Tiô Khu xiâm pơkeăng ƀă khăm pơlât, riân rêm hơnăm Việt Nam ai dâng 1,4 rơtuh ngế vâi hdrêng châ rơneh mâ, tung mê ai sap ing 1,5% - 2% kơxô̆ ngế vâi hdrêng tro mâu túa pơreăng sap ing tơxĭn. Malối, lâp tơnêi têa nôkố ai lối 10 rơtuh ngế ai gen pơreăng mơheăm tơprâ ing tơxĭn Thalassemia, lối 20 rơpâu ngế dế kal châ pơlât. Rêm hơnăm ai tơ’nôm dâng 8 rơpâu ngế hdrêng kot mâ tro pơreăng, tung kơxô̆ kố ai dâng 2 rơpâu ngế hdrêng tro a kơlo ki râ, kal châ pơlât plâ rơxông. Kố cho môi tung mâu túa pơreăng hiăng ƀă dế pro chiâng mâu tơdroăng ki rơ-iêo troh pơ’leăng mâ mơngế - rơ-iêo troh hdroâng hdrê.

Pơkâ kơxô̆ 21/NQ-TW dêi Khu pơkuâ ngăn Tơnêi têa ‘na hnoăng cheăng pơ’leăng mâ mơngế tung tơdroăng nôkố, pơkâ mơ’no tơdroăng vâ pơkâ pêi troh hơnăm 2030 châ 90% kơnốu kơdrâi droh rơtăm châ tiâ mơnhên ‘na ivá hdrối vâ pơkoăng; 70% pơ’leăng mâ mơngế vâi hdrêng ki dế mơ-êa châ ‘nâi iâ hlái ai 4 túa pơreăng, châ chăn ôh tá lĕm sap ing tơxĭn ƀă 90% kơxô̆ ngế hdrêng châ ‘nâi iâ hlái ai 5 túa pơreăng sap ing tơxĭn ki hên má môi.

Maluâ kong pơlê hiăng ai tơdroăng ki veăng gum ăm hnoăng cheăng pơ’leăng mâ mơngế, la tiô pôa Vũ Duy Hưng – Chi Cục trưởng Chi cục ‘na Pơ’leăng mâ mơngế ƀă Túa pơkâ ai kuăn preăng kuăn iâ Hà Nội, xuân ối kal athế ai troăng hnê tối vâ tơdroăng khăm ngăn ivá hdrối pơkoăng, kal ‘nâi tơdroăng ki châ chăn ôh tá lĕm tro sap ing tơxĭn châ hlo hên tâ nếo:

“Ing hơnăm 2010, Hà Nội hiăng tơbleăng hên tơdroăng ki rơkê plĕng ‘na pơ’leăng mâ mơngế, tung mê ai rah xo vâi hdrêng nếo kot mâ, rah ngăn hdrối vâ kot mâ, troh hơnăm 2015, tơdroăng pơkâ séa ngăn, ‘nâi, pơlât mâu tơdroăng châi tamo hdrối vâ kot ƀă ngế hdrêng nếo kot mâ a pơlê kong kân Hà Nội hiăng châ tơbleăng tung lâp lu pơlê kong kân. Riân troh tâi khế 9/2024, Hà Nội hiăng châ ‘nâi kơxô̆ ngế hdrối vâ rơnêh tơniăn châ 88,7%, kơxô̆ ngế ki rak ngăn vâi hdrêng nếo kot mâ châ 90,3%, kơxô̆ mâu on veăng châ khăm hdrối vâ pơkoăng châ 65%”.

Tung mâu hơnăm hdrối, tơdroăng cheăng séa ngăn pơ’leăng mâ mơngế kơpong hdroâng kuăn ngo ƀă peăng kong ngo hiăng châ hên tơdroăng tơƀrê, laga, xo dêi rơpó achê môi mơheăm chhá ƀă tơdroăng ki xo dêi rơpó tá hâi tro hơnăm dế cho môi tơdroăng ki ôh tá tơniăn, tơdjâk troh ki dâi lĕm ‘na kuăn mơngế. Tiô Yăo sư Tiê̆n sih Nguyễn Duy Ánh, Kăn pơkuâ Hngêi pơkeăng Phụ sản Tơnêi têa, tơdroăng pơkoăng ƀă mơ-êa rĕng luâ râ ôh ti xê to tơdjâk troh ivá ngế nôu mê ối pro kơdroh ki dâi lĕm ‘na hdroâng hdrê:

“Tơdroăng ki vâi kơdrâi tá hâi tro hơnăm mơ-êa kô cho tơdroăng ki pá ăm ngế hdrêng ki tá hâi tro hơnăm mê, tá hâi hlê tiah lâi ‘na tơdroăng ki pro nôu, tá tung pơla mơ-êa kal châ séa ngăn, tá ivá ngế nôu mê khu ngế ki mê ôh tá châ ngăn. Kơxô̆ riân ngăn tá hâi hâi teăm tŭm ngin hlo dế rế hên, ƀă mê cho tơdroăng ki khéa, tá nôu pâ, hngêi trung ƀă pơlê pơla pin kal athế hnê tối hnê hriâm ki ‘mêi dêi mơ-êa tung pơla tá hâi tro hơnăm, hnê hriâm mâu vâi muăn ‘na ivá tung pơla mơ-êa vâ ‘nâi hbrâ ví pôi tá ăm mơ-êa drêng tá hâi tro hơnăm”.

Pakĭng mâu tơdroăng pơtối tơkŭm tŏng gum pro pơhlêh ki rĕng 'na pơ’leăng mâ mơngế krâ ƀă kô rĕng tơkâ luâ mot tung rôh pơ’leăng mâ mơngế rế iâ; tơdroăng ki xo on veăng tá hâi tro hơnăm, xo on veăng ối môi mơheăm, mơ-êa ƀă ai kuăn tung pơla tá hâi tro hơnăm ƀă hên ki ê tiô pôa Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số, Khu xiâm ngăn pơkeăng pơlât, tơdroăng ki phá pơla ‘na kơnốu kơdrâi ối hên tung pơla kơlo kot mâ chu a kơlo ki hên ƀă tiô tối hdrối kô pơtối chu tung mâu hơnăm ki pơtối tiô dế pơkâ mơ’no tơdroăng kal tŏng gum ăm kơvâ ngăn pơ’leăng mâ mơngế drêng pơ’leăng mâ mơngế hiăng châ lối 100 rơtuh ngế:

“Môi tung mâu xơpá pơloăng mơnúa cho tơdroăng ki rak vế kơlo kot mâ teăng ăm tơdroăng lâp tơnêi têa tá hâi tơniăn khât, ai tơdroăng ki phá tơ-ê pơla mâu kơpong, mâu kong pơlê, mâu khu pơ’leăng mâ mơngế phá dêi rơpó, hlo ai kơlo kot mâ kơdroh iâ, hơnăm 2023 cho 1.96 ngế kuăn/môi ngế kơdrâi, kố cho kơlo ki iâ má môi sap nah tá hâi chói ai ƀă tiô tối hdrối kô pơtối kơdroh tung mâu hơnăm la ngiâ. Ing hơnăm 2011 Việt Nam păng ‘nâng mot tung hneăng pơ’leăng mâ mơngế hiăng krâ ai kuăn, cho môi tung mâu tơnêi têa hơnăm hiăng krâ ai kuăn rĕng má môi lâp plâi tơnêi, tơdroăng kố pro pá ăm ăm khu tŏng gum pơlê pơla, thăm mơdêk liăn gum ăm ngế ki hiăng krâ. Má pái ‘na kơxô̆ ngế kơnốu, kơdrâi drêng ai kuăn hiăng hên hơnăm, tá hâi hlo kơdroh, xua mê, hnoăng cheăng dêi tơdroăng cheăng rak ngăn pơ’leăng mâ mơngế dế nôkố rế xơpá ƀă xơpá tâ tâng pơchông ƀă hneăng hdrối”.