Đhanuôr lâng pr’zớc chắp dadêr!

Xang lứch muy t’ngay pa bhrợ, học tập, chô ooy đông đhanuôr lâng pr’zớc xâng k’bao a chắc azân tu k’ăy k’hir doọ lấh ngân. Bêl crêê k’hir đhanuôr lâng pr’zớc k’noọ nắc tị k’hir nắc mơ a tốh a năm. Ha dang điức đhr’năng n’nâu đanh lấh 3 t’ngay lâng ta luôn dưr váih cóh ha bu lâng cóh ha dum nắc choom ch’mêết lêy p’gít, tu nâu đoo vêy đhr’năng n’léh âng bấc râu pr’lúh cr’ăy k’đháp ng’pa dưáh. T’ruíh: Manuýh pa dứah đh’réh cr’ăy cóh bhươl cr’noon bêl đâu nắc xay truíh tước ooy đhanuôr lâng pr’zớc đhr’năng n’léh váih âng k’hir cóh ha bu tu muy bơr râu pr’lúh cr’ăy.

# Nhiệt độ a chắc a zân buôn tr’xăl cóh muy t’ngay, ra diu nắc buôn ếp lấh mơ cóh ha bu. Nhiệt độ âng a chắc a zân buôn ắt cóh đhr’năng tơợ 36,20 độ C tước 37,20 độ C. Vêy bêl nhiệt độ âng a chắc azân dưr dzoóc tu tước t’ngay kinh nguyệt, tập thể dục la lấh đanh… Ha dang nhiệt độ a chắc a zân lấh 37,2 độ nắc pr’zớc xoọc crêê k’hir.

K’hir nắc râu dưr váih âng a chắc azân zâl đhr’năng lướt mót âng pazêng râu vi khuẩn, virút bhrợ t’váih pr’lúh cr’ăy, hân đhơ cơnh đêếc năc công xay moon râu dưr váih âng pazêng râu pr’lúh cr’ăy crêê vi trùng, ung thư…

# Đhanuôr lâng pr’zớc nắc ch’mêết gít a chắc azân lâng đhr’năng buôn váih k’hir cóh ha bu, vêy cơnh xoọc dưr váih âng bấc râu cr’ăy k’đháp ng’pa dứah.

Tu buôn nắc, k’hir đanh k’dâng tơợ 1, 2 t’ngay. Bấc đhr’năng, k’hir nắc râu dưr váih âng a chắc a zân zâl vêy râu cr’ăy. Cơnh z’nươu âng pr’zớc xoọc ộm vêy la lua u crêê lâng a chắc azân âng pr’zớc cắh. hân đhơ cơnh đêếc, ha dang pr’zớc lêy buôn crêê k’hir cóh ha bu cắh cậ cóh ha dum nắc choom ch’mêết lêy gít, tu đhr’năng n’nắc nắc n’léh váih muy bơr râu pr’lúh cr’ăy k’đháp ng’pa dứah:

- k’hir ban bhrông, cắh cậ k’hir glúh aham, k’hir pa khau.

- Pazêng pr’lúh cr’ăy ooy xoóh cơnh: viêm xoóh, viêm mr’loọng lâng pazêng râu cr’ăy ooy c’lâng pr’hơơm.

- Khối u ngân, cắh cậ pazêng pr’lúh cr’ăy cơnh: Bạch cầu, k’oóh, uốn ván.

 # Cơnh đêếc, ahêê pa dứah cóh đông cơnh ooy?

Lâng đhr’năng k’ăy k’hir cóh ha bu cắh lấh 3 t’ngay, đhanuôr nắc choom bhrợ cơnh đâu đoọng manuýh k’ăy pa xiêr đhr’năng xâng zr’nắh k’đháp cóh a chắc a zân:

- Ộm bấc đác: k’hir vêy cơnh bhrợ ha a chắc a zân crêê bil đác. Tu cơnh đêếc, bh’rợ ộm đác nắc chr’nắp bhlâng, đhanuôr lâng pr’zớc choom đoọng manuýh k’ăy ộm zập râu đác âng ađoo k’ăy kiêng ộm: đác pị tơợ p’lêê p’xoo, đác luộc r’véh, đác cam, đác chanh…

Đhêy ắt đoọng pa chô c’rơ, tu bêl a chắc a zân vẹ gớt nắc choom bhrợ ha nhiệt độ cóh a chắc a zân dzoóc dal. Liêm crêê bhlâng bêl crêê k’hir, đhanuôr nắc choom đoọng manuýh k’ắt ắt đhêy, đoọng pa chô c’rơ.

- ắt đhêy oó lấh k’rang k’noọ bấc ooy: đoọng aham cóh a chắc a zân choom hooi liêm, bhrợ ha a chắc azân oó lấh puýh, đhanuôr lâng pr’zớc nắc xấp đợ xa nấp l’đhai,. Ha dang đươi điều hoà nhiệt độ nắc đươi cóh chế độ 25 độ C đoọng phòng ắt ta luôn ch’ngaách, nắc choom đươi j’nuum k’đặ đhuum a chắc azân.

- Dzút a chắc a zân lâng đác pa puýh: đươi khăn p’trom ooy đác vêy nhiệt độ ếp lấh mơ nhiệt độ lâng a chắc azân k’dâng 2 độ C đoọng dzút a chắc azân. Cắh choom họm bêl crêê k’hir.

# Hân đhơ cơnh đêếc đoo bêl choom lướt khám.

Đhanuôr lâng pr’zớc đoỌng manuýh k’ăy tước zr’lụ y tế đăn bhlâng bêl apêê đoo crêê k’hir lấh 3 t’ngay, cắh cậ vêy dưr váih đhr’năng cơnh lơơng. Nắc xay moon lâng bác sĩ n’léh váih đhr’năng cơnh đâu:

-  Manuýh k’ăy vêy a chắc k’đháp doọ.

-  Nắc tơợp váih k’hir cóh ha bu ha đoo bêl.

        - Xoọc ắt mamông cóh zr’lụ vêy pr’lúh k’hir glúh aham cắh cậ vêy bấc k’gươi doọ?

-   Pazêng râu z’nươu ơy u ộm

        - Pazêng râu n’léh váih cơnh: k’oóh, cắh choom bếch, p’hơơm k’đháp, k’ăy, k’bao cóh prang a chắc azân.

        - Manuýh k’ăy ơy ắt lâng manuýh k’ăy l’lăm doọ?

        # Cóh x’rịa nắc xét nghiệm lâng ch’mêết pr’lúh cr’ăy.

Pazêng apêê bác sĩ chêếc lêy hâu tu bhrợ t’váih k’hir cóh ha bu t’đui ooy đhr’năng dưr váih cóh a chắc a zân. Ha dang manuýh k’ăy crêê k’hir cóh ha bu đanh đươnh, ha dợ doọ dưr váih cơnh lơơng dzợ, bác sĩ nắc moon manuýh k’ăt bhrợ muy bơr râu xét nghiệm đoọng chêếc lêy hâu tu, vênh cơnh nắc xét nghiệm aham lâng chụp X-quang.