Tung toăng hngêi ki kŭn dêi rơpŏng a ƀuôn Phơng, cheăm Ea Tul, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak rêm hâi nâ H’Hương Niê (hdroâng kuăn ngo Rơđế) xuân ối pêi dêi tơdroăng cheăng cho mâu ếo, pơtâk, bung, duh, pơkhom. Ƀă nâ H’Hương Niê, rêm hâi châ ‘nân a tíu ki teăn bu cho tơdroăng cheăng ki pêi lo liăn ăm rơpŏng hngêi xúa rêm hâi, mê ki kal tâ cho tơdroăng ki hâk vâ ƀă veăng kum rak vế ki lĕm ‘na mơhno túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná.

Nâ H’Hương Niê ăm ‘nâi:

“Á hlo tung pơlê cheăm mơngế Rơđế bu ai to mâu vâi kơdrâi ki hiăng hên hơnăm nếo chiâng teăn ếo pơtâk, pơkhom, ƀă mâu ngế ki nếo mê ôh tá chiâng teăn. Xua mê, cheăng teăn ếo pơtâk, bung, duh, pơkhom dêi mơngế Rơđế rế hía rế vâ hía lôi. Klêi kơ’nâi hriâm klêi râ má pái á pơkâ tiô hriâm teăn a hngêi trung Kao đăng hnê cheăng pêi a kơphô̆ ƀă drêng hiăng hriâm klêi mê á vêh hriâm tơ’nôm sap ing mâu vâi krâ ki teăn ếo pơtâk ki hiăng hên hơnăm tung pơlê”.

Nâ H’Hương Niê cho ngế ki hnê tơdroăng ki lĕm ƀă mâu kế tơmeăm ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo ăm hên mâu vâi nâ o a cheăm tơring. Mâu nâ o tung tôh tơrŭm cheăng a kơhâi pêi chiâk pêi deăng, troh ƀă á ƀă a mâu hâi mơ’nui măng tĭng mê vâi ‘nân a tíu ki teăn. Mâu kế tơmeăm xua mâu vâi nâ o teăn klêi vâ xúa tung tơdroăng rêh ối rêm hâi môi tiah pơklom, van, hmôu pôu o kŭn, pơtâk, ếo, kơtong ƀă hên ki ê.

Nâ H’Hương Niê cho ngế ki ƀĕng ƀeăn rĕng ‘nâi tơdroăng ki rơhêng vâ xúa dêi mâu ngế ki xúa rêm hâi. Ing mê, nâ kơchuâ chêh mâu túa ki pro lĕm, pro phá ƀă tiô khôi hmâ, la xuân ối rak vế mơngiơk lĕm tiah hmâ dêi ếo, pơtâk mơngế Rơđế, ƀă mơngiơk ki xiâm cho prăng, tum. Pơtih rơnuâ tơ’nôm mâu um nhâ loăng, reăng, mâ khế, mâ hâi ƀă hên ki ê.

Kơnôm ing tơdroăng tơmiât rơkê ƀă mâ kơpeăng kŏng ki rơkê, tơdroăng ki rơkê teăn pơtâ tơrêm to prế vâ bro lĕm dêi mâu ngế tung tôh rế hía mâu vâi nâ o rế châ hên tơdroăng ki pơkâ kok roê tơmeăm. Rêm khế tôh tơrŭm cheăng tê châ dâng 200 to tơmeăm ƀă yă tê sap ing 50 troh 1,2 rơtuh tung môi to kế tơmeăm, rêm ngế pêi lo liăn tơniăn sap ing 4 troh 4 rơtuh liăn môi khế. Klêi 5 hơnăm cheăng tung tôh tơrŭm, ai 6 ngế hiăng hluăn ing kơtiê.

Nâ H’Hương tối:

“Hơnăm 2018 á mơjiâng tôh tơrŭm teăn ếo pơtâk, kế tơmeăm xúa, drêng apoăng bu ai 11 ngế xo, nôkố hiăng ai troh 15 ngế. Mâu nâ pêi cheăng kâ liăn tiô tơdroăng ki vâi pêi lo tơmeăm. Pakĭng mâu kế tơmeăm ki xiâm khôi hmâ, á pro pơ’lêh túa ếo pơtâk tiô túa ki tơtro ƀă tơdroăng rơhêng vâ nôkố, yă tê ƀă tơdroăng ki xâp rêm hâi. Tôh tơrŭm dêi ngin teăn mâu ếo pơtâk môi tiah: pơtâk, ếo, pơkhom, bung, duh, kơtong ƀă hên ki ê. Kơchơ vâi vâ tí tăng roê tơmeăm ki lâi mê ngin teăn kế tơmeăm ki mê”.

Ƀă hnoăng cheăng cho kăn phŏ hnê ngăn Vâi kơdrâi cheăm Ea Tul, tơring Čư̆ Mgar, nâ H’Hương Niê đi đo hnê tối ‘na ki kơnía ‘na mhno túa lĕm tro dêi kế tơmeăm ếo pơtâk, bung, duh mâu hdroâng kuăn ngo Tây Nguyên, tung mê ai ếo pơtâk, kế tơmeăm xúa dêi hdroâng kuăn ngo Rơđế. Nâ mơhnhôk mâu nâ o sâp ếo pơtâk dêi tơná tung mâu hâi mơdĭng, hâi pơkoăng, diâp ŏng mé ƀă hên mâu ki ki ê.

Ôh ti xê teăn, hnê ăm vâi krâ nhŏng o ‘na cheăng dêi hdroâng kuăn ngo, nâ H’Hương Niế ối tăng tíu tê mâu kế tơmeăm, ing tơdroăng ki tơbleăng tê kế tơmeăm tung măng pơlê pơla. Ôh ti xê kum ăm mâu nâ o tung tôh ai tơ’nôm liăn pêi lo, ƀă hiâm mơno pâ nhuô̆m, nâ H’Hương Niê ối ai mâu tơdroăng tơmiât tŏng kum mâu nâ o, vâi hdrêng ki xơpá, chó chêng tơvê kŏng veăng hriâm hên tung mâu lâm ki hnê teăn ăm mâu rơxông hơnăm ối nếo a cheăm tơring.

“Tâng tôh ai mâu nâ o ki xơpá mê tôh ai tơmiât xúa mâu bung, duh ki ôh tá xúa klêi kơ’nâi pơchoh hmân ếo, vâ pơchoh mâu ếo pơtâk tơmeăm xúa ki ku kŭn rak vế kong prâi tơnêi tơníu ƀă tê ăm khu roê gô̆m tŏng kum vâi nâ o kơdrâi, vâi hdrêng xơpá, chó chêng tơvê kŏng vâ vâi xuân châ ‘nâi tiah kố pơlê pơla xuân ối tơmâng ngăn vâi.

Mâu tơmeăm kố môi tiah kế ki kât xâk, kơtong ki ku kŭn lĕm. Á rơhêng vâ mâu vâi o rơxông xo ah hmôi kô ‘nâi rak vế cheăng tĕn tơmeăm khôi hmâ, ki lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Má péa, cho rế hía rế ai hên tíu tê roê xo kế tơmeăm dêi mâu nâ o”.

Tung mâu hơnăm hdrối mê hía nah, Khu ngăn vâi kơdrâi tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak xuân hiăng tơrŭm ƀă Tíu xiâm hnê hriâm cheăng mơhnhôk mâu nâ o hdroâng kuăn ngo a tơring veăng hriâm tung mâu lâm hriâm cheăng tĕn ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo. Khu kố hiăng mơhnhôk mâu vâi nâ o veăng tung tôh tơrŭm tê̆n ếo pơtâk a ƀuôn Brăh, cheăm Ea Tul, tơring Čư̆ Mgar ƀă lối chât ngế hriâm.

Hô̆i hiăng tŏng kum ăm khu tơrŭm mung 35 rơtuh sap ing kơxô̆ liăn dêi vâi kơdrâi pơxiâm vâ pêi cheăng, tơdrêng a mê hlối tơrŭm ƀă Hngêi rak liăn tŏng kum rêh ối pơlê pơla tơring pro tơ’lêi hlâu ăm mâu vâi nâ o tung tôh ai tơ’nôm liăn vâ roê mâu kế ki vâ tĕn, kế tơmeăm bro ƀă hên ki ê.

Ƀă kế tơmeăm ki tơ’lêi tăng môi tiah prế mâu vâi nâ o drêng ối xo vâi xo tĕn vâ ai tơ’nôm liăn xúa tung rêh ối rơpŏng hngêi. Tung mâu hơnăm hdrối nah, tôh tĕn ếo pơtâk châ vâi nâ o rak vế ƀă mơnhông, veăng kum kơdroh tah hrâ mơnguâ kơtiê, veăng mơjiâng thôn pơlê nếo.