Mường Hoong ƀă Ngọc Linh cho 2 to cheăm kơtiê má môi a kong pơlê Kon Tum hên kuăn pơlê mơngế Rơteăng rêh ối, Rêh ối ƀă kong, troăng prôk mâu tíu pêi cheăng hngêi pơkeăng pá puât, Mường Hoong ƀă Ngọc Linh hên hơnăm hlối môi tiah rơlốu, to kơklêa hrâ mơnguâ. Hên mâu tôh pêi cheăng hiăng châ lăm troh a kố vâ tăng troăng xiâm ki ti lâi 2 to cheăm chiâng kơtiê, tăng troăng vâ pêi pro châ tơƀrê mê ki klâi ??? Ing tơdroăng tô tuăn, hơnăm 2021, Khu kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng kong pơlê Kon Tum hiăng pơkâ mơjiâng Tơdroăng tơkêa bro, Tôh pêi cheăng kum 2 to cheăm Mường Hoong ƀă Ngọc Linh, tơring Đăk Glei kơtiê má môi kong pơlê vâ mơnhong cheăng kâ, rêh ối.

Bú luâ 4 hơnăm, 3 to cheăm kơpong ngo kân rơdâ hiăng hlo pơ’lêh rơdêi. Pơ’lêh ki apoăng ing tơdroăng rêm râ Đảng, mâu kăn tơmâng hnê mơhno gum kuăn pơlê mơngế Rơteăng a tíu kố tíu kố mơnhông kơpong pêt loăng Pơkeăng tơnêi têa Sâm Ngọc Linh.

“Hdrối nah cho kơtiê má môi kong pơlê, vâ tối cho kơtiê ó má môi tung lâp tơnêi têa, la sap ai troăng hơlâ veăng gum dêi khu kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng kong pơlê xuân môi tiah tơring veăng kum ăm cheăm mê hiăng gum ăm cheăm hên vâ pơ’lêh tuăn tơmiêt túa pêi cheăng, kuăn rơkê pêi cheăng kâ, pơtối rak tơmeăm khoăng ki rơdêi dé cheăm vâ châ tơƀrê’’.

Tung inôa rơbông rơtế ƀă mâu kơto têa mêi ruih, jâ Y Bia kuăn ngo Rơteăng, ối Làng Mới, cheăm Mường Hoong, tơring Đăk Glei, kong pơlê Kon Tum, dế lăm ngăn dêi kơdrum pêt sâm Ngọc Linh a ngo ki a ‘ngêi, kơtăn hngêi vâ chê 10 met. Pá kơdâm kong loăng kân hiăng to hơnăm, vâ chê 300 xiâm sâm ki sap 4 - 5 hơnăm dế xông kân lĕm. Pêi pơ’lâng pro tơnêi hneăn a xiâm sâm, jâ Y Bia ôh tá kơtôa hiâm mơno tâ hơniâp ro dêi tơná tối: Kơdrum sâm rơtal liăn kố dế pơtối châ pro hdrê vâ po rơdâ.

Tơdroăng kố chiâng ai drêng hơnăm 2021, kăn ƀô̆ dêi kong pơlê, tơring, cheăm troh mơhnhôk, hnê tối, kuăn pơlê khên mung liăn ing hngêi rak liăn kum mâu kơtiê vâ ‘no liăn  pêt sâm Ngọc Linh.

“Túa 4 hơnăm mê ai 1 pŭm pôm dâng 1,2 rơtuh liăn la a hâi vâ tê, á pêt vâ pro hdrê tơ’nôm xua hngêi á hâi ai hên, mê á lăm rôe ki kuăn pơlê vâ pro hdrê tơ’nôm. Liăn rôe hdrê kố mê a mung ki hngêi rak liăn gum mâu xơpá ăm mâu rơpŏng hngêi a mung 85 rơtuh liăn ing hơnăm 2021’’.

Xuân tung kong kân a ngo Ngọc Linh, pôa A Năng, Kăn phŏ hnê ngăn Chi ƀô̆ Làng Mới cheăm Mường Hoong, dế rơtế ƀă rơpŏng hngêi rak ngăn kơdrum sâm lối 4.000 xiâm. Pôa cho môi tung mâu ngế ki apoăng pơlê kố khên tơnôu mung liăn pêt sâm Ngọc Linh. Troh nốkố rêm hơnăm bố to kơxô̆ liăn tê hlá, pôm sâm pôa hiăng châ xo dâng 300 rơtuh liăn. Pôa A Năng loi khât rơpŏng hngêi kô kro mơdrŏng bú kơ’nâi péa pái hơnăm ah nếo drêng châ tê dêi pôm sâm ki hiăng krâ. Ôh tá xê to mơ-eăm pro kro mơdrŏng ăm tơná, pôa ối dế kơhnâ veăng gum kuăn pơlê ki ối tung pơlê mơnhông pro kơdrum, sâm nếo.

Cho ngế kuăn pơlê pâ nhoăm ƀă hlối rơkê tung pêi cheăng, pôa A Năng rơtế ƀă vâi krâ nhŏng o tung Làng Mới mơjiâng Tôh tơrŭm cheăng pêt sâm Ngọc Linh, rơtế kring gak ngăn dêi kông pêt sâm, gum dêi rơpó mơnhông cheăng kâ.

“Mơjiâng tôh ki apoăng á mơhnhôk mâu rơpŏng hngêi mot tung tôh tơrŭm cheăng vâ môi tuăn pêt sâm. Klêi mê, chôa tơrŭm ƀă, pin ai hdrê, mâu rơpŏng ki ê tơrá liăn pêt. Rơtế tung môi kơdrum kơpong ki mê pêt, rak ngăn, pêi văng krâu ngăn dêi rêm hâi, hnê tối ăm dêi rơpó khu tơrŭm ki mê’’.

Rêh ối hiăng ton hơnăm a hbêa ngo Ngọc Linh, kuăn pơlê mơngế Rơteăng a 2 to cheăm Mường Hoong ƀă Ngọc Linh, tơring Đắk Glei, kong pơlê Kon Tum, hmâ ƀă xeăng pơkeăng kong krâ - loăng sâm Ngọc Linh. La tơdroăng pro hdrê, pơ rơdâ pêt sâm a mâu ƀă kong ngo mê kuăn pơlê nếo châ pêt to lâi hơnăm a chê kố. Pôa A Cẩm, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan kuăn pơlê cheăm Mường Hoong ăm ‘nâi, tơdroăng pêt Sâm Ngoc Linh châ mơdêk pêt ing tơdroăng tơleăng tơdroăng tơkêa bro dêi kong pơlê ƀă khu pơkuâ hnê ngăn Đảng tơring veăng gum cheăm mơnhông cheăng kâ rêh ối pơlê pơla vâ xăm kơtiê.

Hên rơpŏng hiăng khên mung liăn vâ no liăn mơnhông pêt sâm. Rơlối chĕn hơnăm 2020 bú dâng 2 rơtal liăn, nôkố hiăng tâk 36 rơtal liăn. A rêm thôn, pơlê xuân hiăng mơjiâng tôh tơrŭm cheăng ƀă dêi rơpó, tôh tơŭm pêt sâm. Tiô pôa A Cẩm, ki tơ’lêi hlâu dêi Ngọc Linh dế châ pơtối rak vế pêi pro tro pơkâ vâ kuăn pơlê hluăn kơtiê, mơ-eăm mơnhông kro mơdrŏng.

“Tuăn tơmiât dêi kuăn pơlê pơ’lêh nhên. Kuăn pơlê khên mung liăn vâ mơnhông cheăng kâ, malối mơnhông pêt sâm Ngọc Linh kố cho loăng ki xiâm vâ kuăn pơlê châ kro mơdrŏng’’.

Ki tơƀrê ing rơdroăng mơhnhôk, hnê xuân môi tiah mâu troăng hơlâ kơjo kum dêi rêm râ ủy Đảng, mâu kăn hnê ngăn kong pơlê Kon Tum hiăng gum kuăn pơlê a 2 to cheăm Mường Hong ƀă Ngọc Linh pơ’lêh tuăn tơmiêt, khên tơnou mung liăn ‘no pêi cheăng kâ. Ing kơpong ngo kân kong rơ pâng  nah, 2 to cheăm kơtiê má môi Kon Tum hiăng ai 35 ha sâm Ngọc Linh, riân kơxô̆ liăn châ xo dêi rêm hơnăm châ rơtal liăn.

Tiô pôa A Phương, Phŏ Kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng tơring, Kăn hnê ngăn Hô̆i đong kuăn pơlê tơring Đăk Glei tối, xo sâm Ngọc Linh pro xiâm, mâu loăng plâi kơnâ liăn ki ê môi tiah kơphế, sâm kơxái ƀă hên hdrê nhâ loăng pơkeăng ki ê tơtro ƀă tơnêi a kố veăng gum, kuăn pơlê mơngế Rơteăng a hbêa ngo Ngọc Linh dế choâ  mơ-eăm pêi cheăng vâ hluăn kơtiê, hên rơpŏng khên tơnôu mơ-eăm pêi cheăng vâ pro kro mơdrŏng.

“Nôkố kuăn pơlê hiăng hlê kuăn pơlê ôh tá kơnôm ngah to a tơnêi têa xếo mê thế kơdôu mơ-eăm ing ivá tơná dêi tơrêm rơpŏng. Nôkố ‘na mơnhong cheăng kâ dêi kuăn pơlê 2 to cheăm Mường Hoong ƀă Ngọc  Linh, malối cho mơngế Rơteăng akố hiăng hlo pơ’lêh khât’’.