Xoọc đâu bấc apêê k’conh k’căn k’noọ pa dứah cr’ăy m’bréh đoọng ha k’coon buôn pa bhlâng, nắc ng’lướt câl z’nươu đhị zr’lụ pa câl z’nươu chô đơơng đươi nắc choomn ặ. Hân đhơ cơnh đêếc, đươi z’nươu cơnh ooy đoọng liêm choom ha c’rơ âng p’niên nắc bấc apêê k’conh k’căn cắh ơy n’năl…

# Pazêng rau z’nươu pa dứah k’ăy luônh xoọc vêy ta pa câl nắc lứch liêm choom. Hân đhơ cơnh đêếc nâu đoo nắc đợ z’nươu pa câl ting cơnh đơn, tu cơnh đêếc bêl đươi nắc vêy bh’rợ pa choom âng bác sĩ.

Rau la lua nắc vêy bác p’niên cóh bấc c’moo cắh vêy ta pa dứah cr’ăy m’bréh, rau đêếc nắc cắh choom tu m’bréh pay đươi lứch dinh dưỡng âng hêê lâng bhrợ t’váih muy bơr rau cắh liêm crêê ooy c’rơ. Tu cơnh đêếc, nắc choom pa dứah cr’ăy m’bréh đoọng zư c’rơ, pa bhlâng nắc đợ p’niên xoọc lướt học, hân đhơ cơnh đêếc nắc cắh choom pa dứah la lay cơnh. Nắc choom ng’pa dứah cr’ăy m’bréh bêl p’niên 2 c’moo tếh ooy piing. P’niên n’dúp 2 c’moo ha dang k’noọ vêy k’ăy m’bréh nắc đơớh ng’đơơng khám đoọng bhrợ xét nghiệm ch’mêết lêy, lâng đoo bêl n’năl gít nắc vêy m’bréh nắc p’niên vêy ta pa dứah ting cơnh xa nay âng bác sĩ.

Bêl crêê m’bréh, p’niên buôn k’ăy luôn, bhrợ zr’nắh k’đháp bh’rợ đươi dinh dương, bhrợ ha p’niên cắh đơớh p, oom oóch, c’rơ đhưr, tu cơnh đêếc buôn crêê rau đh’réh cr’ăy cơnh lơơng. Nắc đoo nắc cắh ơy ng’xay đhr’năng m’bréh mót ooy mật, đêệng luônh, cắh cậ cóh p’niên n’đil bêl xiêr ooy zr’lụ boọng êế lêếch cr’liêng nắc buôn ta tơ ooy zr’lụ sinh dục bhrợ t’váih rau cr’ăy.

Bêl pa dứah m’bréh, pazêng apêê k’conh k’căn nắc ch’mêết lêy gít ooy z’nươu pa dứah m’bréh, tu cắh vêy ngai công choom pa dứah cr’ăy m’bréh. Muy bơr rau cr’ăy cắh u đoọng ng’đươi z’nươu n’nắc, tu cơnh đêếc apêê k’conh k’căn nắc ch’mêết lêy c’rơ âng p’niên bêl k’nặ pa dứah cr’ăy m’bréh đoọng ha k’coon. Ha dang p’niên crêê muy bơr cr’ăy k’đháp ng’pa dứah, cơnh k’ăy da dul, k’ăy loom, k’ăy p’lêê hoọng, xoọc jéh k’ăy, k’hir… nắc cắh choom pa dứah cr’ăy m’bréh, nắc đơớh vêy bh’rợ p’too pa choom âng bác sĩ.

Đhị đêếc cậ, z’nươu pa dứah m’bréh công bhrợ muy bơr cơnh lơơng nắc vir móh mắt, k’ăy a cọ, kiêng c’tá, k’cơợt, k’bao a chắc a zân… lâng pazêng manuýh vêy a chắc a zân cắh u đoọng đươi z’nươu pa dứah cr’ăy m’bréh.

Đoọng p’niên ộm z’nươu pa dứah m’bréh nắc đoọng bêl xang cha cha k’bhộ. Ha dang xang bêl ộm xơợng k’bao  a chắc a zân nắc đoỌng ộm p’xoọng đác, đác đường, sữa… nắc pazêng rau cr’ăy n’nắc nắc u bil. Ha dang p’niên pa bhlâng u k’bao a chắc a zân, c’tá nắc đơớh ng’đơơng ooy bệnh viện đoọng pa dứah crêê cơnh.

Zập ngai buôn k’noọ ộm z’nươu pa dứah cr’ăy m’bréh nắc bêl ha ul cha, đoọng m’bhréh ha ul cha lâng đơớh u chêết. Nâu đoo nắc cr’noọ pa bhlâng u lất, tu bh’rợ âng z’nươu pa dứah cr’ăy m’bréh nắc cắh đoọng m’bréh bơơn đươi glucóe tu cơnh đêếc hân đhơ cha n’hâu nắc m’bréh công cắh mặ mamông. Rau chr’nắp bhlâng nắc ng’zâl cha groong pr’lúh cr’ăy, zư liêm sạch môi trường ắt mamông ( zâl cha groong r’rooi, k’gơu, cha đhe…) lang vểy cr’noọ cha đắh rau chr’na chêên, ộm đác ơy zêệ tr’đoóc, 6 c’xêê nắc pa dứah cr’ăy m’bréh muy chu./.