Vax huôv sir zôngv luk hêik ntơưr sâu hâur hâux lưv tố tụng

Ntơưv Grê 5 Bộ Chêi tố tụng hình sự shông 2003 tưz cui tênhv “Tố tụng hình sự tâu uô lơưr tsưr ziv cxuô lênhx nênhs puôr lênhx muôx vax huôv siz luôs lơưr cêr chêi têz qơưk, tsik xav txos mênhx cxưx, pox niêv txir nênhx, tín ngưỡng, tôn giáo, nênhs uô nênhx sik txơưr hâur xar hôiv. Txơưv lênhx tưs uô cxâuv lok cux zuôr trâus xưv bluô trơưk cêr chêi têz qơưk”. Chênhr kror cui tênhv ntơưv Grê 5 tưz hêik tsênhz mênhx thiêz khav tênhv txos cxuô lênhx nênhs li vax huôv, hâur co muôx tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs têx vax huôv trơưk cêr chêi têz qơưk li cui tênhv ntơưv Grê 52 Hiến pháp shông 1992.

Lơưr co:

- Lênhx nênhs tưs uô cxâuv, txơưv tiêk zos nênhs jông li chak lok cux zuôr trâus xưv lik lơưr chêi hình sự, tsik zos tiêk tsuôk tâu zuk qơư uô hâux lưv lok sik ntơưv qơư… xưk li xưz.

- Hâux lưv khởi tố, qênhz yuôx, truy tố thiêz xết xử chor txuz án hình sự puôr lênhx tâu uô lơưr têx chêi, tsưr ziv tưz thôngx ziv zos chêi tố tụng hình sự cui tênhv, tsik muôx têx kror txơưr tiv nênhs uô cxâuv zos mênhx cxưx, trơưk tín ngưỡng, tôn giáo, nênhs muôx cxuô kror hâur xar hôiv…

- Cxuô lênhx nênhs cxaz chuôz tố tụng mak puôr lênhx tâu sơưv têx vax huôv thiêz uô lơưr têx jênhv vưv hâur tố tụng siz bâus.

Ntơưv grê 133 Hiến pháp pêz têz qơưk cui tênhv: “Tòa án zuôr paz trâu nênhs hâur têz qơuk cộng hòa xar hôiv chủ nghĩa Việt nam zos cxuô mênhx cxưx zuôr muôx vax huôv zôngv zuk mênhx cxưx têx luk hêik thiêz ntơưr sâu ntơưv tòa án”. No tưz tsik zos hêik tơưv Đảng, têz qơưk uô jông têx tsênhv chêi mênhx cxưx, mak tsênhv zos iz kror tsuv muôx hâur tố  tụng hình sự, ntơưv Grê 24 Bôv chêi hình sự tưz cui tênhv “Luk hêik thiêz ntơưr sâu hâur tố tụng hình sự zos luk tsoz tsiz. Nênhs cxaz chuôz tố tung zuôr zôngv tâu zuk mênhx cxưx chor luk hêik, ntơưr sâu, zos têx luk mênhx cxưx mak tsuv muôx nênhs cxêik luk”.

Nênhs sâu pov chir Hoàng Thu Thùy, mênhx cxưx Tày, zos kuz Trưởng phòng Đoàn thể, Ban Vênhx huôv, Đaix TNVN hêik mênhx:

“Đrâuv chiê kruôz zuôv, xưv bluô, hâux lưv tố tụng tsênhv zos kruôz kriê, phax tar nênhs phamv cxâuv. Hiến pháp thiêz chêi tố tụng têx cui tênhv lok vax huôv tâu sir zôngv cxuô mênhx cxưx têx luk hêik ntơưr sâu tưz paz zôngx ziv trâu chor tsưr tsix xar hôiv thiêz cxuô lênhx nênhs sir jos cxaz chuôz trâu hâux lưv tố tụng thiêz gra siêz đuô hâux lưv tố tụng hình sự li kror tsiv gri zoz zux. No chênhr zos iz kror chiê paz jông trâu vax huôv lênhx nênhs hêik cxuô thiêz chor mênhx cxưx tsơưs nênhs hêik taz hâur têz qơưk pháp quyền XHCN”.

Txơưv tiêk cxuô hâux lưv tố tụng hình sự, tâu kriz uô txix luk tsoz tsiz, taz sik chie por vêv vax huôv trâu mênhx cxưx tsơưs nênhs mak tas nro Hiến pháp thiêz chêi tố tụng hình sự puôr lênhx tso chêi trâu nênhs tố tụng thiêz cxaz chuôz tố tụng tsik pâuz luk tsoz tsiz tâu cxaz chuôz trâu têx hâux lưv tố tụng thiêz hêik zuk têx siêz xar hâur tòa án txix zuk têx luk mênhx cxưx, thôngz đhâu chor nênhs cxêik luk. Têx cơ quan kriz uô tố tụng mak muôx vax huôv paz trâu chor nênhs kriz uô tố tụng (xưk li Hội thẩm nhân dân) lok sik nênhs cxaz chuôz tố tụng (nênhs pênhr, nênhs trâus pênhr, nênhs trâus hiêv, nênhs paz sêiz shuôk, njiêz pov têx hâux lưv co…) muôx vax huôv tâu sir zôngv zuk mênhx cxưx li têx luk hêik, ntơưr sâu thiêz chor ntơưr sâu mak lơưr pâuz, cux xưk li tsuv muôx nênhs paz cxêik luk. Ntơưv Grê 226 Bôv chêi tố tụng hình sự cux cui tênhv: “zos tiêk nênhs trâus pênhr co tsik pâuz luk tsoz tsiz mak đhâu thâuv muôz tik cêr cxâuv, nênhs cxêik luk tsuv tror nhênhv đuô trâu nênhs trâus tik cêr cxâuv co mnôngs zuk kror cxâuv txix lênhx nênhs co chor luk cov lênhx nênhs co pâuz tâu tsênhz”.

Uô lơưr têx tsưr ziv lok luk hêik thiêz ntơưr sâu hâur tố tụng hình sự cux chênhr zos têx cui tênhv por vêv trâu mênhx cxưx tsơưs nênhs têx vax huôv hâur uô truôx jông cov siz luôs trâu cxuô lênhx nênhs lơưr chêi têz qơưk thiêz tòa án. Niêv tix Lương Thị Dung, mênhx cxưx Tày, zus kuz shux xênhz cơưv Đại học Luật Hà Nội puz pâuz:

“Kror chiê chor mênhx cxưx tsơưs nênhs tâu sir zôngv zuk mênhx cxưx têx luk hêik thiêz ntơưr sâu cxaz chuôz trâu tố tụng hình sự chênhr zos iz kror paz trâu lơưr hêik tơưv tâu tas nro zuk siêz xar, têx kror jông, tsuv muôx chiê paz trâu zuk thiêz cux zos kror chiê têx cơ quan thiêz nênhs kriz uô tố tụng muôx tâu cxuô kror tsênhz mênhx chiê xav jênhv txuz án, txix co muôz tik cêr cxâuv thiêz uô lơưr chêi têz qơuk cov zos kror tsênhz mênhx tiv zix hâur hâux lưv đơưk tu, muôz tik cêr cxâuv trâu têx txuz án cov huv zos lênhx nênhs, huv kror uô cxâuv thiêz huv cêr chêi têz qơưk”./.

(VOV4-Lik Thox cxêik nhênhv)