VOV4.Xơ Đăng - Tung 1 khế hdrối, pơreăng tơngê lo mơheăm a kong pơlê Gia Lai pơtối xông tâ tú ó khât, ai hên ngế tro tơngê râ. Drêng hlo ai tơdroăng kố, kuăn pơlê, khu kăn pơkuâ hiăng rơtế ƀă kơvâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât pơkâ pêi pro hnoăng cheăng hbrâ, mơdât pơreăng tơngê lo mơheăm.

Klêi kơ’nâi môi măng tĭng kong mêi puk pâk, nâ Pel, ối a pơlê Phung, cheăm Biển Hồ, pơlê kong kơdrâm Plei Ku rơtế ƀă mâu ngế tung rơpŏng hngêi lăm ngăn lâp kơdrum hngêi vâ tah lôi kế ki ai têa toăng, kơdê kiâ ngu ngĕng  hbrâ mơdât tơngê lo mơheăm. Nâ Pel ăm ‘nâi, kố cho tơdroăng pêi đi đo dêi rơpŏng hngêi nâ ki apoăng rơnó mêi troh nôkố:

“Tung rơpŏng hngêi hâi ai ngế ki tơngê lo mơheăm, la á xuân thế hbrâ rơnáu, xuân thế mơgrúa lĕm hngêi trăng, tung hngêi drêng koi thế hnhâng mitơkel, rơtâ tâ tá hngêi tâng hlo têa toăng thế ok tah, mơgrúa rơtâ tá kơdrum hngêi’’.

Jâ Đinh Thị Hoa, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Biển Hồ tối, ing apoăng hơnăm troh nôkố, cheăm hiăng ai 15 tíu tâ tú pơreăng a mâu thôn, pơlê ƀă lối 20 ngế tâ tú pơreăng tơngê lo mơheăm. Mâu kăn cheăm hiăng rĕng pơkâ tơdroăng vâ hdró kơpong tâ pơreăng, hnê tối kuăn pơlê mơdêk hnoăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng.

“Klêi châ ‘nâi tíu tâ pơreăng, cheăm hiăng tơrŭm ƀă hngêi pơkeăng cheăm ƀă mâu ngế kăn pơkeăng thôn pơlê rơtế ƀă kuăn pơlê lo lăm trâ văng nhâ êa rơtoh, mơgrúa tíu têa toăng, tíu ki mâu tri trôu hmâ kơtâ chiâng kiâ ngu ngĕng, ôa tri trô. Hlối hnê mơhno ăm hngêi pơkeăng cheăm tơbleăng ăm Tíu xiâm séa ngăn mơdât pơreăng kong pơlê Gia Lai vâ veăng kum, ăm pơkeăng xôh kơdê pơreăng, hbrâ mơdât pơreăng tung mâu tíu ki kơtăn 200 met mê mâu tíu tâ tú pơreăng kâi mơdât’’.

Kuăn pơlê Gia lai hbrâ mơdât pơreăng tơngê  lo mơheăm ƀă tơdroăng ok tah mâu têa a mâu kế toăng

Tơring Ia Grai cho môi tung mâu tơring ki ai hên ngế tơngê lo mơheăm tâ tú rơ-iô má môi tung kong polê Gia Lai ai vâ chê 370 ngế tâ tú tung hơnăm kố. Tiô pôa Ngân Văn Thư, Ngế pơkuâ hngêi pơkeăng tơring Ia Grai, nôkố, hngêi pơkeăng dế pơlât ăm 20 ngế, riân rêm hâi tơdah xo pơlât 5 ngế, ki hên cho mâu kŏng nhân cheăng kúa chhá kơxu.

“Tíu xiâm pơlât xuân hiăng veăng tí tăng ‘nâi plĕng ăm khu hnê mơhno Vi ƀan tơring mơhnhôk tá khu cheăng kal kí veăng tơmâng, mơhnhôk hên rôh tâi tâng kuăn pơlê thế mơ-eăm mơ-grúa krúa hyôh kong prâi kơdê kiâ ngu ngĕng, ôa, tri trô. Ai tíu pêi cheăng a tơring cho mâu kŏng nhân dêi kŏng ti kơxu, mâu khu pêi chiâk dêi nông trương mê mâu tíu tâ pơreăng ối ai kiâ ngu ngĕng ôa tri trô. Malối cho mŏng, ki hmâ xúa  kuá chhá kơxu xuân u ối.

‘Nâi nhên ki xiâm mê tíu xiâm hiăng tí tăng ‘nâi plĕng, mơjiâng pơkâ mơdêk tơdroăng cheăng séa ngăn, tí tăng ngăn, mơhnhôk kuăn pơlê veăng mơgrúa hyôh kong prâi, kơdê kiâ ngu ngĕng, ôa, tri trôu’’.

Tiô Tíu xiâm séa ngăn mơdât pơreăng kong pơlê Gia Lai, tâi tâng kơxô̆ mơngế tơngê lo mơheăm ing apoăng hơnăm troh nôkố hiăng tâk troh 2.821 ngế, tung mê, ai 1 ngế hlâ. Pơreăng tơngê lo mơheăm hmâ hlo tâ tú a 131/220 to cheăm, bêng, pơlê kân dêi tâi tâng mâu tơring, pơlê kong kơdrâm, kong krâm. Mâu kong pơlê ki ai hên ngế tâ pơreăng tơngê lo mơheăm hên cho tơring Ia Grai, Ia Pa, Čư̆ Prông, Krông Pa, Čư̆ Pưh, Plei Ku, Đăk Đoa...

Pôa Đinh Hà Nam, Kăn phŏ pơkuâ ngăn pơkeăng pơlât dêi kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi, ai 3 ngế tung kơxô̆ tâi tâng 4 tuýp tơngê lo mơheăm dế tâ tú a kong pơlê, mê cho DEN 1, DEN 2 ƀă DEN 4.  Xua mê, kô ối tâ tú rơiô tung la ngiâ, tiô tối hdrối pơreăng kô tâ tú a khế 8 ƀă khế 9. Malối, mơngế ki tâ tú tuýp ki mê, klêi mê, kô pơtối tâ tú tuýp ki ê ƀă tơdroăng mơngế tâ tú kô râ tâ.

Tiah mê, mơni kơxô̆ mơngế tâ tú tơngê lo mơheăm ki ó ƀă hlâ tung kong pơlê Gia Lai kô ăm ‘nâi pá tâ. Tiô pôa Đinh Hà Nam, hlo rơ-iô dêi pơreăng  tơngê lo mơheăm, kơvâ ngăn pơkeăng kong pơlê dế pơtối pêi kơtăng mâu tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng, xôh pơkeăng kơdê tri trô a mâu kơpong ai tâ pơreăng; tơkŭm tro tơdah xo pơkât mâu ngế  tơngê vâ kơdroh mâu mâu ngế ki tơngê lo mơheăm tung kuăn pơlê. Tah lối tíu ai tri trôu kơtâ ƀă tri trô hmuâ ối ƀă kơdê tri trô cho tơdroăng ki mâu rơpŏng hngêi kal thế pêi pro đi đo tung tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng.

“Tung kong pơlê Gia lai tiô tuýp hiăng pơkâ mê ki tơ’lêi tâ pơreăng tơngê lo mơheăm ó ƀă hlâ tung la ngiâ kô tâ tú rơ-iô. Kong mêi klêi mê prăng, têa toăng cho tơ’lêi pro ăm tri trôu kơtâ, ai kiâ ngu ngĕng, ai kuăn hên. Pâ thế mâu cheăm tơring tí tăng ‘nâi plĕng tối ăm khu hnê mơhno hbrâ mơdât pơreăng ‘na tơdroăng hnê tối ăm kuăn pơlê hbrâ mơdât tơngê lo mơheăm, pro ti lâi vâ tah tíu mâu kiâ ngu ngĕng, ôa tri trô kơtâ ki, tâng pin dâi vó kân, vâ hdoăng têa mê thế ai kơlâp klâp xi ôh tá ăm tri trôu mot kơtâ ai kuăn hên tung mê.

Gương tơplôu ƀă tơbleăng