K’ăy ra ruúc móh mang nắc muy râu cr’ăy váih k’rơ cóh k’tiếc k’ruung hêê, buôn váih xang bêl crêê k’ăy móh, tu pa khau, k’ăy mr’loọng… cóh pazêng râu k’ăy ra ruúc móh mang, nắc k’ăy ra ruúc mang buôn pa bhlâng u váih ( buôn váih đhr’rứah lâng k’ăy ra ruúc móh). T’ruíh manuýh pa dứah đh’réh cr’ăy bêl đâu, đhanuôr lâng pr’zớc đh’rứah chêếc n’năl tu bhrợ t’váih lâng đhr’năng u váih âng pr’lúh cr’ăy ra ruúc mang n’nâu.

Đhr’năng nha nhự cóh VN ng’moon zazum ting t’ngay dưr váih k’rơ. Bh’rợ nha nhự n’nâu nắc bhrợ t’váih bấc pr’lúh cr’ăy ooy c’lâng pr’hơơm, cóh đêếc, bấc bhlâng nắc pr’lúh cr’ăy ra ruúc mang.

Cóh muy bơr c’moo đăn đâu, đhị râu dưr váih k’rơ âng pazêng thành phố ma mơ lâng đhr’năng dưr váih âng pui pai cóh không khí tơợ pazêng đông máy công nghiệp, cắh cậ tơợ pazêng râu xe bhrợ t’váih. Đợ manuýh crêê k’ăy tước ooy bệnh vioện pa dứah cr’ăy c’têêr, móh, mr’loọng đoọng pa dứah cr’ăy ra ruúc mang nắc dưr váih bấc lấh mơ.

# Tu bhrợ t’váih âng pr’lúh cr’ăy ra ruúc mang nắc n’hâu?

Tu bhrợ t’váih bấc bhlâng pr’lúh cr’ăy ra ruúc mang nắc tu nham nhự cóh không khí cóh pazêng thành phố ga mắc, cắh cậ cóh pazêng zr’lụ công nghệ dal… không khí lâng đhr’năng pui pai bấc bhrợ ha ra ruúc móh crêê k’ăy.

Tu bhrợ t’váih cóh t’tun nắc pazêng chu tr’lum pa đăn. Ba bi cơnh bêl lướt bh’luáh cóh bể đác họm zazum cắh ơy vêy ta ra lóc crêê cơnh, lum đợ manuýh crêê cr’ăy râu đâu bêl họm zazum nắc công buôn crêê pr’lúh cr’ăy n’nâu.

Muy bơr râu tu cơnh lơơng buôn ng’lum nắc tu k’ăy c’niêng, tu crêê bhrêy, cắh cậ aham coọc cóh zr’lụ ra ruúc, cắh cậ k’ăy a –mi-dan cóh p’niên k’tứi… Lấh ooy pazêng râu tu ng’xay truíh n’tếh, nắc dzợ muy bơr râu tu cơnh lơơng vêy pr’lúh cr’ăy crêê tước ooy polip, niêm mạc cắh dzợ liêm bhrợ t’váih polip cóh ra ruúc bhrợ t’váih k’ăy ra ruúc móh mang.

# Đhr’năng u váih âng pr’lúh cr’ăy ra ruúc mang.

Nâu đoo nắc đhr’năng ra ruúc đăn ooy mang crêê u viêm. Bêl crêê u viêm ra ruúc mang nắc váih đhr’năng cơnh đâu:

Hooi đác đh’mâl: móh âng manuýh dưr váih đh’mâl coọc, vêy cơnh vêy pr’hom t’viêng. Lâng manuýh crêê cr’ăy ra ruúc móh mang cóh đanh t’ngay, nắc đác đh’mâl n’nâu u bấc bhrợ ha móh crêê ta k’đâl, bhrợ ha đh’mâl đác hooi m’bứi, cắh cậ nắc cắh hooi đác đh’mâl dzợ.

K’ăy: Manuýh k’ăy ra ruúc móh buôn k’ăy muy pâng mang lâng truíh bơr n’đắh a griing mặt tước ooy nga nghiên ( k’ăy ra ruúc muy n’đắh nắc k’ăy k’bao muy n’đắh mang). Bêl crêê k’ăy ngân, manuýh k’ăy xơợng k’ăy cóh mang, bêl k’pị lâng têy xơợng k’ăy bhlâng. Ha dang crêê k’ăy doọ lấh ngân, manuýh k’ăy vêy nắc k’ăy k’bao tr’bứi, cắh cậ k’ăy tr’bứi bêl pleng k’tiếc tr’xăl.

# Bh’rợ pa dứah cr’ăy ra ruúc mang.

Bh’rợ pa dứah cr’ăy ra ruúc mang công cơnh bh’rợ pazêng râu cr’ăy ra ruúc móh n’lơơng. Đoọng dứah đanh, ahêê nắc bhrợ têng pazêng bh’rợ cơnh đâu:

- Pa sạch đh’mâl cóh móh, đoọng ra ruúc móh bơơn y sạch.

- Cắh đoọng c’lâng pr’hơơm choom u đâl.

- đươi dua z’nươu mặ pa dứah cr’ăy ra ruúc móh mang.

Hân đhơ cơnh đêếc, râu liêm choom bhlâng bêl crêê cr’ăy n’nâu, đhanuôr lâng pr’zớc nắc tước khám đhị zr’lụ pa dứah c’têêr, móh, mr’loọng, vêy apêê bác sĩ  xay moon p’too pa choom h’cơnh ng’pa dứah liêm crêê bhlâng./.