VOV4.Xơ Đăng - Pêi lo xêh liăn ôh tá tơkôm a kơbố cho troăng hơlâ vâ mơdêk ki rơnáu ăm mâu tíu khăm pơlât tơdjuôm, veăng kum mơdêk ki rơkê tung khăm ƀă pơlât. Laga, ki khât gá a kong pơlê Gia Lai, tơdroăng ki pêi lo xêh liăn ôh tá tơƀrê, dế pro hên tíu khăm pơlât tơdjuôm trâm tơdroăng ki rế xơpá tâ. Tơdroăng kố kô pro kơdroh mâu ngế pêi cheăng ki rơkê ƀă tơdjâk troh ki rơkê tung khăm, pơlât tung ton hơnăm.

Hngêi pơkeăng Y dược Cổ truyền và Phục hồi chức năng kong pơlê Gia Lai pêi pro tơdroăng tăng xêh liăn ngân sap ing hơnăm 2018 troh nôkố. Laga xuân sap ing mê nah troh nôkố, tơdroăng châ xo liăn ôh tá tŭm tiô pơcháu, hơnăm kơ’nâi châ xo iâ tâ hơnăm hdrối, đi đo hlo ai ‘na tơdroăng kố. Pôa Nguyễn Thanh Hùng – Kăn pơkuâ hngêi pơkeăng tối ăm ‘nâi xiâm kối, hngêi pơkeăng cho tíu pêi cheăng chuyên khoa, ôh tá ai thâ pơlât ƀă mâu tơdroăng châi ki rĕng.

Kơxô̆ liăn châ xo ki hên ing khăm pơlât dêi vâ chê 1.000 ngế kĭ ing theh ƀaoh hiêm khăm pơlât. Mơhé ai 150 xoăng koi pơlât, laga bú xúa tơdế tê kơxô̆ xoăng koi pơlât. Xua ti mê, hên mâu kăn ƀô̆ khăm pơlât dêi hngêi pơkeăng tro hngêi pơkeăng chĕn liăn khế tung hên khế pơtối. Xuân sap ing pêi pro tăng xêh liăn, tơdroăng kăn ƀô̆ ôh tá ai liăn mơhá tung mâu roh leh, Têt hiăng chiâng tiah hmâ:

‘’1 hơnăm mơhá liăn khế tâi 12 rơtal liăn, mê nôkố hngêi pơkeăng nếo ai châ 6 rơtal tê. 1 hneăng ai pái khế, ƀaoh hiêm khăm pơlât nếo pơtroh kơxô̆ liăn 1 xôh, xo hdrối 80%. Pơtih 1 rơtal mê xo hdrối 800 rơtuh liăn. Xo hdrối mê ti lâi ai kơxô̆ liăn mơhá liăn khế ăm kăn ƀô̆, kŏng chưk há. Xua mê, tơnêi têa thế ‘’pơtroh’’ liăn. Têt ôh tá ai liăn, ai liăn alâi há vâ mơhá kâ têt’’.

Mâu ƀok thái pơkeăng veăng tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng COVID-19 a Gia Lai

A hngêi pơkeăng kân kong pơlê Gia Lai – Hngêi pơkeăng râ má 2, kân má môi a kong pơlê, tơdroăng tăng xêh liăn xuân ôh tá tơ’lêi hlâu. Tung 2 hơnăm ai pơreăng COVID-19 (hơnăm 2020 ƀă 2021), kơxô̆ liăn châ xo ing khăm, pơlât dêi hngêi pơkeăng kơdroh 60%, pro hngêi pơkeăng thế pơkâ hnôu ‘măn liăn tơnêi têa tơ’nôm 44,7 rơtal liăn vâ mơhá liăn khế ăm kăn ƀô̆ khăm pơlât.

Pôa Phạm Bá Mỹ - Kăn pơkuâ hngêi pơkeăng tối ăm ‘nâi, ôh tá bê liăn, tơdroăng pêi cheăng hnê mơjiâng mơngế pêi cheăng ƀă rôe tơmeăm khăm pơlât vâ hbrâ pêi pro mâu tơdroăng nếo tiô pơkâ dêi hngêi pơkeăng xuân tro tơdjâk. Pôa Mỹ tối ‘na tơdroăng mê, nôkố, vâ tơxâng tiô tơdroăng pơkâ mơnhông, tơdroăng kal vâ ăm kăn ƀô̆, ƀok thái pơkeăng lăm hriâm dêi hngêi pơkeăng cho dâng 30 ngế.

Laga ôh tá ai kơxô̆ liăn, nôkố bu ai 11 ngế ƀok thái pơkeăng lăm hriâm ƀă liăn dêi tơná mơ’no xêh. Ôh tá ai liăn mê mơ’no liăn cheăng ton xŏn trâm pá, chiâng pro pá pêi pro tơdroăng nếo, pá vâ mơdêk kơxô̆ liăn châ xo; ôh tá tăng châ liăn mê ôh tá chiâng vâ mơ’no liăn cheăng. Kố cho tơdroăng pá ôh tá xê krê a hngêi pơkeăng kân Gia Lai dế nôkố:

‘’Tâng rơlối liăn mê rế pêi cheăng khăm pơlât, rế ăm lăm hriâm. Lăm hriâm mê nếo mơnhông mơdêk, châ ‘nâi mâu kih thuât nếo, mơdêk tuăn ngôa rơkê, vêh pơtối khăm pơlât mâu ngế tamo châi. Ƀă nôkố, tíu cheăng nếo prôk môi chêng, ôh tá lăm hriâm alâi há, ôh tá lăm hriâm, khu kăn ƀô̆ hiăng krâ pơtê mê cho pá yôh, hía tơdroăng cheăng. Gá tiô troăng gá ƀă kô trâm tơdroăng tâi tâng. Môi tiah nôkố cho mơ-eăm tê’’.

Ƀok thái pơkeăng H’Ni (Khoa pơlât ŭm pơtĭng tung dế châ – Hngêi pơkeăng kân Gia Lai) khăm pơlât mâu ngế tamo châi tung khoa

Sap hơnăm 2018 troh nôkố, 27 hngêi pơkeăng a kong pơlê Gia Lai pêi pro troăng pơkâ tăng xêh liăn ngân. Tung mê, ai 4 tíu cheăng râ kong pơlê pêi pro tăng xêh liăn ngân mơ’no pêi cheăng đi đo, 21 hngêi pơkeăng pêi pro tăng xêh liăn ngân môi iâ. Laga, tiô mơnhên dêi Khu pơkuâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât Gia Lai, nôkố bu nếo ai 3 hngêi pơkeăng tơniăn tơdroăng tăng xêh liăn ngân.

Sap hơnăm 2019 troh nôkố, tâi tâng kơxô̆ liăn kong pơlê Gia Lai mơ’no vâ xing xoăng tơ’nôm a liăn khế, mơhá liăn tơ’nôm tiô troăng pơkâ pêi ăm kăn ƀô̆ khăm pơlât a mâu hngêi pơkeăng ôh tá tơniăn tung tơdroăng tăng xêh liăn cho lối 158 rơtal liăn.

Pôa Lý Minh Thái – Kăn phŏ pơkuâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi, hên xiâm kối pro tơdroăng tăng xêh liăn dêi mâu hngêi pơkeăng tơnêi têa tá hâi châ tơƀrê. ‘Na ing hngêi pơkeăng, pơkuâ dêi hngêi pơkeăng tá hâi tơxâng tiô pơkâ mơ’no. Nhên khât, a Gia Lai nôkố lối 90% kơxô̆ liăn châ xo dêi mâu hngêi pơkeăng ki tăng xêh liăn cho ing tơdroăng khăm, pơlât dêi mơngế tamo châi ai theh ƀaoh hiêm.

‘Na ki tơdjâk pakong, nôkố, yă khăm, pơlât tro mơdât tiô khung yă tiô pơkâ dêi Khu xiâm pơkuâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât. Tơdrêng amê, yă kố xuân tá hâi tro, xua ôh tá tŭm ‘na mâu kơxô̆ liăn tơmeăm khoăng khăm pơlât rế xúa rế kơdroh ki nếo gá ƀă kơxô̆ liăn hnê mơjiâng mơngế lăm hriâm.

Xua mê, tiô pôa Lý Minh Thái, vâ tơdroăng pêi cheăng tăng xêh liăn ngân hngêi pơkeăng tơnêi têa a kong pơlê châ tơƀrê tâ, kal ai tá tơdroăng mơ-eăm xêh dêi mâu hngêi pơkeăng ƀă tơdroăng tah lôi ing mâu troăng pơkâ pêi:

‘’Kơdroh tơdroăng ‘na liăn ngân khăm pơlât cho ki xiâm dêi tơdroăng ki kơdroh kơxô̆ liăn châ xo, tơdroăng ki mê ai drêng tơdjâk ó tâ yă. Ing tơdroăng ôh tá hlê dêi pin cho troăng pơkuâ dêi kăn pơkuâ, khu cheăng mê. Ƀă mơ’no liăn rôe tơmeăm khoăng khăm pơlât, hnê mơjiâng kuăn mơngế pêi cheăng thế ai troăng pêi ton xŏn. Ôh tá chiâng môi ngế tơleăng tơdroăng ki mê.

Vâ pêi pro tơdroăng khăm pơlât tơtro lĕm mê thế ai xiâm kối lĕm, mơngế pêi cheăng lĕm, ai kơmăi kơmok lĕm. Ki mê cho kơnôm mơ’no liăn cheăng dêi tơnêi têa’’.

Tơdroăng tăng xêh liăn ngân dêi hngêi pơkeăng tơnêi têa cho troăng pêi ăm hên tơdroăng dêi kơvâ khăm pơlât nôkố. Laga, ki nhên khât ôh tá châ tơƀrê a Gia Lai dế ăm hlo mâu tơdroăng ki tơ’lêi trâm. Tâng ôh tá châ tơleăng teăm tơdrêng kô pá mơdât tơdroăng mơngế ki rơkê pêi cheăng khăm pơlât lôi hngêi pơkeăng lăm pêi cheăng a tíu ki ê, tơdjâk troh tơdroăng krá tơniăn dêi hngêi pơkeăng tơnêi têa tung rak ngăn ivá ăm kuăn pơlê.

Nguyễn Thảo chêh

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng