Lôch oh bê mhe deh dơi moh săk, ntơm bah 1 tât 3 khay deh, rnăk ăp rnoi nuĭh nkual Tây Nguyên mbra ƀư nău way khôm tôr an oh bê. Aơ lah nău way gay njuăl nău  mpŏng ŭch tât huêng brah yang, drô phan, jăt tĭng mât njrăng oh bê ngăch dăng têh dĭng jay lay dĭng rmih.

Khôm tôr lah ngoăy tâm ăp  nău way ơm  khlay bah ƀon lan ăp rnoi mpôl đê̆ nkual Tây Nguyên. Aơ lah njuat hăn ntơm rgâl jêng nău rêh bah nê brah yang, rnăk wâl n’hanh ƀon lan wơt geh du hê nuĭh mhe, du kon nuĭh mhe  tât đah ƀon lan. Tiến sĩ Bùi Ngọc Quang, Groi Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, an gĭt: 

Kơt lah ăp rnoi nuĭh Tây Nguyên geh nău way khôm bôk tôr da dê. Lôch rnôk oh bê mhe deh bu mĭn mô hŏ tât 1 năm oh bê mô hŏ blău ngơi, nê lah du si rêh dơm, ma ŭch jêng kon nuĭh tâm ƀon lan ri oh bê nê ân dơn geh nău way ơm văn hóa bah ƀon lan. Đah nuĭh Tây Nguyên, săk nuĭh nơm, rnăk wâl đah ƀon lan lah nău tâm rlai nsum lhăt, mô dơi tăch luh. Jêng nău way khôm bôk tôr bol an 1 hê nuĭh tâm rnăk wâl yơn I ngăn ƀư an lĕ ma ƀon. Yor ntơm bah aơ let năp tay oh bê jêng nuĭh tâm ƀon he.

Gay ƀư nău way khôm tôr, ntơm bah rnôk me deh oh bê, rnăk wâl hŏ nchrăp ndơ n’hơr an brah yang, drô phan hôm, kơt: sŭr, djăr, play do, bánh kẹo… rnăk wâl I geh oi ri sreh ndrôk, chôk rpu. Rlău ma nchrăp ndơ n’hơr an brah yang, drô phan, kơt: sŭr, djăr, play do, bánh kẹo….ri  du tơm njuh jê̆ dơi nuĭh tơm rnăk wâl rdâk tâm trôm jay đŏng. Tơm njuh tâm nar khôm tôr lah ntil ntĭt êng bah ƀon lan ƀư ngâr nkar, kôih njôk sôl n’hanh rup ndrang ta tơm njuh. Wa Đinh Pờ Ly, kruanh rmôt rnoi Bahnar ta ƀon văn hóa, pâl nđaih ăp rnoi nuĭh Việt Nam, an gĭt:

Tơm njuh rdâk dơi kuăl lah tơm njuh ƀư njơ jêng tơm njuh jê̆. Tơm njuh dăch kêng njơ pla ndơ gay an he dơh saơ, dơh nkah. Răch jă huêng brah, ăp drô phan sĭt râng ndrel rnăk wâl.

Rnôk ndơ ndrăp ăp tŏng nuĭh tơm rnăk wâl mbra jă bu răch brah. Uănh tĭng rnoi nuĭh ma nuĭh tơm ôp u ranh, mô lah che ranh mô lah me bơ̆ oh bê nơm. Nău way u ranh ƀư răch jă huêng brah yang, huêng drô phan.

Nău way ôp bôk khôm tôr ƀư tâm kêng măng yơn ntơm bah ơm ôi, u ranh n’hanh nuĭh tâm rnăk wâl hŏ jă hăn tât gay sông nar hôm. Lôch sông lah ƀư ôp răch khôm tôr. Khôm tôr bah ma lor tôr bah kiău bah kơi. U ranh mbra dŏng du dĭng lŏng nkarr jong 30 cm sŭng bar ding bôk. Lôch nê khôm grĕ grĕ tâm tôr oh bê n’hanh răch dăn ăp nău uĕh lăng mpŏng geh mbra tât đah oh bê.  

Tâm pleh khôm tôr tâm rnôk ôp răch ntơm bah nuĭh tơm ôp, lôch nê tât me bơ̆ kon se, kêng dŭt mơ tât băl mpôl ƀon lan. Lah  kon bu ur răch dăn druh uĕh, jăp gơih chôk long bâk dak n’gon trău đah kon bu klô ân blău nchron pănh, sân dăk tăk na an ƀon lan. Tiến sĩ Bùi Ngọc Quang, Groi Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, an gĭt tay:

Nuĭh Tây Nguyên sơch nar uĕh ƀư ôp bôk khôm tôr an oh bê. Nuĭh tơm răch mbơh đah brah yang nar aơ rnăk wâl, ƀon lan ƀư ôp bôk khôm tôr an oh bê. Bu ranh lah nuĭh khôm n’hanh răch bôk năp lôch nê mơ tât me bơ̆ n’hanh ăp nuĭh wăr kiău ma kơi ntop răch tay. Ăp nuĭh răch du đêt uănh oh bê tâm ban kơt nuĭh tâm ƀon n’hanh nkoch bri đah oh bê mpeh ăp ntil nău uĕh lăng, nđơn tay nău tă ơm gĭt rêh, tă ơm gĭt pah kan jan sa, nđơn tay văn hóa… an oh bê.

Lôch ăp nău răch dăn nău lap an oh bê, nuĭh tơm răch mbra n’glep bôk ndrănh ta mbung oh bê, lĭp ta ntral bôk oh bê. Nê lah rnôk nău  răch hŏ dŭt jêh n’hanh ăp nuĭh ƀư ngêt sa, mpât mprơ. Ăp nuĭh dơi jă râng mbra geh mpăm puăch sĭt, moh ndơ geh nsĭt ndơ nê mpơl nuih n’hâm rhơn an nuĭh tơm jay.

Tĭng nău mĭn bah ƀon lan ăp rnoi nuĭh ta nkual Tây Nguyên ri bôk rngok gĭt blău kon nuĭh gŭ ta bôk tôr. Ăp du hê kon nuĭh rnôk mhe deh ân ƀư ôp bôk khôm tôr da dê gay tâm pă mpêt nău gĭt blău. Nklăp du pơh lôch ƀư khôm tôr, me pư oh bê hăn pâl jay băl mpôl kiău  ma gay dơn geh nklâm  ndơ. Ndơ an oh bê way lah kău, nhong kach, mô lah dêh mbli, rse brai….mô kâp geh nău khlay yơn nkô̆ hôr nău ntĭt, đah ŭch rŏng oh bê ngăch dăng têh dĭng jay lay dĭng rmih, jêh aơ tay geh nău rêh ăp tŏng, rhơn răm.