Phax tar mê nhuôs nox tsik txâuk jâuz mor, grêix thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs tsênhv yuôr ntâu txov nhêv

          Niêv lâuk H’Son Lao nhoz xã Ea Wer, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đăk Lăk zuôr txir tưz tâu 12 shông thiêz xênhz zus tâu 4 tul mê nhuôs. Chuôz zis muôx liêx têz tsơưs, hâux lưv uô tsi ngaz tul, mor muôx tsi txâuk nox đhâu shông, luz nênhx lok six txov nhêv; viv li mê nhuôs luz chêr muôx tsik txâuk jâuz mor, grêix, uô trâu mê nhuôv choz poz tsi khênhr hloz. Niêv lâuk H’Son Lao puz pâuz:

          “Chor mê nhuôs muôx tsi txâuk jaauz mor, grêix zus luz chêr, tul tưs cux tsi muôx jos, khênhr moz plaz thiêz tsi khênhr hloz”

          Ntơưv têx jos txov nhêv nhoz thax tsav Tây Nguyên chor mê nhuôs nox tsik txâuk jâuz mor, grêix zus luz chêr, tsi khênhr hloz li niêv lâuk H’Son Lao chuôz zis tsênhv muôx lok six ntâu. Tsi muôx nox, luz chêr muôx tsi txâuk jâuz mor, grêix, uô muôx yưv ntâu zav moz gênhs thiêz tsi tâu tsoz phưz jông viv luz nênhx yeiz pluôs zos qir tiv uô mê nhuôs choz poz tsi khênhr hloz nhoz têx thax tsav tsênhv txov nhêv. Bác sỹ Trần Thị Thúy Minh, Tsar khoa mê nhuôs zâu tsêr kho moz đa khoa thax tsav Tây Nguyên puz pâuz:

          “Lơưr tas nro thax tsav Tây Nguyên li iz cxiê nhênhz chơưv jê ntơưv no lok têx mê nhuôv nox tsik txâuk jâuz mor, grêix hâur côngv thôngx mak muôx txix 30 txos 40% lênhx mê nhuôv. Qir tiv zos têx mê nhuôv luz chêr muôx tsik txâuk jâuz mor, grêix. 2 zos muôx tsi txâuk Protein trâu mê nhuôs, viv luz nênhx txov nhêv, mê nhuôs tâu nox tsi cxix zav jâuz mor, grêix. 3 zos têx tsưr ziv tsoz phưz tsi huv đros, uô trâu mê nhuôs trâus choz poz tsik khênhr hloz”.

          Xưk li tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs li têx jêx jos ntơưv têx tỉnh Tây Nguyên, Mèo Vạc zos iz hâur têx huyện pluôs nhoz tỉnh Hà Giang, tsôngv box têx mênhx cxưx hâur huyện txov nhêv đuô pir đros tas nro tỉnh. Ntâu xã, chor mê nhuôs tsi tâu muôx 5 shông nox tsik txâuk cxuô zav jâuz mor grêix, tsi txâuk cir tsav txix 20-23%; tsi khênhr hloz zos 40-45%...Lơưr niêv lâuk Đặng Thị Quẩy- cán bộ chuyên môn lok đas jos xênhz zus mê nhuôv Trạm y tế xã Tát Ngà, qir tiv uô trâu mê nhuôs tsi khênhr hloz tâu xav tênhv zos viv nox hâuk tsi txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix, mê nhuôs cheir mik nzor, chuôz zis xênhz zus chôngz mê nhuôs....Cxôngx qênhx shênhx co, Trạm y tế xã Tát Ngà tưz chuôz tsar côngz xưv yax mông chiê yênhx trus paz txu grês chor mê nhuôs nox tsik txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix, tsi khênhr hloz sâuv thax tsav:

          “Luz hlik tưs cur cux heik kriê têx lênhx uô niêv seiz zuk têx mê nhuôv chiê pâuz zuk mê nhuôs pok hloz lox fênhx yax, mê nhuôv nox pok txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix; pok khênhr hloz; zos pov  mê nhuôs muôx moz gênhs tsuv muôz cxuô zav jâuz mor, grêix, txir ntông trâu nox cov mê nhuôv muôx đas jos, hloz lox jông, tsik trâus choz poz, tsik chiê mê nhuôv muôx yưv ntâu zav moz gênhk”

          Tiv tsôngv box nhoz sâuv thax tsav luz nênhx tsênhv txov nhêv viv li mê nhuôs li tsơưr lươngv luz nênhx tsênhv lok six kis. Têx pluôk mor nox hâur niêx hnuz tsuôk zos mor cuôv, jâuz, muôx tsi txâuk jâuz greix nox chiê chuôz cxaz đas jos. Chiê yênhx trus txu grês chor mê nhuôs tsi khênhr hloz, Trạm y tế Tát Ngà tưz cxơưz tiês côngz xưv yax mông, vênhv tôngv tsôngv box tsi xênhz tul nhuôs tiv 3 chiê tsoz phưz jông trâu têx mê nhuôs. Seiz njuôs đas jos muôx six hơưv chiê xav tênhv jông; sik côngv đros têx tsêr cơưv uô têx tsaz yênhx hlôngr yiêz pluôk mor nox trâu shux xênhz. Thôngx cxix, sik côngv đros têx taz viv chuyên môn krêz lớp kriê cxaz têx lênhx uô niêv uô txir lok pluôk mor muôx txâuk muôx txâuk jâuz mor, grêix trâu mê nhuôs. Lơưr niêv lâuk Đặng Thị Quẩy- Cán bộ Trạm y tế xã Tát Ngà:

          “Xar njôngr chính quyênx sir jos paz cxuô zav chiê zuôr têx chuôz zênhx uô pluôk mor nox muôx cxuô zav jâuz mor, grêix trâu mê nhuôs thiêz puz txeik pênhr chiê pox nhuôs tu zus li: zus nôngs, keiz ntês kê chiê muôx têx tsoz phưz mê nhuôs jông đuô, paz têx chuôz zis pluôs thiêz zuôr xar pluôs cxơưx trâu luz nênhx, tsoz phưz mê nhuôs cov huv đros”.

          Nhiv no côngz xưv phax tar mê nhuôv nox tsik txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix tưz yênhx iz hâur têx Tsaz yênhx têz qơưk li qơư tsov txos coaz tsôngv nhoz pêz têz qơưk, hâur co tsưr ziv txu grês chor mê nhuôs nox tsi txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix tsik tâu muôx 5 shôngk, tưz yênhx têz qơưk li tsưr ziv huôv tsar KTXH. Taz sik, chor mê nhuôs tsi khênhr hloz, nox tsik txâuk cxuô zav jâuz mor, grêix nhoz têx mê nhuôs tsi tâu nto 5 shông hâur shông 2020 tsênhv zos 12% ntâu. Chiê hlôngr yiêz qênhx shênhx no, têx nganhx tsuv sik côngv, krêz đar tsưr ziv uô ntơưv têx tỉnh txov nhêv, tiv zix zos thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs nhoz thax tsav tox siêz, đêz đrôngl, txar jav tâu qênhx shênhx yưv pênhr ntâu, taz sik tsi chox lok chêx cuk tsênhv tsênhz./.

(Zax Seo Puôk-Txâur Vax cxeik nhênhv)