Phênhv thưr 4, hnuz xiêz 8/3/2017:

Têx kror sơưr đơưk zuôr tsuv pâuz tsênhz lok sâuv moz tso jik thax lok zos jik kaz jiz

      1.Lênhx nênhs trâus moz tso jik thax tsi zos tiêk tsi trâus moz hniêr caz nox.

Tsênhz tiês têx lênhx trâus moz tso jik thax mak khênhr zôngx ziv trâus moz hniêr caz nox đuô pir li têx lênhx nênhs tsi moz, zos tiêk lơưr nox hâuk tsi huv đros. Qir tiv uô zôngx ziv trâus moz hniêr caz nox chênhr zos chêx tsôngk ntâu têx thax kaz jiz hâur têx kâuz ndâus. Viv li, lênhx nênhs moz tso jik thax tsuv vêv xênhz têx câuk hniêr, kror ndâux hur si lơưr cui tinhv: Cxuôv hniêr đhâu nox mor tas thiêz qênhz yuôx shuôs têx câuk hniêr, kror ndâux (tsơưs tsơưs 2 jiês iz shông).

       2.Lênhx nênhs moz tso jik thax tsi tâu nox têx yuôx tsi muôx mê nhuôv.

Ntơư zos têx yuôx muôx estrogen, uô chuôz tsar ntâu têx thax kaz jiz thiêz trox hâur têx nyar, cux li uô phiv liv trâu têx sâur nyar.

       3.Lênhx nênhs moz tso jik thax đas jos zôngx ziv trâus txo grêk thiêz tsi xar đros luôs lưv tuk thav pêv, heik luk.

Muôx 25-30% lênhx nênhs moz tso jik thax đas jos ntâul jux juk thiêz tsi xar đros luôs lưv tuk thav pêv, heik luk.

      4.Insulin tsi uô tsar ndê cir.

Insulin tsi uô lênhx tiz nênhs tsar ndê cir. Txơưv tiêk têx thax kaz jiz hâur lênhx nênhs moz têx nyar ntâu (zuôr xar 2g iz lir) taz sik chor thax ntơư  ho tơưv tâu sei đhâu saz đrâuv đros jik thiêz têx thax kaz jiz co cux pôngz tas. Thâuv lênhx nênhs moz tâu nox Insulin, têx thax hâur nyar zuôr siz bâus, tsi ntâu tsi tsơưs. Luz đros chêr txo grêk tsơưs têx thax kaz jiz viv li tsi uô hiêv li chas. Ntơư chênhr zos qir tiv uô tsar ndê cir thâuv lênhx nênhs moz tso jik thax tâu chơưv kho txix Insulin, tsi zos insulin uô lênhx tiz nênhs trâus moz tso jik thax tsar ndê cir.

      5.Lênhx nênhs moz tso jik thax tsi tâu hâuk zênhz.

Tso zênhz nzeik lok zos zênhz gaz ntơưr tsês tsi cxoz hâuk, zos iz kro lênhx nênhs moz tso jik thax tsuv chiv cov tâu.  Hâuk zênhz nzeik zuôr uô tsi jông txos têx sâur nyar, uô cxơưs hlaz plơưr. Iz chas ntơư, tsênhv zôngx ziv trâus moz trâuv. Thiêz zos hâuk zênhz nzeik mak lênhx nênhs moz tso jik thax ho zuôr xar zôngv txos ntâu Insulin thiêz zôngx ziv trâus têx moz tir Insulin.

      6.Lênhx nênhs moz tsuv uô têx nuv uz no tsi so.

Têx plaz hlâuz, chax baz zos qơư trâu têx thax kaz jiz hâur đros chêr zôngx ziv tơưv tâu lok, lar heik thâuv pêz uô têx nuv uô uz no mul lok. Đhâu iz pluôk nox mor tas, khov Insulin paz, 80% têx thax kaz jiz tâur  thiêz cxênhv trâu têx grêix ntơưv chax baz, plaz hlâuz, yuôr 20%  mak grêk muk trâu hâur siêz. Thâuv tsi uô têx nuv mul lok li: Tâus cêr, thể dục thể thao mak têx thax heik sâuv ntơưv têx chax baz, plaz hlâuz zuôr tơưv tsi tâu lok. Chor thax co tâu tâur tsês đros trâu têx thax kaz jiz txix têx pluôk nox uô kaz zuôr uô tsar ndê ntâu thax hâur têx nyar. Viv li, lênhx nênhs moz tso jik thax tsuv tsi so mul lok uô têx nuv uz no cov tơưv hưk.

      7.Moz tso jik thax tsi tâu tâu muôx faz tsưr ziv tưs kho tâu jông.

Moz tso jik thax txos nhiv no cux tsênhv tsi tâu muôx faz tsưr ziv tưs kho tâu jông, taz sik zos lênhx nênhs moz nox hâuk huv đros thiêz tsi so uô têx nuv li heik tas sâuv mak muôx têx zuôr trâus moz tsi yuô lox, txơưv hnhar lok cux kênhz.

     8.Moz tso jik thax typ 2 zos moz txơưx siz cik.

Muôx nhos 30% lênhx nênhs moz tso jik thax tiv zos siz cik tâu hâur chuôz zis (lênhx txir, lok sik lênhx niêv, lok sik chor hloz, chor zâu….hâur chuôz zis muôx lênhx nênhs trâus moz tso jik thax). Iz chas têx lênhx nênhs hâur tsêr, hâur XH cux uô trâu lênhx tiz nênhs trâus moz tso jik thax li: Trok maz, yax cir, tsơưs uô têx nuv uz no mul lok…../.

                                      (Thu Thùy-Riê lâux cxeik, nhênhv)