Kơxê hâi pơtăm rêm măng tĭng, mâu nâ o khu pơkuâ vâi kơdrâi ƀuôn H’Đing, cheăm Čư̆ Dliê Mnông, tơring Čư Mgar, kong pơlê Dak Lak pơtối tơkŭm dêi pó mơgrúa rơtâ tá kơpong kuăn pơlê rêh ối. Ƀă tơdroăng mơ-eăm dêi mâu nâ, troăng mot a pơlê thăm chiâng krúa lĕm, mâu kơnâng reăng tơpo lĕm mơnâ mâ ngăn. Ƀă tơdroăng mơ-eăm dêi mâu nâ, troăng mot a pơlê thăm krúa lĕm, mâu kơnâng reăng tơpo lĕm, tíu rêh ối rế hía rế ngiêt, krúa, lĕm.

Nâ H’Nhi Ƀyă, ối a ƀuôn H’Đing tối, rêm rơpŏng tung pơlê pơrá tơkêa pêi pro tơdroăng rak krúa lĕm rơtâ tá hngêi trăng, ôh tá păn kroăng kơpôu ro chu, í peâp achê kơpong rêh ối ƀă đi đo kơpui văng, rơmet hngêi trăng lĕm tro tơdroăng, krúa lế lĕm.

‘’Thăm mơgrúa rơtâ tá hngêi trăng tơná krúa lĕm, rơtế dêi pó hriâm, tối ăm dêi pó túa ki rơkê tơtro ‘na rak vế kong prâi krúa lĕm, rak vế khôi túa lĕm hdroâng kuăn ngo tơná’’.

Veăng troăng pêi, rơtế ƀă rak krúa lĕm tíu rêh ối, mâu nâ ối thăm mơnhông cheăng kâ, pêt xêh kơchâi drêh, rak tơniăn ƀă mơnhông tơdroăng tĕn ếo pơtâk tiô khôi vâi krâ nah. Nâ H’Muôi Ƀyă – Pơkuâ troăng pêi ‘’Rơpŏng tơniăn, ngiât, krúa, lĕm, khôi túa lĕm’’ ƀuôn H’Đing tối ăm ‘nâi, ing troăng pêi kố gum nâ o pơhlêh hlê plĕng, veăng pêi pro mâu túa pơkâ pêi ‘na ‘’3 krúa’’.

“Pơkâ mơ’no rêm tơdroăng, mâu tơdroăng pêi cheăng ƀă rêm ngế hiăng kĭ tơkêa pêi pro tro tro pơkâ hiăng mơ’no. Apoăng cho mơhnhôk kuăn pơlê mơjiâng tíu rêh ối krúa lĕm, đi đo kơpuih văng hngêi trăng, plông hngêi, bro lê lê̆m hngêi trăng, krúa, rah klâ tiô túa xok, kơdroh xúa kilía, nilon. Mơjiâng, xĕn kơdroăng păn kơpôu ro chu, í peâp a hơngế kơpong hngêi ối’’.

“Rơpŏng tơniăn, krúa lĕm, khôi túa lĕm’’ cho môi tung mâu troăng pêi xua vâi kơdrâi kong pơlê Dak Lak pêi pro vâ hnó pêi pro roh mơhnhôk mơjiâng rơpŏng “5 ôh 3 krúa”, “5 ai 3 krúa” xua Khu xiâm Khu pơkuâ vâi kơdrâi mơhnhôk pêi pro. Tung 3 hơnăm hiăng hluâ, vâi kơdrâi kong pơlê Dak Lak hiăng pêi pro vâ chê 1.000 tơmeăm, tơdroăng cheăng, tơkŭm tung mâu túa pơkâ cheăng ‘na kơdroh kơtiê, hngêi ối, kong prâi ƀă troăng klông.

Rơtế amê, khu vâi kơdrâi tung kong pơlê ối veăng gum hên tung tơdroăng pêt mơjiâng tơmeăm, xúa tơmeăm kâ krúa lĕm. Môi tiah a cheăm Quảng Hiệp, tơring Čư̆ Mgar, Khu pơkuâ vâi kơdrâi hiăng mơhnhôk mâu khu pêt mơjiâng tơmeăm, uâ bro tơmeăm kâ kĭ tơkêa tơniăn krúa lĕm kế kâ ƀă rak troăng pêi kơdrum kơchâi drêh hơniâp lĕm. Jâ Võ Thị Trang, Kăn hnê ngăn Khu vâi kơdrâi cheăm Quảng Hiệp tối ăm ‘nâi:

“Ngin tơkŭm po ăm 22 tíu pêt mơjiâng tơmeăm, xing xoăng, uâ bro tơmeăm kâ kĭ tơkêa ƀă pêi pro ‘na rak tơniăn krúa kế kâ, rak pêi pro 200 troăng pêi kơchâi drêh hơniâp lĕm, ing mê mơhnhôk khu pú, vâi kơdrâi mơjiâng pro tơmeăm krúa lĕm. Rak troăng pêi gô̆m mâu sok ki mơ’no lo pakong vâ ai Liăn tŏng gum vâi kơdrâi kơtiê a Chi hô̆i thôn Hiệp Hưng’’.

Pakĭng mâu troăng pêi inhên, tơdroăng pêi “3 krúa” ối châ Khu pơkuâ vâi kơdrâi mâu râ kong pơlê Dak Lak pêi pro rơdâ ing mâu tơdroăng pơtâng tối, mơhnhôk kuăn pơlê pro lĕm ƀă mơjiâng tíu rêh ối lĕm tro. Tiô jâ Lê Thị Thu Hiền, Kăn hnê ngăn Khu pơkuâ vâi kơdrâi tơring Čư̆ Mgar, ƀă ki phá tơ-ê cho tơring ai hên hdroâng kuăn ngo, tơdroăng ki rơkê plĕng ôh tá tơdâng tơ’mô, khu pơkuâ vâi kơdrâi mâu râ tơring Čư̆ Mgar hiăng xúa troăng pơtâng tối um, tơmeăm khoăng, mơhnhôk troăng xúa tơdrêng vâ khu vâi kơdrâi tơ’lêi pêi pro.

“Mơjiâng pơkâ tơdroăng vâ pêi, mơhnhôk tơdroăng pơtâng tối troh rêm rơpŏng. Mot a hngêi dêi mâu ngế tơrŭm, vâi kơdrâi, tâng hngêi trăng dêi vâi tá hâi krúa lĕm, tá hâi lế lĕm mê ngin thế mot hnê mơhno, rơtế pêi ƀă vâi, hnê mơhno ăm vâi inhên ôh tá xê to lăm pơtâng tối tê ôh”.

Troăng pêi “3 krúa” hiăng châ djâ a pơkâ 17.8 tung tơdroăng xiâm tơnêi têa ‘na mơjiâng thôn pơlê nếo, pêi pro inhên chiâng mâu túa túa pơkâ pêi ‘na kơxô̆ rơpŏng ai hngêi hum, hngêi mơdrah, kế hdoăng têa krúa lĕm ƀă tơniăn 3 krúa. Ing pêi pro mâu troăng pêi, tung 3 hơnăm hiăng hluâ a Dak Lak hiăng ai lối 5.000 rơpŏng vâi kơdrâi châ mâu pơkâ pêi. Jâ Võ Thị Ngọc, Kăn phŏ hnê ngăn Khu pơkuâ vâi kơdrâi kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi:

“Pơkâ pơcháu ăm Khu pơkuâ vâi kơdrâi kĭ tơdah tơdroăng cheăng ƀă ai tơdroăng hnê mơhno, pro tơ’lêi hlâu, troăng pêi dêi Vi ƀan kuăn pơlê tơring. Pơtih môi tiah cho pơkâ vâ pêi pro pơtâng tối, mơhnhôk ƀă tŏng gum mâu rơpŏng kuăn pơlê mơjiâng hngêi mơdrah krúa lĕm, tơniăn “3 krúa” môi tiah mơ-éa chêh tối hdrối tơdroăng tơkêa bro ki Khu pơkuâ vâi kơdrâi kong pơlê dế pơtối tơmâng xo rơkong dêi mâu kơvâ cheăng vâ tơbleăng Vi ƀan kuăn pơlê kong pơlê’’.

Ing tơdroăng pêi ki nhên troăng pêi “3 krúa”, vâi kơdrâi kong pơlê Dak Lak hiăng ƀă dế ai mâu tơdroăng veăng gum tung tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo a kong pơlê. Mâu tơdroăng pêi inhên ing tơdroăng rak mơgrúa kong prâi troh mơnhông cheăng kâ krá tơniăn, ôh tá xê to pơhlêh tơdroăng rêh ối mê ối veăng gum mơjiâng môi pơlê pơla krá rơdêi, pêng păm khôi túa lĕm.