Taz por vax huôv tâu xav tênhv mênhx cxưx, hlôngr bê thiêz xênhv nênhs

Hâur 54 mênhx cxưx Việt Nam, muôx 53 mênhx cxưx tsơưs nênhs, tsav 14% jênhv số tas nro têz qơưk, nhoz uô nênhx phênhv ntâu nhoz tox siêz, thax tsav ntus đriv. Iz mênhx cxưx puôr lênhx nhiês muôx nhiês phongz cxưx, cêr uô nênhx txơưr. Thâuv ntêx, tsôngv box têx mênhx cxưx tsơưs nênhs phênhv ntâu zos siz zuôr hâur zuk mênhx cxưx. Nhiv no zos ntu sik côngv thiêz huôv tsar, txir nênhx pox niêv têx mênhx cxưx tsơưs nênhs tâu txưv zơưx siz hluz siz nhiêv, siz zuôr uô txix gơưv, li mênhx cxưx Hmôngz cux zuôr tâu nênhs Tày, nênhs choz tsiz...Taz sik, thâuv siz zuôr, xênhz zưs mê nhuôs mak hâux lưv tik bê thiêz xav tênhv mênhx cxưx trâu mê nhuôs tâu cêr chei cui tênhv lok six jông. Grê 42 Hiến pháp 2013 cui tênhv: “Tsôngv box muôx vax huôv xav tênhv zuk mênhx cxưx, zôngv zuk mênhx cxưx li luk heik, xeir zav luk chiê thav”. Grê 29 Bộ chei dân sự 2015 cui tênhv: Lênhx nênhs muôx vax huôv xav tênhv, tror xav tênhv đuô zuk mênhx cxưx thiêz muôx vax huôv heik chiz coaz têz qơưk muôx vax huôv tror xav tênhv đuô mênhx cxưx thâuv:

a) Tror xav tênhv đuô lơưr txir thiêz niêv zus zos txir thiêz niêv zos 2 mênhx cxưx txơưr;

b) Tror xav tênhv đuô mênhx cxưx lơưr txir thiêz niêv zus zos mê nhuôs puôs tưz xav tênhv tâu txir thiêz niêv zus.

          Hâux lưv tror xav tênhv đuô mênhx cxưx trâu nênhs cxôngx txâuk 15 shông txos tsi tâu nto 18 shông tsuv tâu lênhx nênhs co thôngx ziv.

          Hâux lưv xav tênhv mênhx cxưx tsov lơưr khoản 2 Grê 29 Bộ chei dân sự 2015: “ Lênhx nênhs thâuv xênhz zus lok tâu xav tênhv mênhx cxưx lơưr txir lok sik niêv zus li mênhx cxưx. Zos txir thiêz niêv zus zos 2 mênhx cxưx txơưr mak mê nhuôs zos mênhx cxưx tưs tsuv tâu xav tênhv lơưr txir thiêz niêv zus li thôngx ziv sik seiz lax”. Ntâuz ntơưr tror xav tênhv đuô mênhx cxưx lơưr cui tênhv ntơưv khoản 1 Grê 47 Chei hộ tịch shông 2014, lơưr co lênhx nênhs tsuv uô ntơưr lơưr cui tênhv thiêz muôx ntâuz ntơưr muôx lênhx coaz trâu chiz coaz đăng cir hộ tịch; ntơưr côngz jênhv zuk thiêz niêv txir li mênhx cxưx. Zơưv Phù Xênhv Tsaz, kuz Phưv chủ tịch MTTQVN tỉnh Lào Cai puz pâuz:

          “ Đros tsôgnv box têx mênhx cxưx, li nênhs Tày, txir zos nênhs choz tsiz, niêv zos nênhs Tày thâuv xênhz zus mê nhuôs mak mê nhuôs cux gra niêv li xênhv nênhs tâu, xav tênhv mênhx cxưx lơưr niêv tâu”.

          Đros têx mê nhuôs tsi muôx niêv muôx txir, tsi tâu xav tênhv tâu niêv thiêz txir zus thiêz tưz tâu jênhv uô mê nhuôs puôs mak xav tênhv mênhx cxưx lơưr niêv thiêz txir jênhv tsoz phưz. Zos txir lok sik niêv thiêx zos mênhx cxưx mak mê nhuôs li mênhx cxưx tâu xav lơưr lênhx nênhs co. Zos mê nhuôs tsi muôx niêv muôx txir, tsi tâu muôx lênhx nênhs jênhv tu mak mênhx cxưx tâu xav tênhv lơưr lênhx nênhs sơưr thơưx qơư tsoz phưz mê nhuôs co lok sik lơưr nênhs tsênhv tsoz phưz thâuv uô ntơưr krêz xênhz trâu mê nhuôs. Li ntơưv, tror xav tênhv đuô mênhx cxưx zos lênhx nênhs li iz vax huôv tâu chei têz qơưk por vêv. Thiêz hâux lưv xav tênhv no tâu UB huyện qơư uô hộ tịch thâuv ntêx lok sik qơư lênhx nênhs nhoz muôx vax huôv car chêx hâux lưv hlôngr yiêz hộ tịch trâu tsôngv box Việt Nam cxôngx txâuk 14 shông ndê muk.

          Thâuv tâu xav tênhv mênhx cxưx lơưr txir lok sik niêv li mênhx cxưx mak lênhx mê nhuôs co gra niêv lok sik txir li xênhv nênhs cux tâu. Mê nhuôs li xênhv nênhs, bê tâu xav tênhv lơưr niêv thiêz txir zus li thôngx ziv lơưr phuôx lix li cui tênhv thiêz heik tơưv hâur ntơưr krêz xênhz; zos niêv thiêz txir tsi thôngx ziv tâu mak xav tênhv lơưr phongz cxưx. Lơưr zơưv Phù Xênhv Tsaz đros iz cxiê mênhx cxưx hâux lưv hlôngr xênhv nênhs thiêz bê mak tsi khênhr pov muôx:

          “Đros thiêz nênhs Hmôngz cxôngx thâuv ntêx txos nhiv no tsi pov muôx hâux lưv hlôngr xênhv nênhs, hlôngr bê. Pir li luz bê no zos niêv txir zus lok tik trâu mak phênhv ntâu tsi hlôngr. Pir li xênhv Vax hlôngr yênhx xênhv Zax mak tsi tâu pov muôx ciês hlo. Mênhx cxưx Hmôngz mak zos li ntơưv”.

          Tsov lơưr ntu 1, Grê 36 Chính phuv li Nghị định 158/2005/NĐ-CP lok uô thiêz coar lik hộ tịch cui tênhv mak: Hlôngr xênhv nênhs, hlôngr bê tưz tâu đăng cir trơưk hâur ntơưr krêz xênhz, taz sik lênhx nênhs co xar hlôngr thâuv muôx lik zơưx huv đros lơưr Bộ chei dân sự li cui tênhv” thiêz Grê 37 cui tênhv “1. UB cấp xã, qơư uô ntơưr krêz xênhz thâuv ntêx muôx vax huôv car chêx hâux lưv hlôngr hộ tịch trâu nênhs tsi tâu nto 14 shông thiêz cxaz nzir hộ tịch trâu cxuô lênhx nênhs, tsi phênhz pêx hov hnuz nhôngs; 2. Ub cấp huyện mak hâur thax tsav huyện muôx lênhx nênhs tưz uô ntơưr krêz xênhz thâuv ntêx, muôx vax huôv car chêx hâux lưv hlôngr hộ tịch trâu nênhs tsi tâu nto 14 shông ndê muk thiêz tror xav tênhv đuô mênhx cxưx, txir nênhx lok zos pox niêv, cxaz nzir hộ tịch trâu cxuô lênhx nênhs, tsi phênhz pêx hov hnuz nhôngs.

          Điểm a,  ntu 1 Grê 27 Bộ chei dân sự 2015 cux cui tênhv lênhx nênhs muôx vax huôv heik chiz coaz têz qơưk muôx vax huôv côngz jênhv hâux lưv hlôngr xênhv nênhs, hlôngr bê zos “hâux lưv zôngv xênhv nênhs, zôngv bê co zôngx ziv uô zuôv cêr, uô zênhr shar txos chuôz zis, txos lênhx nênhs co li vax huôv, liv zix huv cêr chei”./.

(Zax Seo Puôk- Txâur Vax cxeik nhênhv)