih thuât.

Tơdrêng amê, Khu pêi cheăng tơrŭm xuân tơhrâ roê a kơdrum ƀă yă tơniăn 5.500 liăn tung môi kg priât ối drêh tung môi hneăng 5 hơnăm. Mâu ngế cheăng dêi Khu pêi cheăng tơrŭm troh a kơdrum pôe xo, kuăn pơlê bu riân kg ƀă xo liăn.

“Ƀă mâu rơpŏng tơrŭm ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm mê châ ‘no 50% kơxô̆ liăn roê phon rơvât ƀă roê hdrê. ‘Na kih thuât mê ai ngế troh rêm rơpŏng vâ hnê ăm vâi krâ nhŏng o pêt châ tơƀrê tiô tơkêa vâ tê ngi kong têa ê. Kuăn pơlê hlo pêi lo liăn tơniăn tâ pêi kơphế, mê kuăn pơlê troh Khu pêi cheăng tơrŭm kĭ tơkêa tơrŭm, rơpŏng ki ‘nâ to lâi sào, rơpŏng ki ‘nâ 5 sào, ki ‘nâ 1ha, 2ha. Túa pơkâ dêi Khu pêi cheăng tơrŭm nôkố dế rơhêng vâ po rơdâ tơ’nôm 1 rơpâu, 2 rơpâu ha nếo”.

Pêi cheăng a tíu ki tâ priât tung kơthung dêi Khu pêi cheăng tơrŭm, nâ Ka Huệ pêi lo liăn tơniăn lối 7 rơtuh môi khế

Jâ Mbon K’Thơm, kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Dạ K’nàng, tơring Đam Rông, kong pơlê Lâm Đồng ăm ‘nâi, hdrối nah, kuăn pơlê a cheăm kố ki hên cho pêt kơphế ƀă mâu prá alâi, pêi lo liăn ôh tá tơniăn. Sap ing ai Khu pêi cheăng tơrŭm Laba Banana Dạ K’Nàng, vâi krâ nhŏng o hiăng tơrŭm pêt priât Laba vâ tê ngi kong têa ê ƀă pro kŏng nhân a tíu ki tâ priât tung kơthung mê pêi lo liăn tơniăn tâ. Tơdroăng ki kố gá pơxúa khât tung pơla mơjiâng thôn pơlê nếo a cheăm.

Ing tơdroăng cheăng tơrŭm pêt hiăng kum mơdêk pêi lo liăn ăm kuăn pơlê. Malối cho priât Laba dêi Khu pêi cheăng tơrŭm Laba Banana Dạ K’Nàng hiăng châ mơnhên kế tơmeăm OCOP 4 hơlŏng râ kong pơlê, xuân cho tơdroăng ki hâk tơngăm ƀă cheăm Dạ K’nàng, tơring Đam Rông.

Jâ Mbon K’Thơm, kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Dạ K’nàng tối nhên:

“Khu pêi cheăng tơrŭm Priât Laba Dạ K’Nàng pro ai kế tơmeăm ối tung pơkâ mơjiâng thôn pơlê nếo dêi cheăm, tơkéa vâ tối cho troăng tơmiât troh tơdroăng ki pêi lo mâu kế tơmeăm krá ton, rêm cheăm môi to kế tơmeăm OCOP. Ƀă kế tơmeăm dêi Khu pêi cheăng tơrŭm hiăng châ mơnhên OCOP 4 hơlŏng râ kong pơlê. Kố cho tơdroăng ki hâk tơngăm ôh ti xê to krê Khu pêi cheăng tơrŭm mê ối cho tơdroăng ki hâk tơngăm ăm kong pơlê. Xua kế tơmeăm dêi khu pêi cheăng tơrŭm pêi lo cho krá tơniăn a cheăm. Tâi tâng mâu tơdroăng mê cho ivá mơ-eăm tơdjuôm dêi khu pêi cheăng tơrŭm xuân môi tiah khu kăn pơkuâ kong pơlê”.

VOV Tây Nguyên/Quốc Học – Ka Yến/Tơplôu: Katarina Nga