Siz zuôr nzor thiêz siz zuôr cxênhz jê li têx tsi jông

Vax Y Jêz nhoz jok Thâm Thẩm, xã Nhôn Mai, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An shông no nhiv kruôr muôx 20 shông, taz tưz zuôr txir tâu 5 shông, muôx 3 tus nhuôv lơưv. Taz sik cux tsi tâu pâuz uô niêv.

“Cur zuôr txir thâuv cur muôx 16 shông. Cur tus txir thâuv ntơư muôx 17 shông. Ưz siz zuôr tưz tâu 5 shông, muôx 3 tus nhuôv, taz sik puôr lênhx trâul pôngz tas. Nhiv no ưz oz niêv txir tưz pheiz chuôz ưz muk nhoz ưz lơưv”.

Cux cơưv txos tos txos nta tso ntơưr tsês chiê zuôr txir thâuv nhiv kruôr 15 shông, Lô Thị Lan, xênhz shông 1999 nhoz jok Mứt, xã Hạnh Dịch tưz muôx 2 lênhx nhuôs. Luz nênhx uô txix gơưv thâuv tsênhv hluôk hluôk, hloz tsi tâu tiêr nênhs no tsi zôngx ziv, thâuv cê tsuv tu, cxơưx trâu mê tuz mê nhuôv, cê txoz cxơưx trâu luz nênhx nox nhoz, xênhz huôx:

“Muôx 17 shông cur xênhz zus tus nhuôv hloz, siz zuôr nzor li no zuk tưz tsi tâu muôx tsưr ziv tu mê nhuôv. Thiêz zuk cux tsi tâu pâuz cxơưx trâu zuk luz nênhx, yuôr ntâu zav zuk tưz tsi tâu pâuz txoz, pâuz cxơưx txos”.

Tỉnh Nghệ An nhoz trâu thax tsav Bắc Trung Bộ, zos iz tỉnh muôx ntâu ar đuô hur si hâur tas nro têz qơưk. Hâur co ar thax tsav tox siêz tsôngv box heir nênhs tsơưs tsav 83%, tsôngv box heir nênhs tsơưs tsav zuôr xar 15% jênh sôr hâur tas nro tỉnh. Co cux zos qơư muôx ntâu gơưv niêv txir siz zuôr nzor thiêz siz zuôr cxênhz jê phiv liv.

Trơưk li HĐND tỉnh sôr laov qênhz shuôs txix shông 2015 txos shông 2018 ntơưv 3 huyện Kỳ Sơn, Tương Dương, Con Cuông tưz muôx 700 ntâu gơưv niêv txir siz zuôr nzor. No tưz tsi tâu heik txos chor huyện tox siêz txơưr đuô li: Quế Phong, Quỳ Hợp, Quỳ Châu. Ntâu qir tiv uô muôx têx li heik sâuv, phênhv ntâu zos tsi yuô tâu muôx txux chi tsưr ziv jênhv pâuz, uô nênhx pôngz kaz. Txơưv siz zuôr cxênhz jê tưz txo grêk tsơưs, taz sik cux tsi so muôx yưv nhoz iz cxiê thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs. Nênhs Đan Lai nhoz xã Môn Sơn, huyện Con Cuông tsuôk muôx 2 chuôz xênhv zos xênhv Lê thiêz xênhv La, viv li tsi tiêk muôx qênhx shênhx siz zuôr nzor xưz, tsênhv muôx hur si siz zuôr cxênhz jê thiêz.

Iz zav li Lê Thị Thảo, nhoz xã Môn Sơn, huyện Con Cuông, Nghệ An iz gơưv niêv txir, gơưk siz zuôr thâuv tưz tsi tâu txưv shông. Lar heik đuô, gơưk tsênhv zos 2 nuk muôs cxênhz jê thiêz, viv li tus nhuôv tuz hloz thâuv xênhz zus tâu tưz jông tsi thôngx li luôs lưv tus mê nhuôv.

“Cur txix gơưv li lênhx txir hu cur pos uô fâux no. Cur tsêr nhoz no tsi pov kaz muk thav lênhx tưs đêz. Luôs lưv tus nhoz đêz lok lơưr cux tsi tuôx no uô si thiêz”.

Cux iz zav li heik sâuv, ntơưv xã Cổ Linh, xã txov nhêv yax hâur huyện tox siêz Pắc Nặm, cux zos suôv qơư muôx têx tuz nxeik siz zuôr nzor phiv liv đuô hur si hâur tỉnh Bắc Kạn. Txơưv tưz txo grêk tsơưs ntâu pir li têx shông uô ntêx, taz sik tsuôk xav txix shông 2018 txos nhiv no, xã Cổ Linh tưz muôx txos 20 ntâu gơưv niêv txir siz zuôr nzor. Tix lâus Vi Văn Khánh, canr bôv tư pháp xã Cổ Linh heik pâuz:

“Zos tiêk, têx lâul, chor hloz sir jos heik, qênhv tsi khênhr chor nhuôv siz zuôr nzor mak têx nhuôs tsênhv zuôr nox yuôx tuôs thiêz. Zênhx pax qênhz pov mak chơưv tâu. Têx nhuôs nhiv no muôx xor tôngx, muôx ntâu zav lơưr siz pâuz, siz nriêr tâu uô gâux đrâul, siz nhiêv siz hluz, tưx lok siz zâuv, siz chox lok nhoz uô cê xưz. Muôx kênh lênhx, niêv txir tuôx heik nhaz, đros chor lâul thav xưz, tưz tsi pâuz shor tus vâur zos lênhx tưs, nhoz kror tưs”.

Muôx iz kro tsênhz tiês, nhiv no ntâu lênhx uô niêv uô txir tưz jux juk gra siêz tsưr ziv jênhv pâuz, taz sik ho chiê têx nhuôs cor xor tôngx, seiz têx uz no hâur mạng xã hội ntâu viv li uô phiv liv trâu tas nro chuôz zis thiêz tsêr cơưv seiz car, choz kriê têx nhuôs cêr uô nênhx. Trơưk li zơưv Hoàng Văn Danh, Chủ tịch Ủy ban xã Cổ Linh:

“Têx gơưv niêv txir siz zuôr nzor zos shux xênhz tsênhv cơưv ntơưr hâur tsêr cơưv tsav 60-70%. Tsưr ziv jông đuô hur si tsuôk zos yax kriê trâu lơưr chor nhuôs xưz. Têx nhuôs hlôngr yiêz tsưr ziv, siêz xar mak thiêx uô tâu. Nhiv no iz cxiê chuôz zis car seiz tsi tâu têx nhuôs. Phênhv ntâu zos niêv txir thiêz tsêr cơưv sik đros choz kriê. Hur tiz sơưr đơưk tsuv sik đros uô hâux lưv tir thêir li heik no”.

Qênhx shênhx siz zuôr nzor thiêz cxênhz jê cux tsênhv muôx nhoz tsôngv box heir nênhs tsơưs, uô muôx yưv tsi tsơưs têx tsi jông trâu yênhx lênhx nênhs, chuôz zis thiêz xã hội. Siz zuôr   nzor thiêz cxênhz jê zos iz hâur têx qir tiv uô tsar ndê chor nhuôv zâu chơưz poz, tsi txơưx hloz, tsar ndê têx lênhx nhuôv tsi tâu muôx iz shông thiêz 5 shông ntơư trâul tuôs; tsar ndê chor pox niêv cik txos xênhz zus mê nhuôs tâu tas siv nênhx…. Lar heik, têx gơưv niêv txir siz zuôr cxênhz jê, chor nhuôv zâu xênhz zus tâu lok zôngx ziv trâul muôx moz gênhk lok sik têx moz cik txos trox nyar li: Đis muôs, truôv, tsi muôx jông chêr grêix đeiv tơưr li luôs lưv tus mê nhuôv txơưr đuô…../.

(VOV4-Riê Lâux cxeik, nhênhv)