Lupus ban bhrông hệ thống buôn ta moon ba buôn nắc cr’ay lupus, bơơn ta moon g’lúh tr’nơợp c’moo 1845 âng Hebra. Nâu đoo nắc râu cr’ay tự miễn mạn tính, cắh năl gít hâu tu,bhrợ bhrêy hư zêng zâp cơ quan cóh a’chặc a’rang lâng choom bhrợ chêết bil. Hệ miễn dịch zúp đoọng ha chặc a’rang zêl cha’groong râu lướt moót âng pr’lúh cr’ay. Crêê pr’lúh lupus ban bhrông hệ thống, hệ thống miễn dịch bil đhr’năng xay moon, zêl cha’groong cr’ay. T’ruíh Manứih padứah đh’réh cr’ay cóh bhươl cr’noọ bêl đâu nắc zúp đoọng ha đhanuôr năl gít lấh mơ ooy pr’lúh cr’ay nâu.

Lupus nắc từ La Tinh, nâu đoo ta moon nắc a’choo crâng, dưr váih tơợ bhiệc apêê k’ay buôn váih ban bhrông cóh mặt cơnh ngoọ a’choo crâng cặp. tơợ ban bhrông bhrợ p’cắh c’léh bh’rợ ooy zâp râu cr’ay nâu. Tơợ hệ thống bơơn đươi dua tu cr’ay nâu bhrợ t’váih bấc nắc ooy zâp hệ thống cơ quan cóh a’chặc a’rang. Ooy manứih crêê cr’ay lupus ban bhrông hệ thống, hệ miễn dịch cắh vêy zúp đoọng ha chặc a’rang zêng cha’groong lâng bhiệc lướt moót âng zâp tác nhân, bhrợ t’váih cr’ay nắc zêl a’chặc a’rang lâng bhiệc t’váih zâp thể kháng zâp tế bào âng zâp cơ quan.

Cóh VN, ting cơnh lêy cha’mêết âng trung tâm dị ứng-miễn dịch lâm sàng, bệnh viện Bạch Mai, đhị ặt đương pay t’moót bấc apêê k’ay lupus ban bhrông hệ thống cóh zâp tỉnh đắh Bắc, apêê cr’ay nâu moót zư padứah đhị trung tâm bacs bhlâng 400-500 cha’nặc zâp c’moo, bơơn lấh 1/3 pazêng đợ apêê k’ay zư padứah nội trú.

# Râu tu bhrợ cr’ay nâu nắc n’hâu:

Râu tu bhrợ cr’ay nâu nắc cắh ơy bơơn năl gít, apêê moon lupus ban bhrông hệ thống bơơn glúh váih tu râu pazưm âng bấc râu, ooy đâu chr’nắp lấh mơ nắc zâp bh’rợ cơnh:

Di truyền: đhi noo âng manứih k’ay lupus ban bhrông nâu vêy đhr’năng váih cr’ay bấc lấh 20 chi lâng apêê lơơng.

Đhị ắt: tu boọ váih nha’nhự, k’đhơợng đăn lâng hoá chất, tr’ang p’răng âng mặt t’ngay…

Nội tiết: cr’ay buôn lưm bấc ooy pân’đil xoọc c’mô c’xêê n’niên váih k’coon. Bấc lấh 9 chu lâng apêê pân’jứih. Xang bêl cắh dzợ váih kinh, đợ mơ váih cr’ay nắc cung xiêr, hadợ ooy cr’chăl đơơng k’coon cóh luônh nắc cr’ay buôn dưr ngân lấh mơ.

# Cr’ay nâu n’léh váih ha cơnh?

Zâp c’léh cr’ay âng lupus ban bhrông hệ thống choom dưr váih p’jấh cắh cậ tr’xin xang bấc c’xêê, bấc c’moo. Tu cắh liêm crêê tước zâ cơ quan cóh a’chặc a’rang nắc pr’lúh cr’ay nâu dưr váih bấc cơnh lâng buôn dưr váih ooy zâp hân noo ha’ọt. choom moon, tu glúh ặt cóh p’rang ooy cr’ay hân noo ch’noọng l’lăm đêếc.

Cr’ay lupus buôn váih zâp c’léh cr’ay cơnh oom oóch, ga’lêếh, k’hir, tr’poóch xọc, bhíh pa buum boọp, k’ay zâp khớp k’tứi. k’ay ga’lêếh cơ, rối loạn kinh nguyệt. k’dâng ¾ apêê k’ay lêy dưr n’léh zâp ban bhrông cóh n’căr, ooy đaua buôn lưm bấc lấh mơ nắc ban n’nanưg va’vạc cóh mặt, mưy c’léh buôn năl âng lupus ban bhrông hệ thống, ban bhrông cóh 2 đắh ti’bang đăn móh.

Đợ râu k’ay, bhrêy cơnh cóh da’dưl, cóh loom, n’groọng hoọng, cóh hệ thần kinh, cóh a’ham buôn dưr váih ooy cr’chăl k’ay k’dâng 50-85% đợ apêê k’ay nắc đợ apêê chêết. zâp cr’ay nâu buôn dưr váih zâp g’lúh pazưm âng cr’chăl tơợp bil cr’ay.

Ooy cr’chăl tr’nơợp âng pr’lúh cr’ay, zâp râu cr’ay độp cơnh bấc cr’ay râu lơơng nắc tơợ bêl váih zâp cr’ay tr’nơợp tước bêl váih pr’lúh cr’ay bơơn ta moon liêm gít bil mơ 2, 3 c’moo.

# Bhiệc zư padứah cr’ay lupus ban bhrông ha cơnh:

Lupus ban bhrông hệ thống cắh choom zư padứah liêm zêng, hân đhơ cơnh đêếc choom lêy cha’mêết ha dang zư padứah crêe cơnh. Cr’noọ bh’rợ bhlâng âng bhiệc zư padứah nâu nắc đoọng pa’xiêr cr’ay lâng pa’xiêr zâp râu cr’ay cóh loom luônh. Ooy cr’chăl cr’ay xoọc ngân, manứih k’ay lêy đhêy ặt, hân đhơ cơnh đêếc nắc vêy mưy chế độ ặt tớt liêm crêê đoọng g’đéch oom oóch cóh zâp cơ lâng cắh choom lêy p’gớt.

Zâp zanươu zêl cha’groong viêm pa’xiêr cr’ay cắh vêy steroid cơnh Aspirin, Ibuprofen, Naproxen, Nimesulide liêm choom lâng zâp cr’ay cóh cơ lâng khớp. zâp tác dụng phụ buôn lưm nắc bhrợ viêm loét dạ dày tá tràng lâng đoọng pa’xiêr bhiệc nâu ahêê nắc lêy đươi bêl cha’cha.

Tước đâu cắh ơy vêy mưy râu zanươu n’đoo đoọng p’cắh moon zư padứah liêm choom cr’ay lupus ban bhrông hệ thống. tu cơnh đâu, manứih k’ay nắc pabhlâng lêy chắp bêl đươi dua zâp zanươu nâu tu apêê cung choom bhrợ t’váih bấc cr’ay cắh kiêng, lấh mơ choom ma chêết bil.

# Bhrợ ha cơnh đoọng zêl cha’groong zâp g’lúh k’ay ngân:

Manứih k’ay lupus ban bhrông hệ thống nắc lêy vêy 1 pr’ắt tr’mung k’rơ liêm, p’zay ặt p’gớt chi’ớh, oó lấh chấc ặt k’noọ bấc. lấh mơ, tia tử ngoại cóh p’răng buôn váih cắh cậ bhrợ k’ay ngân lấh mơ, lêy g’đéch paliêm. Bhiệc pa’đhêy p’jấh đươi dua zanươu, lấh mơ nắc corticosteroid cung nặc mưy râu tu chr’nắp bhrợ tước zâp cr’ay, lâng lêy g’đéch paliêm./.