Đhanuôr lâng pr’zớc chắp dadêr!

K’đấc nắc dzợ ng’đớc k’đấc rơ, k’đấc ngô. K’đấc nắc dưr váih muy râu r’véh r’đoọng vêy ta đươi dua bấc cóh bha lang k’tiếc lâng nắc chr’na đha nắh vêy bấc chất dinh dưỡng, chô đơơng bấc râu liêm choom ha c’rơ. Nắc cr’liêng k’đấc công vêy ta xay moon vêy pr’đươi pa dưáh bấc râu đh’réh cr’ăy. T’ruíh: Manuýh pa dứah đh’réh cr’ăy cóh bhươl cr’noon bêl đâu, đhanuôr lâng pr’zớc đh’rứah chêếc n’năl râu chr’nắp tơợ k’đấc ấ.

Ting cơnh y học ty đanh, k’đấc đớp ba bặ. pr’đươi nắc p’xoọng ích khí, bhrợ ch’ngaách a chắc a zân, pa dứah đhr’năng k’ăy luônh, buôn pa dứah k’ăy a cọ vil móh mắt, mắt cắh lấh choom la lêy, k’ăy loom, k’ăy p’lêê hoọng.

Cơnh đêếc, k’đấc vêy đợ râu chr’nắp bhrợ t’váih râu liêm crêê đoọng ha c’rơ âng hêê. Râu đêếc nắc tu k’đấc vêy đợ râu cơnh đâu:

Bấc chất xơ: cr’liêng k’đấc vêy bấc chất xơ, choom t’bil lơi pazêng râu chất độc cóh a chắc azân đhị c’lâng tiêu hoá lâng zâl đhr’năng k’ăy luônh. Lấh n’nắc, chất xơ nắc dzợ choom bhrợ k’bhộ đanh lâng pa xiêr đhr’năng kiêng cha cha. Cr’liêng k’đấc nắc dzợ ta xay moon chr’nắp pa bhlâng ha c’rơ âng tuyến tiền liệt. Cr’liêng k’đớc bhrợ pa xiêr đhr’năng zr’nắh k’đháp bêl lướt đhóh bêl tuyến tiền liệt dưr pậ, bhrợ t’váih đhr’năng k’pị ooy pazêng cơ quan âng c’lâng đhóh.

Bhrợ ha mắt la lêy gít lấh mơ: k’đấc vêy bấc chất carotene ( bêl lướt mót ooy a chắc azân nắc dưr váih vitamin A), vêy pr’đươi zư c’rơ lâng bhrợ ha mắt choom la lêy gít lấh mơ. muy chom k’đấc vêy bấc pa bhlâng đợ chất vitamin A, xay moon nắc choom đươi dua cóh zập t’ngay. Vitamin A vêy ta xay moon nắc choom bhrợ k’zíh đhr’năng đhur âng võng mạc cóh apêê crêê k’ăy võng mạc, muy râu cr’ăy bhrợ ha mắt đhur lâng vêy cơnh bhrợ k’bang, ting cơnh apêê pa chắp ch’mêết lêy tơợ Đại học Harvard ( Mỹ)

Pa xiêr huyết áp: N’xiêng tơợ cr’liêng k’đấc nắc vêy bấc apêê chất phytoestrogens ( nắc chất khích thích tố nữ), vêy pr’đươi zâl đhr’năng dal huyết áp. Bêl apêê bhrợ têng bh’rợ pa chắp ch’mêết lêy đoọng p’xoọng n’xiêng k’đấc ooy chế độ cha cha ha a mó, apêê đoo bơơn lêy n’xiêng k’đấc nắc choom pa xiêr huyết áp tâm thu lâng tâm trường cóh 12 tuần. Lấh n’nắc, cóh cr’liêng k’đấc nắc dzợ bấc a xít l’mặ tơợ pazêng râu r’véh r’đoọng, bhrợ ha bh’rợ pa xiêr cholesterol.

Bếch ngăn: cr’liêng k’đấc vêy bấc tryptophan, muy râu a xít a min vêy chr’nắp cóh bh’rợ pa dưr đhr’năng kiêng bếch. Tryptonphan vêy bh’rợ bhrợ ha a chắc a zân bhrợ t’váih serotomin, chất bhrợ ha a cọ a búc bhrợ pa dưr đhr’năng c’rơ. Cắh muy bhrợ bếch ngăn, serotonin nắc dzợ pr’đươi bhrợ doọ chêếc k’noọ bấc ooy bh’rợ tr’nêng.

Zâl đhr’năng bhrợ t’váih cr’ăy ung thư: k’đấc, pa bhlâng nắc cr’liêng k’đấc vêy bấc chất beta-carotene lâng pazêng chất zâl ôxy hoá n’lơơng vêy pr’đươi zư a chắc a zân zâl pazêng pr’lúh cr’ăy ung thư. Apêê bhrợ bh’rợ pa chắp ch’mêết lêy đhị Đài Loan bơơn lêy cóh cr’liêng k’đấc nắc choom zâl đhr’năng dưr váih cắh crêê cơnh âng tuyến tiền liệt cóh a mó conh. Lấh n’nắc, cr’liêng k’đấc công nắc râu bhrợ t’váih kẽm bấc pa bhlâng, chrooi đoọng ha bh’rợ pa dưr c’rơ ắt bhrợ k’díc k’điêl cóh apêê pân juýh.

Bhrợ ha dadul k’rơ: k’đấc vêy pr’đươi pa xiêr đhr’năng k’ăy dadul tu vêy magiê, ơy vêy ta xay moon nắc choom pa xiêr đhr’năng k’ăy dadul. Ma giê đh’rứah lâng ka li cóh k’đấc zâl đhr’năng dal huyết áp, ting n’nắc pazêng axit folic vêy cóh k’đấc công choom t’bil lơi homocysteine, muy râu chất vêy crêê tước ooy đhr’năng k’ăy da dul. Pazêng chất dinh dưỡng n’nâu bhrợ pa xiêr đhr’năng dưr váih âng đhr’năng ha voóh c’lâng aham, lâng bh’rợ zâl đhr’năng c’cọ váih âng cholesterol crêê ôxy hoá cóh c’lâng aham.

Lấh n’nắc, tu vêy bấc chất xơ nắc k’đấc nắc râu pr’dzăm chr’nắp pa bhlâng đoọng ha bh’rợ zâl k’ăy dadul. Muy bh’rợ pa chắp ch’mêết lêy đhị ĐH Harvard ( Mỹ) vêy ta bhrợ têng lêy cóh 40 r’bhâu pân juýh, bơơn lêy đợ manuýh cha bấc chất xơ nắc choom t’bil lơi đhr’năng k’ăy dadul tươc 40% t’ping lâng đợ manuýh cắh cha bấc chất xơ. Muy bh’rợ pa chắp ch’mêết lêy đăn đâu âng apêê bhrợ bh’rợ pa chắp ch’mêết lêy âng Thuỵ Điển nắc công bơơn lêy pân đil cha bấc chất xơ đhr’năng crêê k’ăy da dul ếo lấh 25% t’ping lâng apêê pân đil cha m’bứi chất xơ./.