VOV4.Sêdang - Hdrối nah cho pêi chiâk, hmâ [ă tơdroăng pêi chiâk deăng mê ai hên khu mơdró a Dak Lak ‘nâi ple\ng ki pơxúa ki tơmeăm pê lo ing chiâk deăng [ă ‘na pro le\m ivá kuăn mơngế [ă pro le\m hyôh kong prâi. Xua mê, tung pơla pêi cheăng pro kro mơdro\ng, vâi hiăng mơ-eăm hơ’leh tơdroăng ki hmâ tung pêt loăng plâi, tơru\m [ă mâu ngế ki rơtế ‘nâi tơche\ng tơmiât môi tiah tơná vâ rơtế pêi lo kế tơmeăm krúa. 

Klêi kơ’nâi 10 hơnăm mơ-eăm kơhnâ păn roăng [ă hơ’nêh í prăng Hmông, pôa Lưu Văn Đức, Khu pêi cheăng tơru\m Pêi chiâk deăng [ă Tê mơdró Đại Phúc a cheăm Ea Mdroh, tơring }ư\\ Mgar hiăng chiâng tíu ki tê tơniăn. Hơ’nêh mâm í prăng Đại Phúc hiăng chiâng inâi ‘nâi troh tung tơring. {ă achê kố, kế tơmeăm châ troh a Dak Lak, drêng kong pơlê mơnhên kố cho kế tơmeăm OCOP 3 to hơlo\ng.

Nôkố, a [ăng tơnêi 3 ha, pôa Đức dế pro túa pơkâ păn í prăng [ă pơkeăng, pro kơdrum, rông tơku\m [ă ôm hyô kong kế nhâ loăng pêi chiâk deăng. Rêm hơnăm túa pơkâ kố pro ai pơxúa liăn tơkâ hên tâ lối 500 rơtal liăn, tăng cheăng pêi tơniăn ăm 5 ngế ki pêi cheăng a tơring. Pôa Lưu Văn Đức tối:

‘’Mơ-eăm vâ pro chiâng inâi [ă kuăn í prăng, í Hmông châ tiô pơkâ troh mâu ngế ki roê kâ sap ing hơnăm 2008 nah troh nôkố, mơnhông rơdêi [ă prôk hngế tâ nếo mê á hiăng mơjiâng Khu pêi cheăng tơru\m. Túa pơkâ khu pêi cheăng tơru\m nôkố rêm khế tê ăm kơchơ dâng 2 rơpâu pu\m, rêm pu\m dâng 1,4kg, tê ki hên cho ăm mâu hngêi ki ôu kâ, tíu ôu nha#u’’.

Cho tíu ki mơjiâng pro kơxêt hên má môi, Khu pêi cheăng tơru\m kơxêt pâng ling [ă tíu tê mơdró pêi chiâk deăng Krông Ana, a pơlê kân {uôn Trấp, tơring Krông Ana nôkố ai 26 ngế pêi cheăng ki khât [ă 60 ngế veăng tơru\m. {ă túa pơkâ dâng 20 rơpâu met karê, rêm hơnăm khu pêi cheăng tơru\m tê ăm kơchơ châ 200 ta#n kơxêt tu\m túa, pro ai pơxúa ‘na liăn pêi lo châ 2,5 rơtal liăn rêm hơnăm, tăng cheăng pêi ăm dâng 50 ngế pêi cheăng, [ă kơxo# liăn pêi lo chía hên sap ing cheăng ki pêt kơxêt kố.

Jâ Đinh Thị Danh, Khu pêi cheăng tơru\m pêt kơxêt pâng ling [a\ khu mơdró kâ pêi chiâk deăng Krông Ana dế tơbleăng kơxêt dêi khu pêi cheăng tơru\m

Jâ Đinh Thị Danh, kăn pơkuâ Khu pêi cheăng tơru\m ăm ‘nâi, xúa mâu tơdroăng ki pơxúa ‘na kong prâi [ă tơdroăng ki pêt hên kơxêt, vâ rế hía rế mơjiâng châ inâi kơxêt Krông Ana, Khu pêi cheăng tơru\m hiăng mơ’no túa ki pêt tơniăn sap ing tơdroăng ki rah xo kơxêt vâ pêt troh tơdroăng ki vâ tê. Jâ hiăng djâ troăng ahdrối tung tơdroăng ki xúa túa pơkâ pêt tơniăn [ă kơhnâ hnê tối ăm mâu ngế ki veăng tơru\m pêi cheăng.  Klêi kơ’nâi kơhnâ mơjiâng inâi, troh nôkố, mâu kế tơmeăm dêi Khu pêi cheăng tơru\m hiăng châ hên ngế loi tơngah, rah xo.

‘’Á hlo cheăng pêt kơxêt kố gá tơ’lêi hlâu a kong pơlê Dak Lak [ă tơtro [ă tơdroăng ki vâ roê kâ dêi mâu kuăn pơlê mê hiăng tơku\m mâu ngế ki ai tuăn tơmiât môi tiah á vâ pêt. Ki xiâm dêi Khu pêi cheăng tơru\m nôkố cho pêt kơxêt pâng ling [ă mâu túa kơxêt pơkeăng. Mâu ngế ki cheăng tơru\m mê pro hên h^n. Nôkố, mâu kế tơmeăm ngin hiăng tê ăm kơchơ [ă mot tung mâu siêu th^ ki kân môi tiah Big C, Co.op Mart [ă hên ki ê gá tơ’lêi hlâu khât. Pơtih kơxêt Hầu Thủ [ă Trà Tân mê ôh tá bê vâ tê ăm kơchơ’’.

{ă pôa Phan Đình Xuân, a thôn 8, cheăm Ea Ô, tơring Ea Kar, kong pơlê Dak Lak, maluâ hiăng 70 hơnăm, la [ă tuăn hiâm khên tơmiât, khên pêi pôa Xuân hiăng mơ-eăm mơhnhôk vâi krâ nho\ng o kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng hơ’leh túa tơmiât pêt, tơmiât troh tơdroăng ki pêi chiâk deăng hưh cơ [ă rak vế kong prâi tơnêi tíu.

Pôa Phan Đình Xuân tơbleăng tơmeăm chế kong [ă hên tơdroăng tơdjâk le\m troh ivá

Hơnăm 2007, pôa hiăng pơkâ mơjiâng Khu pêi cheăng tơru\m pêi chiâk deăng, tê mơdró Hợp Nhất [ă mâu tơdroăng pơkâ tơru\m mâu ngế ki pêi chiâk deăng krúa, po rơdâ kơchơ tê mơdró vâ ăm mâu kế tơmeăm pêi chiâk deăng krúa môi tiah kơphế, tiu, tơpăng [ok, krui kuit, krui ngeăm, phái khêi pơkeăng troh [ă mâu ngế ki roê xúa tung tơnêi têa. Rak hnoăng cheăng kăn pơkuâ Khu pêi cheăng tơru\m, pôa Phan Đình Xuân ối hriâm [ối [ă uâ mơdiê chiâng kế tơmeăm chế kong sap ing mâu loăng pơkeăng môi tiah chùm ngây, đinh lăng, plâi măng râ.

Pôa Phan Đình Xuân tối, pak^ng kih thua#t to\ng kum, hdrê loăng, pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong, Khu pêi cheăng tơru\m ối pro tơ’lêi hlâu ăm mâu ngế ki lăm séa ngăn mâu túa pơkâ pêt kơchâi tơniăn tung [ă kong pơlê ki ê xuân môi tiah tăng tíu tê ăm mâu kế tơmeăm ki kố. Ki kal tâ cho athế ăm mâu ngế ki pêt [ă mâu ngế ki roê kâ ‘nâi nhên kế tơmeăm, tơniăn mê vâi nếo khên veăng, kum pro chiâng hnoăng cheăng dêi inâi.

‘’La ngiâ ah, ngin kô đi đo tơku\m kum vâi krâ nho\ng o lăm séa ngăn mâu túa pơkâ ki rơkê ple\ng, ai liăn tơkâ hên. Ngin ăm vâi krâ nho\ng o lăm troh a Krông Ana lơ lăm troh a {uôn Đôn [ă mâu tíu ki ê vâ vâi lăm ngăn hriâm [ối túa ki pro kơxêt, lăm hriâm tâp a mâu túa pơkâ ki tơtro tung kong pơlê, tung tơring. Kố xuân cho môi tơdroăng ki kuăn pơlê rơhêng vâ’’.

Tơtêk sap ing mâu tơdroăng ki rơkê ple\ng dêi kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng, ivá mơ-eăm [ă mâu kế tơmeăm ki le\m cho ivá [ă rak vế kong prâi tơnêi tíu, hên khu mơdró kâ a Dak Lak dế veăng kum pro ai mâu kế tơmeăm ki dâi le\m ăm hên ki ngế rơtế hâk vâ veăng vâ pro chiâng mâu kế tơmeăm ki rak tơniăn dâi le\m, rế cho pro kro mơdro\ng ăm tơná [ă pêi pro tơdroăng rơhêng vâ roê kâ dêi pơlê pơla.

H’Xíu H’Mok chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng