Kéa trĭng a vâi hdrêng cho tơdroăng ki kéa (cho kéa kơpong ngiâ lơ tâi tâng a lâp châ), a mâ ngế hdrêng ai mơngiơk trĭng. Xiâm kối cho xua ai hên chât bilirubin tơdjâk ing êi – môi tơdroăng ki châ mơ’no lo drêng hồng cầu tro pơchêh. A vâi hdrêng ki ối tơxĭn, tơdroăng rêh dêi hồng cầu iâ tâ ngế ki hiăng kân, drêng hồng cầu pơchêh mê pro kéa trĭng, trếo ki kố kô châ mơ’no lo eâk ƀă têa nŭm dêi ngế hdrêng.

Kéa trĭng a vâi hdrêng mơni kô châ hlo ƀă mâ drêng séa ngăn ngế hdrêng mê a tíu ki trâu. Laga tâng ôh tá ngăn nhên, hên nôu pâ ôh tá hlo ƀă ôh tá ‘nâi kuăn tơná tro pơreăng kéa trĭng tá troh ngế hdrêng châ ƀok thái pơkeăng khăm. Môi tiah ‘na H’Hoai Niê (29 hơnăm) a pơlê kong krâm Ƀuôn Hồ, kong pơlê Dak Lak cho tơdroăng ki châ pơtih. Nâ H’Hoai trâ ngôa, hlo a klêa ôh tá tơniăn mê troh a hâi ki vâ rơneh nâ châ pơkâ thế pơhlêh rơneh a hngêi pơkeăng kong pơlê vâ pâ xo kuăn ngá. Nâ mot tung khoa Sản, Hngêi pơkeăng Thiện Hạnh ƀă kot mâ môi ngế muăn kơdrâi klêi kơ’nâi mê. Klêi kơ’nâi rơneh, xua rak ngăn ngế nôu, rơpŏng hngêi ôh tá tơmâng ngăn hlo muăn tơxĭn tro trĭng kéa, tá troh drêng ƀok thái pơkeăng khăm ngăn vâ ‘nâi muăn tro kéa trĭng ƀă pơkâ thế séa ƀă kơđĕng pơlât kéa trĭng. Nâ H’Hoai Niê, meh dêi ngế muăn mê ăm ‘nâi nôu gá ƀă á ngăn hlo kéa muăn gá trĭng i iâ la ôh tá ‘nâi kố cho pơreăng.

Ƀă ngế ki ê nếo cho nâ Đàm Thị Sinh (33 hơnăm) a tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông. Kố cho rôh rơneh ki má 3 la nâ Sinh ôh tá ‘nâi ‘na pơreăng kéa trĭng a vâi hrêng tơxĭn. Laga châ mâu ƀok thái pơkeăng khăm ƀă tối ‘na pơreăng kéa trĭng, nâ chiâng tôu tuăn khât. Laga klêi kơ’nâi châ tiâ mơnhên, pơlât pơreăng kố ƀă túa ki séa ƀă on kơđĕng, mê ki trĭng kéa a muăn hiăng kơdroh hên. Nâ Đàm Thị Sinh tối:

"Klêi kơ’nâi rơneh péa hâi, ƀok thái pơkeăng châ ‘nâi muăn tro pơreăng kéa trĭng mê ăm lăm ối a kơbong rak ngăn krâu vâ séa ƀă pul on. Drêng mê á xâu, xâu kuăn tro pơreăng ki râ. La ƀok thái pơkeăng tối muăn hiăng chía ƀă tiô tối hâi kố châ lo ing hngêi pơkeăng”.

Pơreăng kéa trĭng a vâi hdrêng ki nếo kot mâ ai péa túa ki xiâm, mê cho kéa trĭng ki gá ai xêh, ối khĕn cho kéa trĭng ki ôh tá râ ƀă kéa trĭng xua pơreăng, ối khĕn cho pơreăng kéa trĭng ki râ. Kéa trĭng cho pơreăng gá ai mâu tơdroăng ki mơhno ăm hlo môi tiah: kéa trĭng rĕng tung pơla 1-2 hâi apoăng klêi rơnêh; ki rĕng dêi kéa trĭng gá tơdjâk rĕng, ing ngiâ troh plâu, pui, kơpeăng chêng; hlối pro ăm ngế hdrêng koi mô mơnêi, ôh tá vâ âu lơ ai mâu muăn ki ‘nâ gá dung dui dêi chêng, dêi châ, khăng kơbrĕn. Tối ‘na kơlo ki rơ-iô dêi pơreăng kéa trĭng râ, ƀok thái pơkeăng Trần Thị Mỹ Giêng, Ngế pơkuâ khoa Nhi, Hngêi pơkeăng kân Thiện Hạnh ăm ‘nâi:

“Ƀă tơdroăng ki kéa trĭng ki chiâng xêh, ki hên ôh tá kal pơlât, ƀok thái pơkeăng tiâ mơnhên ăm muăn âu, muăn êak, nŭm hlo lĕm gá hôm. Ƀă tơdroăng ki kéa trĭng xua pơreăng mê pơklât thế pơlât, túa pơlât ki xiâm cho ăm muăn ối a pul on vâ séa lơ pơhlêh mơheăm ƀă ngế ki râ. Tâng kéa trĭng râ ôh tá kal pơlât mê gá rơ-iêo. Pin ‘nâi cho kéa trĭng xua hàm lươ̆ng bilirubin ki ai tung mơheăm gá hên, drêng gá to hên luâ râ pakĭng tơdroăng ki mơ’no lo dêi châ chăn muăn mê gá chiâng mơ’no ing troăng mơheăm ngoâ, troh a ngoâ, pro ‘mêi ăm tế bào ngoâ ôh tá chiâng lĕm, lơ ối khĕn cho pơreăng kéa trĭng pro ‘mêi ăm ngoâ tung xo ah hmôi”.

A Hngêi pơkeăng kân Thiện Hạnh, tiô riân ngăn, ai dâng 75-80% ngế vâi hdrêng tŭm khế tro kéa trĭng, kơxô̆ ki kố hên tâ vâi  hdrêng ki kot mâ ôh tá tŭm khế. Tung pơla mê, kéa trĭng xua pơreăng, kal athế pơlât châ dâng 20-30%. Drêng châ séa ngăn, châ ‘nâi teăm tơdrêng mê tơdroăng ki pơlât pơrá pro pơxúa tơƀrê lĕm, ngế hdrêng mơni kô châ lo ing hngêi pơkeăng klêi kơ’nâi 2-3 hâi pơlât.

-Kéa trĭng cho pơreăng ki hmâ hlo a vâi hdrêng nếo kot mâ, la hên rơpŏng hngêi hâi hlê nhên ki rơ-iô dêi pơreăng kố. Vâ hlê nhên  tung tơdroăng râk vế ivá vâi hdrêng kot mâ ki kéa trĭng, kơdroh pro ôh tá tro dêi mâu nôu pâ ki dế pro ôh tá tro drêng hlo kuăn ‘nĕng nếo kot mâ kéa trĭng, khu chêh hlá tơbeăng tơdroăng mê hiăng tơpui tơno tơ’nôm ƀă ƀok thái pơkeăng Trần Mỹ Giêng, Ngế pơkuâ khoa Nhi, Hngêi pơkeăng kân Thiện Hạnh. Pó vâi krâ nhŏng o ƀă pú hmâ kô tơmâng.

-Ô ƀok thái pơkeăng! Vâi hdrêng klêi kot mâ hmâ tro kéa trĭng cho a hâi má to lâi klêi kot mâ? Tơdroăng pêi pro mê ti lâi?

Ƀok thái pơkeăng Trần Thị Mỹ Giêng: Kéa trĭng cho pơreăng hmâ trâm a hdrêng nếo klêi kot mâ. Ai troh 3/4 ngế hdrêng kot mâ tŭm khế la tro kéa trĭng. Kéa trĭng sinh lý ôh tá ai tơdroăng klâi hmâ hlo ing hâi má 3, má 4 klêi kot mâ ƀă hdrêng nếo klêi kot mâ ki tŭm khế, ƀă hdrêng kot mâ ki ôh tá tŭm khế kô rĕng hlo tâ. Ki ăm hlo, apoăng hdrêng tro kéa trĭng peăng ngiâ, kô cho  tơdroăng ăm hlo pin rĕng ‘nâi má môi, xuân cho ôh tá râ. Klêi mê ki  kéa trĭng kô rế hlo, hlo tro a rơtá nuih, a klo, a plâu, a drô pui chêng troh a kơpeăng chêng.

Kéa trĭng ai 2 tơdroăng ki xiâm. Kéa trĭng sinh lý, ki vâi hmâ tối cho kéa trĭng iâ tê ƀă kéa trĭng xua pơreăng tung châ, ki vâi hmâ tối kéa trĭng ó. ‘Na  vâ ‘nâi kơnó, ƀă kéa trĭng sinh lý, gá môi tiah nếo tối kơpêng mê âi, mê cho rôh pơxiâm ing hâi má 3, má 4 klêi hdrêng kot mâ tung hâi tơngi ngiâ; má péa, cho kơlo kéa trĭng  ki iâ ôh tá râ bú to a ngiâ, a rơtá nuih  ƀă a klo. Pakĭng kéa trĭng hdrêng ôh tá ăm hlo ai tơ’nôm ki ê môi tiah rơlâi rơlo, tơngê, ôh tá ai mơheăm, kliâm, phá kân. Tơ’nôm nếo cho ki kéa trĭng ôh tá tâk rĕng pơla hâi ki hdrối ƀă hâi kơ’nâi, pơtih hâi hdrối bú to a ngiâ la hâi kơ’nâi mê hiăng troh chêng, tiah mê ôh tá tối kéa trĭng sinh lý xê̆o. Tâng kéa trĭng la ai tơ’nôm hên tơdroăng ăm hlo phá tâ mâu tơdroăng ki nếo tối kơpêng mê cho kéa trĭng ki hiăng râ, kéa trĭng xua pơreăng, pơtih kéa trĭng rĕng hlo tung pơla 1-2 hâi apoăng klêi kot mâ; ki trĭng a kéa rĕng hlo, ing ngiâ troh plâu, mâu pui chêng, troh nhái chêng; kéa trĭng hlối pro hdrêng hmôu pơ koi, ôh tá vâ âu tôu nôu lơ ăm hlo hdrêng ai mâu tơdroăng rup dêi châ môi, uăn pât dêi châ, kơdrâ rơxá, ki mê cho kéa trĭng ki hiăng ai pơreăng pro ‘mêi trung ngôa.

-Kéa trĭng sinh lý hmâ hlo klêi hdrêng vêh ing hngêi pơkeăng ƀă mâu hdrêng ki kot mâ tơ’lêi tiah hmâ ôh tá pâ, tiah mê drêng lâi thế djâ hdrêng lăm khăm?

-Ƀok thái pơkeăng Trần Thị Mỹ Giêng: Hmâ hlo, kéa trĭng sinh lý kô prêi lĕm xêh klêi dâng 2 măng tĭng ƀă hdrêng ki kot mâ tŭm khế, hdrêng ki rĕng kot mâ hâi teăm khế dâng 3 măng tĭng.  Tâng klêi 3 măng tĭng la ôh tá hía tâi ki trĭng a kéa  mê vâi tối kéa trĭng ton hâi ƀă thế djâ hdrêng lăm khăm. Ai ngế ki ‘nâ hía drêng vêh ing hngêi pơkeăng tơdroăng kéa trĭng a hdrêng bú iâ ôh tá râ, bú to a ngiâ la klêi vêh ing hngêi pơkeăng troh a hngêi rĕng hlo  nếo ki kéa trĭng, a klo, troh plâu, pui chêng, kơpeăng chêng hlo tiah mê thế rĕng djâ hdrêng lăm khăm ‘nâ hía kéa trĭng hlối ai tơdroăng hdrêng bú âu iâ, ôh tá vâ âu, tơ-ôu dêi têa tôu lơ ai mâu tơdroăng ki rơpŏng hngêi  hlo ôh tá hmiân thế rĕng djâ hdrêng lăm khăm.

-Mâu tơdroăng ki nôu pâ ai túa pơlât kéa trĭng tiô tơdroăng hmâ pro dêi tơná. Tung mê, ki hmâ hlo ăm hdrêng têng tô. Ƀok thái pơkeăng tối ti lâi ‘na mâu tơdroăng pơlât ki tiah mê?

-Ƀok thái pơkeăng Trần Thị Mỹ Giêng: Tâi tâng mâu nôu pâ tối kéa trĭng cho tơdroăng hmâ trâm a vâi hdrêng ƀă xuân ôh tá râ, ôh tá êa khăm pơlât. Mâu ngế ki lâi tâng hlo môi tiah ƀok thái pơkeăng hiăng tối thế  xéa on pơlât ăm vâi xuân tối ôh tá kal pơlât, pơreăng mê kô tâi xêh lơ bú ăm to vâi hdrêng têng tô, ôu mâu pơkeăng tiô chal krâ nah hnê kô tâi xêh. Ƀă ki mê cho mâu tơdroăng tăng loi pêi pro ôh tá tro, ta troh nôkố hên ngế xuân ối pro ti mê. Ki ôh tá tro má môi, têng tô vâ tâi kéa trĭng, kô cho tơdroăng hmâ loi ton nah, xua eăng trâ dêi on ki pơtrâ tung ki eăng mê gá trâ pơlât kéa trĭng cho eăng ki ngiât ai hyôh trâ mơdrâ tơtro, ‘na eăng trâ mâ hâi mê ai hên túa eăng mâ hai tro, hên hyôh, tung mê ai tia cực tím, tia UV kô pro ‘mêi kéa, pro ŭm kéa ƀă nôkố khoa hok xuân hiăng mơnhên tối têng tôu ôh tá kơdroh ôh tá prêi kéa trĭng.

Ki pro ôh tá tro má péa nếo ai mâu ngế ki ‘nâ tơnăng rôe xêh on vâ pơtrâ ki pơlât ăm hdrêng a hngêi la ôh tá vâ lăm pôu khăm pơlât a hngêi pơkeăng. Nôkố hiăng hlo tê  hên, thăm nếo vâi ối rôe on ki tê online. On ki vâ pơlât tung hngêi pơkeăng vâ pơtrâ ăm vâi hdrêng môi tiah ƀok thái pơkeăng nếo tối thế ai hyôh ki tơtro, tá túa on vâ pơtrâ, ki kơtăn ing on trâ xuân thế tơtro, drêng pơtrâ kal thế xo kên kơdât mâ ƀă thế ăm hdrêng xâp hmân ếo ché ăm vâi hdrêng vâ vâi hdrêng pôi tá tro ‘mêi tung mâ xuân môi tiah a mâu kơveăng tíu nŭm dêi hdrêng. Drêng pơtrâ xuân kal thế tơtrŏng ngăn nhên xua mâu vâi hdrêng ki ‘nâ kô chiâng ngiât kéa, chiâng rế pá ai têa tung châ, mơdrêh chiâng to têa, mê cho ki tơdjâk pro ‘mêi iâ xua ing pơtrâ on, thế séa ngăn đi đo.

Ki ôh tá tro má 3 cho mâu nôu pâ hmâ loi dêi tiah kố kâ ôu dêi ngế nôu kô pro hdrêng chiâng kéa trĭng, pơtih klêi kot mâ ngế nôu kâ klô̆ng trĭng, kâ mâu kế kâ ki trĭng ƀă vâi hdrêng drêng kéa trĭng  vâi tối xua ing ôu gá kâ ôu. Tơdroăng mê ôh tá tro tâi ôh há. Ƀok thái pơkeăng đi đo hnê tối ăm mâu ngế nôu thế kâ tŭm trếo kơhiâm ƀă kéa trĭng a hdrêng klêi kot mâ ai ki xiâm xuân ing mơheăm tro pơchêh môi tiah a kơpêng hiăng tối nhên ôh tá xê xua ing ngế nôu kâ kế.

-Nôkố ai mâu tơdroăng pêi pro ti lâi vâ pơlât kéa trĭng a vâi hdrêng klêi klot mâ. Ki tơƀrê gá ti lâi, Ƀă pơreăng kéa trĭng hôm chiâng hbrâ mơdât hdrối há, ô ƀok thái pơkeăng?

-Ƀok thái pơkeăng Trần Thị Mỹ Giêng: Nôkố ai 2 tơdroăng pơlat kéa trĭng xua pơreăng sinh lý châ mâu hlá mơ-éa kơvâ ngăn pơkeăng hiăng mơnhên, má môi cho on pơtrâ, má péa cho pơhlêh mơheăm.

-Tối  ‘na troăng hơlâ pơ’lêh mơheăm, drêng hàm lượng kéa trĭng tung mơheăm tâk hên ƀă tơdroăng mơdrâ a on ôh tá pro kơdroh teăm tơdrêng mê thế pơ’lêh mơheăm. Tơkéa vâ tối pin ‘mot môi iâ mơheăm, mơ’no tah môi iâ mơheăm ƀă tơdroăng ki xiâm pro ti lâi vâ kơdroh nồng độ ki pro kéa trĭng tung mơheăm ăm rĕng má môi tâng chiâng. Ki khât gá tơdroăng ki mê iâ trâm hlo, bú xúa ăm mâu hdrêng ki kéa trĭng ó tung mâu chôu apoăng klêi kot mâ lơ kéa trĭng pơxiâm ăm hlo ki pro ‘mêi ngôa. Tâng pin khăm rah ngăn rĕng ing hâi apoăng klêi kot mâ, séa ngăn đi đo, séa ngăn rêm hâi mê mơni kô ôh tá trâm tơdroăng ki râ ó.

Túa pơlât ki má péa cho pơtrâ on kéa trĭng. Nôkố ai on vâ pơtrâ môi pâ, on pơtrâ péa pâ ngăn tiô kơ tơdroăng kéa trĭng râ lơ ôh dêi hdrêng. Pơtrâ on cho xúa ăm on trâ ki ai mơngiơk ngiât , ƀă hyôh dêi on pơtrâ mê tơtro, kơtăn dâng 30-40cm a châ hdrêng. Drêng pơtrâ thế klup mâ vâi hdrêng ƀă ăm vâi hdrêng xâp ché hmân ếo vâ kring vế mâ ƀă kơbeăng tíu nŭm dêi vâi hdrêng. Malối drêng pơtrâ on trâ thế pơtrâ lĕm ăm vâi hdrêng, vâ tung châ hdrêng mơ’no tah ki kéa trĭng lo tiô mơdrêh, têa nŭm, xua mê, ngế hdrêng ki lâi âu iâ pơreăng kéa trĭng kô ton tâ. Tung péa tơdroăng pơlât kéa trĭng pơtrâ on cho tơdroăng pêi pro ki tơ’lêi hlâu ƀă hlối tơniăn má môi, rơpâ liăn la tơƀrê rĕng, klêi dâng lối 10 chôu pơtrâ on mê trếo ki pro kéa trĭng kô châ lo tâi.

-Pin bú hbrâ mơdât kéa trĭng a mâu  ngế hdrêng ki tơ’lêi tro hên, mê cho mâu vâi hdrêng ki kot mâ ôh tá tŭm khế. Xua tâi tâng mâu vâi hdrêng ki kot mâ ôh tá tŭm khế xuân tro kéa trĭng, xua mê ƀok thái pơkeăng hmâ hnê tối thế rĕng pơtrâ on ăm hdrêng nếo klêi kot mâ ki ôh tá tŭm khế, pơxiâm ing hâi má péa klêi kot mâ.  Tơdroăng ki kô nếo cho ki ôh tá môi tiah mơheăm dêi nôu prế kuăn.

Tơdroăng hbrâ mơdât kéa trĭng mê ki hên cho khăm rah ngăn vâ ’nâi, thế rĕng châ ’nâi ƀă pơlât teăm tơdrêng. Xua mê cho pơreăng ki chiâng pơlât xua mê hbrâ mơdât ing tung pơla nôu mơ-êa cho ôh tá kal.

-Mơnê mâu tơdroăng hnê tối ‘na ivá ai pơxúa ăm vâi hdrêng ki ƀok thái pơkeăng nếo tối mê âi!