Nâ Ksor H’Pep, 32 hơnăm, ối a thôn Blôm, cheăm Kim Tân, tơring Ia Pa cho môi tung mâu rơpŏng ki ai tơdroăng rêh ối xahpá ó. Mâi nâ lăm pêi cheăng kâ a hơngế, nâ H’Pep rơtế ƀă dêi 3 ngế kuăn athế kơdo mơ-eăm pêi cheăng kâ khoh rêh hâi kố hâi tá. Tung mê, kuăn kơdrâi ki rơmúa nâ tro tơdroăng châi ki tối cho Down. Hơnăm 2022, rơpŏng nâ kơnôm châ khu kăn pơkuâ ngăn cheăm hơ-ui gum hbru ăm môi to ro droh vâ la ngiâ ga kô ai kuăn ro ki ê, mơnhông ‘na rêh ối, cheăng kâ. Troh nôkố, ro kăn mê hiăng ai 1 to ro kuăn, nâ H’Pep ngăn mê cho ivá ki vâ tơná kơdo mơ-eăm châ hluăn ing kơtiê. Nâ Ksor H’Pep tối ăm ‘nâi:

“Rơpŏng ngin ối tung rơpŏng kơtiê mê hiăng châ khu kăn pơkuâ tŏng gum ăm păn ro droh vâ la ngiâ ga ai kuăn, maluâ tơdroăng rêh kâ ối tung rơpŏng hngêi ối trâm hên xahpá, la xuân kơdo mơ-eăm vâ păn roăng, rak ngăn dêi ro. Kơnôm ai tơdroăng tŏng gum tiah mê, xuân mơjiâng chiâng ivá cheăng vâ ngin pơtối mơnhông pêi cheăng kâ, ai tơ’nôm liăn pêi kâ vâ ăm dêi kuăn ‘nĕng”.

Pôa Ksor Bluynh, Kăn thôn Blôm tối ăm ‘nâi, thôn ai 517 rơpŏng ai vâ chê 3.000 pơ’leăng mâ mơngế. Hneăng hơnăm 2021-2024, kơnôm ai troăng hơlâ tŏng gum ing Hnoăng cheăng xiâm tơnêi têa, 31 rơpŏng tung thôn hiăng châ gum hdrê ro droh. Pôa Ksor Bluynh lăm hnê tối ‘na pêi cheăng kâ ăm mâu rơpŏng kơtiê, rơpŏng vâ chê kơtiê, tung mê, ai ta tơdroăng hnê păn roăng rak ngăn khu ro, ƀă đi đo hnê tối tơdroăng ki kal tung kơdroh kơtiê tơniăn ton ƀă vâi krâ-nhŏng o tung pơlê. Klêi kơ’nâi 3 hơnăm, dế nôkố, rơpŏng kơtiê ƀă vâ chê kơtiê tung thôn ai sap ing 30 rơpŏng nôkố hiăng chu kơdroh tơdế.

“Tung pơla mâu hơnăm achê kố, kơnôm ai tơdroăng tŏng gum ing khu kăn hnê ngăn cheăm, ing tơdroăng ki gum ăm mâu rơpŏng kơtiê, rơpŏng vâ chê kơtiê. Drêng mê, vâi krâ-nhŏng o châ tŏng gum ăm păn ro droh, ro kăn vâ ga ai kuăn. Ing mâu ro ki gum mê, vâi krâ-nhŏng o hiăng tơ’lêi hlâu vâ ‘mâi mơnhông pêi cheăng kâ, rêh ối tung rơpŏng hngêi, kơdo mơ-eăm rak ngăn dêi khu ro vâ ga ai kuăn, drêng ai kuăn ro hên ah, kô châ mơnhông iâ tơdroăng rêh kâ ối, troh hâi kố, ai tơ’nôm hên rơpŏng châ mơnhông hluăn ing kơtiê”.

Ngoh Siu Thức, 36 hơnăm, ối a thôn Plei Du, cheăm Chư Răng, tơring Ia Pa xuân cho rơpŏng ki kơtiê, ôh ta ai tơnêi pêi chiâk pêi deăng, plâ hơnăm bu tăng lăm pêi cheăng ăm vâi vâ tăng liăn ngân. Apoăng hơnăm 2024, rơpŏng ngoh hiăng châ gum păn môi to ro kăn. Ngoh Siu Thức ai tối, mâu hơnăm hdrối mê hía nah, rơpŏng ngoh đi đo trâm xahpá, tơdroăng rêh ối pá puât ó. Xua mê, drêng châ xo păn ro, ngoh ƀă on veăng phiu ro xua ngăn kố cho tơmeăm ki kơnâ vâ rơpŏng hngêi cheăng kâ, chôa ‘lâng kơdroh tơdroăng xahpá.

“Á hlo tơdroăng kố ro khât, xua ing tơdroăng tŏng gum ing tơnêi têa malối ƀă mâu rơpŏng kơtiê, ngin châ gum ro droh, ro kăn vâ ai kuăn, mơjiâng pro hngêi nếo mê ngin hâk mơnê ó ‘nâng, kố xuân cho ki xiâm vâ thăm mơdêk rơpŏng hngêi pêi cheăng kâ châ mơnhông tơtêk, pro ti lâi vâ tơdroăng rêh kâ ối dêi rơpŏng hngêi châ tơniăn hên tâ tâng vâ pơchông ngăn ƀă hdrối nah”.

Pôa Nguyễn Hữu Thành, Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Chư Răng tối ăm ‘nâi, cheăm ai 2 to thôn cho hdroâng kuăn ngo, tơdroăng rêh ối trâm hên xahpá. Kơnôm ing troăng hơlâ châ tŏng gum kố, cheăm hiăng rak vế, pêi pro lĕm tro tơdroăng cheăng kơdroh kơtiê, kơxô̆ rơpŏng kơtiê hiăng chu kơdroh ing 20% a hơnăm 2021 chu ối pa kơdâm 13% a roh kố.

“Tung mâu khế hơnăm achê pơla kố, 3 hnoăng cheăng xiâm tơnêi têa ga ai tơdjâk hên ‘nâng, pakĭng tơdroăng tŏng gum ‘na troăng prôk, ki kal má môi mê cho tŏng gum ing mâu tơdroăng tăng tơ’nôm cheăng pêi ăm vâi krâ-nhŏng o, kuăn pơlê, tŏng gum pêi lo liăn ngân ăm nhŏng o, gum ăm kuăn pơlê mơnăn, ro vâ păn. Gum vâi krâ-nhŏng o kơdroh tah lôi ki kơklêa, xahpá, la xuân kal ing hiâm mơno, ivá cheăng dêi kuăn pơlê vâ mơnhông cheăng kâ mê nếo kâi hluăn ing kơtiê xahpá, vâ tơdroăng rêh kâ ối chia niân tâ”.

Ing hơnăm 2022 troh nôkố, tơring Ia Pa hiăng pơkâ pêi pro hên tơdroăng tơkêa pêi ối tung Hnoăng cheăng xiâm tơnêi têa kơdroh kơtiê tơniăn, veăng gum mơnhông pêi cheăng kâ ƀă tăng hên troăng hơlâ vâ ai cheăng pêi, lo liăn ngân ăm kuăn pơlê, tâi tâng kơxô̆ liăn ki tŏng gum kuăn pơlê tâk troh 9 rơtal 400 rơtuh liăn. Tơdroăng ki tŏng gum dêi tơnêi têa rơtế ƀă hnoăng pêi pro dêi kuăn pơlê hiăng bă dế pơtối châ ai pơxúa kân khât ăm rêh ối-cheăng kâ. Pôa Ksor Suy - Phŏ kăn hnê ngăn Vi ƀan kuăn pơlê tơring Ia Pa tối ăm ‘nâi:

“Tơring Ia Pa cho môi tơring ki hmâ to pêi chiâk pêi deăng, Vi ƀan hnê ngăn tơring hiăng séa mơnhên ngăn tơdroăng ki păng ‘nâng dêi tơring, vâ rah xo mâu túa pêi chiâk pêi deăng, păn kơpôu ro, mơnăn mơnôa ăm ga tơtro ƀă khôi túa, vêa vong dêi kuăn pơlê. Ing mê, vâ tí tăng ‘nâi mơnhên ki păng ‘nâng hdrối vâ gum ăm kuăn pơlê, kơvâ cheăng ki ngăn ‘na tơdroăng kố vâ pâk tŭm pơkeăng vaccine hbrâ mơdât pơreăng, tơniăn tơtro ăm tung roh păn ro dêi rêm rơpŏng hngêi”.