Đhanuôr lâng pr’zợc chắp da dêr!

        K’hương nắc muy râu đha nuôr cr’ay âng c’lâng pr’hơơm, đhơ đhơ đoo rúh cung buôn váih cr’ay nâu.  Bấc ngai váih cr’ay bêl dzợ p’niên, tước ta’ha nắc doó lấh ngân dzợ, ha dợ buôn dưr váih cớ tước bêl ta’coóh. Vêy ngai nắc tước ta’coóh ha dợ váih cr’ay k’hươn… c’nắt t’ruíh “ ma nuýh pa dứah đh’réh cr’ay đoọng ha bhươl cr’noon” t’ngay đâu xay moon đoọng ha đhanuôr xâng 2-3 râu lêu pa gí lâng zư pa dứah cr’ay k’hươn đhị ma nuýh t’coóh, ta’ha.

        # Bấcngai pa chắp ch’mếêt lêy đhị apêê k’tiếc k’ruung đoọng lêy, đợ ma nuýh ta’coóh ta’ha crêê cr’ay k’hươn dâng 4,5-9%. Cr’ay k’hươn cóh apêê t’coóh ta’ha buôn ngân tui cắh đấh bơơn năl lâng zư pa dứah.

        Cr’ay k’hươn buôn váih cóh apêê t’coóh ta’ha buôn n’léh cơnh đâu, đhanuôr lâng pr’zợc pa gít lêy:

        Dưr n’léh xoọc tr’nợơp đhị ma nuýh t’coóh ta’ha nắc vêy bấc cơh lalay lâng apêê p’niên k’tứi. nắc đoo boọ khuẩn pr’hơơm tu siêu vi, ba bi cơnh: k’oóh đh’mâl, apêê kháng nguyên, bhrung bhrăng, ga doóc óih. Tu cơnh đếêc nắc ma nuýh t’coóh ta’ha lêy tiêm đoọng đương zêl cha groong cr’ay zập c’moo lâng tiêm zêl cr’ay xoóh 5 c’moo/chu. Cr’ay buôn pr’ngâu, k’rang k’uôl lâng râu n’léh tợơp dưr váih.

        2-3 râu za nươu buôn đươi dua choom bhrợ váih n’léh cr’ay k’hươn, cắh cợ n’léh cr’ay k’hươn ngân lấh, nắc cơnh za nươu: aspirin lâng bấc râu za nươu zêl cr’ay đoọng pa dứah  cr’ay n’hang, pa xiêr cr’ay. Za nươu beta pa dứah huyết áp k’rơ lâng cr’ay da dul cắh cợ za nươu pa dứah mắt vêy chất beta pa dứah glaucome. Tu cơnh đếêc nắc bêl lướt bệnh viện pr’zợc xay moon lâng bác sĩ râu za nươu âng đay xoọc ôm, pa dứah.

        Lêy, xay moon cắh crêê râu cr’ay cắh cợ cắh pa gít, ta lơi: tu đhị acoon ma nuýh vêy bêl bác sĩ k’đháp năl gít nâu đoo nắc cr’ay k’hươn cắh cợ cr’ay da dul, cr’ay xoóh…. Apêê ôm hót buôn cr’ay xoóh lâng c’lâng pr’hơơm tân jẹc cung n’léh cơnh cr’ay k’hươn. Cr’ay da dul nắc n’léh đhị c’lâng pr’hơơm. Cr’ay k’hươn buôn n’léh cơnh đâu; k’oóh, k’đháp p’hơơm, h’lệêng đha đhưa buôn năl u lất đắh cr’ay lâng buôn nắc râu cr’ay buôn lưm đhị apêê t’coóh a’ha. Apêê t’coóh ta’ha cung cắh năl gít n’léh cr’ay k’hươn, apêê moon nắc đoo cr’ay  buôn lưm âng ma nuýh t’coóh ta’ha lâng cắh k’rang tước. Apêê t’coóh cắh lấh gít đhị bhiệc xay moon râu cr’ay cóh a chắc đay tu cơnh đếêc bhrợ ha pêê bác sĩ lêy ch’mếêt cr’ay cung ting lất.

        Ch’mếêt lêy lâng xay moon c’rơ pr’hơơm: nâu đoo nắc chr’nắp bhlầng lâng ma nuýh t’coóh crêê cr’ay k’hươn, tu apêê cắh năl đấh cr’ay k’hươn nắc cr’ay ting ngân lấh. bấc ngai lalấh t’coóh đhưr nắc cắh năl râu cr’ay cóh a chắc đay, bêl đếêc nắc lêy tợơ râu n’éh lâm sàng lâng đươi tợơ râu năl lâng xay moon âng ma nuýh k’rang zư lêy.

        Pa dứah cr’ay k’hươn đoọng ha ma nuýh t’coóh ta’ha

        Bấc ngai pa dứah k’hươn đoọng ha pêê t’coóh lưm k’đháp pa bhlầng t’pinglâng p’niên k’tứi.

        Ma nuýh t’coóh buôn váih bấc râu cr’ay cơnh: đhị glúh đường, huyết áp dal, cr’ay da dul… tu cơnh đếêc nắc zập t’ngay zêng ộm za nươu, tu ộm lalấh bấc râu za nươu bhrợ ha za nươu cắh lấh u tiêng dzợ lâng váih râu cắh liêm choom tước c’rơ tr’mung.

        Ma nuýh cr’ay h’vil ôm za nươu cắh cợ cắh tộ ôm dzợ nắc cr’ay dưr váih cớ.

        Ma nuýh cr’ay cắh bơơn năl đấh râu cr’ay tu cơnh đếêc nắc váih ngân lâng cắh choom pa dứah loon đấh.

        Apêê t’coóh cắh mặ lơi ôm hót, cắh cợ cha râu chr’na âng a đay kiêng cắh chấc điêng râu rị tu cơnh đếêc buôn váih cớ k’hươn.

        Tu a chắc a rang âng ma nuýh t’coóh cắh lấh c’rơ nắc ôm za nươu cắh lấh k’rơ mơ ta dua lâng ma nuýh c’rơ lơơng, lâng apêê cung buôn n’léh râu cắh liêm choom bêl ôm za nươu, cắh cơnh apêê dzợ p’niên.

        Cấu trúc lâng chức năng âng c’lâng pr’hơơm tr’xăl lâng đhưr tu đhr’năng t’coóh đhưr nắc bhiệc za nươu moót ooy a chắc cung cắh lấh liêm c’rơ.

        Ma nuýh t’coóh ta’ha buôn lưm k’đháp đhị bhiệc đươi dua za nươu huynh đắh móh lâng râu pr’đươi máy móc. Râu zúp zooi âng ma nuýh đong cắh cợ ma nuýh zúp zooi k’rang lêy nắc đoo liêm choom bhlầng đoọng bhiệc zư pa dứah cr’ay đoọng ha pêê t’coóh. Đươi vêy ngai k’rang lêy nắc apêê lalấh t’coóh đhưr choom ôm za nươu ting cơnh bác sĩ k’đươi moon lâng đấh bơơn lêy bêl cr’ay dưr ngân lấh cung cơnh râu n’léh cắh liêm choom tu ôm za nươu.

        Ma nuýh cr’ay nắc năl gít râu cr’ay âng đay, oó k’pân ta’moóh bác sĩ pa gít: a đay ôm hâu za nươu, bêl ng’ôm, ôm cơnh ooy; c’léh âng cr’ay k’hươn nắc cơnh ooy, h’bêl nắc choom t’đang bác sĩ.

        K’rang lêy lâng pa dứah cr’ay k’hươn đhị ma nuýh t’coóh ta’ha nắc bhiệc k’đháp pa bhlầng, k’đươi râu pa zay, mâng loom lâng pa bhlầng nắc apêê y tế vêy c’năl liêm choom bhlầng đắh cr’ay âng ma nuýh t’coóh ta’ha./.