Duh phang dôl tât dŭt krit nji ta Dak Nông, âk  neh tăm cà phê hŏ kro huănh, âk mir tơm khĭt kro. N’glău dak bât kroh suăt, dak  me dak diăng mpơl ntŭr, nuĭh tăm cà phê ji uh nuih n’hâm bah  năp geh ma nău roh dơm tâm rnôk rnoh khlay cà phê dôl hao khlay mbro.  

 Ti nhŭp n’ging cà phê kro, pet đê̆ lha hŏ rbăk kro hăch, tĭng play cà phê nđôch rŭng, wa Lê Thị Quyên, ta đội 4, xã Thuận An, nkuâl Dak Mil, n’gor Dak Nông uh nuih n’hâm n’huach. Lôch bơi 5 năm ntuh kơl sreh tăm tay, tât rnôk mir cà phê lăp tâm năm klêh play ri geh kro phang hô, aƀaơ dơn kâp tâm trôk nar dơm.

“Ƀon lan kan lŏ mir ri kâp nơm tâm tơm cà phê ma aƀaơ păng khĭt kơt aơ ri mô geh ndơ wăng sa dĭl. Uănh ji uh nuih n’hâm ngăn, yơn aƀaơ dak mô geh, ta dak bât dak hŏ suăt kroh lĕ đŏng. Aƀaơ dơn hôm kâp trôk mih dơm dơi kơl rêh du tơm mbơm bar tơm mbơm dơm.”

Bar pe jât năm mât chăm cà phê, wa Nguyễn Bá Luân, thôn Đắk Thọ, xã Đắk Lao, nkuâl Dak Mil, an gĭt aơ lah năm dŭt duh phang. Hŏ  rlău 5 khay aơ tâm nkual kơt lah mô geh mih, duh phang ntoch jong ƀư ăp tu dak  kroh suăt lĕ. Rnăk păng ân ntuh kơl rvăt 33 n’glôn dĭng (ăp n’glôn jong 50m) têk bơm tât n’glău dak bât ngai đah jay rlău 1,5km, nsrôih ntêr lĕ rnoh dak mpêt ndrôm n’glĕ dŭt gay kơl rêh mir cà phê 2ha. Ta ăp klŭng dak huêt jê̆ ta nklang n’hong dak, bar pe jât máy bơm ndrel rdâk nkưm nde jêng tâm pit lhăt nchep mô hŏ tă geh. Wa Nguyễn Bá Luân, rngot lah:

“Lor bôk năp tâm du bông nău rêh saơ duh phang ntoch jong kơt aơ, ăp ntŭk geh mô tŏng dak da dê. He ân kơl rêh cà phê bah he nơm, aƀaơ he mô dơi  tŏ, mô dơi kơl  rêh ri uănh kơt tâm ban rnoh hao khlay ndơ ndơ tăm mô  jŭr geh play ri mô geh đêt ơm,”  

Nkuâl Dak Mil lah nkual rgum tăm âk tơm cà phê bah n’gor Dak Nông đah rnoh hvi rlău 21.000ha. Aơ  lah ntŭk geh khuch khat dŭt hô tă bah duh phang. 17/46 dak bât geh kroh suăt tơm dak,  ăp n’glău hôm ƀa ƀă hŭch suăt bơi tât ntŭr đŏng. Tâm rnôk nê, rlău 5.100 n’glău, n’hong dak bât hŏ suăt kroh tât ntŭr, bơi 2.000 ntu khoan mô tŏng geh dak dŏng tŏ đŏng. Âk neh tăm cà phê ta nkuâl hŏ n’hanh dôl nhop huănh, khĭt kro. Wa Phan Xuân Vinh, Groi kruanh UBND xã Đắk Lao, ngoăy tâm ăp xã rgum tăm âk cà phê ta nkuâl Dak Mil, rvê.

“Ta xã rnoh hvi neh tăm tơm cà phê rlău 9.000ha, lĕ ma rnoh neh Công ty cà phê Đức Lập. Nô nău trôk  nar duh phang ntoch jong kơt aơ 1 pơh tât 10 nar đŏng dơm ri nklăp 85% rnoh neh tơm cà phê ta lam xã mbra mô geh kơn play. Tâm 85% nê ri nklăp roh dơm dŭt đêt 60%, hôm ƀa ƀă lah mô săk geh âk.”

Lam n’gor Dak Nông geh nklăp 140.000ha cà phê. N’gâng kan tuch tăm n’gor nchih rgum aƀaơ hŏ geh rlău 10.000ha geh tât khuch tă bah duh phang n’hanh rnoh neh dja mbra hôm hao âk tâm ăp nar tât đŏng tă bah tơm dak suăt kroh. Aƀaơ 31 tâm rnoh 307 n’hong dak  hŏ suăt lĕ. Ăp n’glău hôm ƀa ƀă rnoh dak hôm nklăp 40% n’hanh dôl hŭch  ngăch.

Wa Nguyễn Tường Duy, Groi giám đốc Công ty mât dŏng n’hong dak bât n’gor Dak Nông an gĭt, khay bah năp nơh, đơn vị mbra hôm dơi tâm pă bah ăp n’glău n’gâr têh  tât ăp nkual kiău ma gay kơl rêh tơm tăm đŏng. Yơn rnôk dja, nău tâm  pă dak lah mô geh nău dơi. Ăp nkual hôm dak ân mât kơn tay gay rhŏ dŏng an dŏng ta ntŭk. Ăp nkual  suăt lĕ dak, ân pha lah dơm:

“Ăp trong nkra lah bơm n’hao dak lôch nê tâm  pă ăp nkuâl tât rnôk aƀaơ mô geh nău tam đŏng ôh tă bah tơm dak ăp n’glău dak bât kroh suăt. Rlău 2.400ha hŏ mô geh trong nkra rdâng lơh duh phang. Lah nô nău duh phang hô, kroh kro ntoch jong tât kêng dŭt khay 4, bôk khay 5 ri nău khuch khat nklăp mbra geh dŭt têh”.

Mô hŏ tă geh  năm rnoh khlay cà phê hao tât chông yôch mbro kơt năm aơ yơn mô hŏ geh năm I nuĭh tăm cà phê ta Dak Nông rvah rvăch yor kro phang kơt aơ. N’gâng kan ta ntŭk n’hanh nuĭh ƀon lan dôl nsrôih joi ăp trong nkra kơl rêh tơm  tăm, yơn âk ntŭk pha lah uănh cà phê khĭt kro phang dơm. Rnoh khlay kơt năm aơ mô dơi trok lăp tay an ăp nău khuch khat dŭt jru hô tă bah duh phang lơh dôl ntoh bah năp măt./.