Tung pơla hdrối kố nah, a kong pơlê Dak Lak, tơdroăng pâk vaccine po rơdâ châ tơbleăng pơtối hlối ƀă hiăng châ xo mâu tơdroăng ki tơƀrê, hên pơreăng châ tâ tú ai vaccine hbrâ mơdât tung tơdroăng hiăng hlo kơdroh hên khât, ai mâu túa châi tamo hiăng châ hbrâ mơdât. Laga, xua tơdjâk dêi pơreăng COVID-19, hên kuăn pơlê nôkố dế ai hiâm mơno ôh tá vâ hmâng, pâk mâu trum ki pơtối ăm vâi hdrêng tung tơdroăng pâk vaccine po rơdâ mê mơno kô bro mâu tơdroăng tamo môi tiah lo xêi, lo kơtuâ ‘mêi, kơ-o ƀă hên ki ê mơni kô vêh xông tâ tú nếo. Hlo tơdroăng mê, kơvâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât hiăng mơ-eăm tơrŭm tối tơbleăng hên troăng hơlâ mơdêk ăm kuăn pơlê hlê plĕng tung tơdroăng ki djâ vâi hdrêng lăm pâk vaccine.

Cho cheăm kơpong III dêi tơring Ƀuôn Đôn ƀă 3.307 rơpŏng kuăn pơlê, 13.649 pơ’leăng mâ mơngế, tung mê hdroâng kuăn ngo châ lối 44,9%, tơdroăng rêh ối cheăng kâ dêi kuăn pơlê ối trâm hên xơpá la tung pơla hdrối nah, Hngêi pơkeăng cheăm Tân Hòa đi đo mơ-eăm tơbleăng rơkê hnoăng cheăng pâk vaccine po rơdâ ăm vâi hdrêng dêi cheăm. Hlê plĕng tơdroăng ki kal dêi tơdroăng pâk vaccine, 7 chôu 30 phut kơxo hâi lơ 15 rêm khế, a hngêi pơkeăm cheăm, kuăn pơlê hiăng djâ dêi kuăn ‘nĕng troh pâk vaccine kơdrâm, ‘nân ối lĕm chêh inâi tơkôm troh kuăn ‘nĕng tơná châ pâk. Nâ Hoàng Thị Kim Thoa, ối a thôn 1, cheăm Tân Hòa, tơring Ƀuôn Đôn, kong pơlê Dak Lak, tối:

“Kuăn á hơnăm kố hiăng châ 5 hơnăm mê troh hâi pâk vaccine bạch hầu. Á hlê nhên tơdroăng ki châ pâk vaccine gá kal khât ƀă ivá dêi vâi hdrêng drêng ngế cheăng khăm pơlât dêi thôn tơbleăng, á xuân ăm dêi kuăn lăm pâk tro hâi khế pơkâ. Maluâ cho pâk trum ki vêh pâk nếo la á hlo trum pâk ki vêh pâk nếo kố gá xuân kal khât xua tung pơla pâk vaccine trum pâk ki hdrối mê á ôh tá vêh pâk mê ivá kâi trâng tung châ ngế hdrêng kơdroh, tơdroăng ki tơƀrê tung rak vế ivá châ chăn dêi vaccine kơdroh hên mê pâk trum ki vêh pâk nếo vâ mơdêk ki kâi trâng ăm kuăn ‘na mâu tơdroăng ki châi tamo”.

Vâ rak vế ivá châ chăn vâi hdrêng, hdrối vâ pâk, mâu kăn ƀô̆ ngăn pơkeăng dêi Hngêi pơkeăng cheăm séa ngăn ivá, khăm ngăn ăm vâi hdrêng ngăn vâi muăn hôm rak vế tơniăn drêng vâ pâk vaccine há kơ ôh. Klêi kơ’nâi pâk, ngế hdrêng mê châ séa ngăn a Hngêi pơkeăng cheăm iâ hlái 30 phut, tâng ôh tá hlo ai tơdroăng klâi mê nếo ăm hdrêng mê vêh a hngêi ƀă pơtối séa ngăn a hngêi nếo. Pêi pro tro pơkâ khăm ăm vâi hdrêng hdrối vâ pâk ƀă séa ngăn klêi kơ’nâi pâk mâu vaccine châ tơƀrê khât. Hơnăm 2022, kơxô̆ vâi hdrêng pâk vaccine lo xêi-Rubella, êi ngoâ Nhật Bản trum má 3 châ lối 90%; Kơxô̆ trum pâk ki tŭm châ 74,5%; Kơxô̆ ngế lăm pâk DTP châ 58,9% ƀă kơxô̆ pâk UV2+ châ 85%. Ƀok thái pơkeăng Phan Thị Tuyết – Ngế pơkuâ Hngêi pơkeăng cheăm Tân Hòa, tơring Ƀuôn Đôn, ăm ‘nâi:

“Ƀă tơdroăng môi tiah dế nôkố drêng mâu tơdroăng hiăng vêh tiah hmâ nếo ôh tá tơdjâk xếo dêi pơreăng, mâu nôu pâ hiăng djâ dêi kuăn ‘nĕng lăm pâk vaccine tiah hmâ nếo. Pakĭng mê, Hngêi pơkeăng cheăm hiăng mơdêk rơdêi hnê tối môi tiah ai mâu ƀai hnê tối tung loâ dêi cheăm. Rêm khế hdrối troh hâi pâk vaccine cho môi hâi, hngêi pơkeăng cheăm tơkŭm hôp tơpui tơno ƀă ngế ki cheăng khăm pơlât thôn, pơlê, séa ngăn inâi mâu vâi hdrêng ki troh hâi pâk vaccine, pơcháu ăm ngế cheăng khăm pơlât thôn, pơlê troh rêm hngêi vâ krếo thế djâ kuăn ‘nĕng lăm pâk. Pakĭng mê, Hngêi pơkeăng cheăm ối tơbleăng ing măng Viettel, nhăn tin hâi khế pâk ăm vâi vâi kơdrâi vâ rak vế vâi hdrêng châ pâk tro hâi khế pơkâ”.

Ki khât gá ăm hlo, tung mâu hơnăm vêh ngi kố, tơdroăng pâk vaccine po rơdâ a cheăm Tân Hòa tối krê, tơring Ƀuôn Đôn tối tơdjuôm hiăng châ tơbleăng pêi pro chía tơƀrê ƀă tơtro khât. Kơnôm tơdroăng pâk vaccine po rơdâ, mâu túa pơreăng ki chiâng túa vâi hdrêng hiăng châ hbrâ mơdât tiô túa ki tơƀrê, môi tiah: kăng kơbrĕn, kơ-o, châi hrê, ƀă hên ki ê; kơxô̆ ngế tro mâu pơreăng tâ tú hiăng kơdroh ing rêm hơnăm, ivá dêi hdrêng ƀă kuăn pơlê a tơring rế hía rế châ kơdroh khât. Ƀok thái pơkeăng Đoàn Quốc Đỉnh – Kăn pơkuâ Tíu xiâm ngăn pơkeăng pơlât tơring Ƀuôn Đôn, ăm ‘nâi:

“Xua ối hên xơpá xua tơdjâk dêi pơreăng, ai mâu túa vaccine ôh tá bê tŭm bro kơxô̆ ngế pâk tŭm ăm vâi hdrêng tung tơdroăng pâk vaccine po rơdâ tá hâi châ tơƀrê ƀă tơdroăng pơkâ mơ’no. Vâ rak tơniăn vâi hdrêng pâk tŭm mâu trum vaccine, tung hơnăm 2023, Tíu xiâm hiăng bro túa pơkâ pâk ăm vâi hdrêng, tung mê tơtrŏng tơkŭm mâu rôh tăng pâk vâ pâk mâu trum ki pơtối drêng ai vaccine. ‘Na mâu ngế cheăng, mâu tơdroăng kum ăm hnoăng cheăng pâk vaccine Tíu xiâm hiăng hbrâ rơnáu, rak vế tơniăn ăm tíu pâk a mâu Hngêi pơkeăng cheăm”.

Tiô tối tơbleăng dêi Tíu xiâm Hbrâ mơdât châi tamo kong pơlê, sap ing tơbleăng tơdroăng pâk vaccine po rơdâ hiăng pro pơxúa khât tung hnoăng cheăng hbrâ mơdât mâu pơreăng môi tiah kăng kơbrĕn, châi krôk ƀă hên ki ê. Tơdroăng kố châ tơbleăng a tâi tâng mâu cheăm, bêng hiăng kum kơdroh kơxô̆ ngế tâ mâu pơreăng ki hiăng ai vaccine pâk hbrâ mơdât xuân môi tiah kơdĭng liăn hrê khăm pơlât; hbrâ mơdât mâu túa pơreăng ki tâ tú. Vâ pro tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê châ xua mâu tơdroăng ki pâk vaccine tơniăn, lĕm,

Tíu xiâm Hbrâ mơdât châi tamo kong pơlê đi đo tối tơbleăng pâk vaccine, tơkŭm po mâu lâm hnê ăm kăn ƀô̆, mâu ngế cheăng ‘na khăm pơlât pêi pro hnoăng cheăng pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng po rơdâ ‘na túa pơkâ xúa vaccine tung hbrâ mơdât ƀă pơlât, tơdroăng ki séa ngăn klêi pâk, tơdroăng ki tơkŭm, rak ngăn ƀă xúa vaccine; mơdêk hnê tối, hnê hriâm ‘na mâu ki pơxúa dêi pâk vaccine ƀă hbrâ mơdât ki ôh tá mơhúa tâng vâ kuăn pơlê hmiân tuăn, loi tơngah tung hnoăng cheăng pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng; hnê mơhno tíu xiâm ngăn pơkeăng mâu tơring, pơlê kân, pơlê kong kơdrâm pêi pro tro hnoăng cheăng pơkâ ‘na tơdroăng pâk vaccine malối cho hnoăng cheăng khăm, tiâ mơnhên ivá ăm nôu pâ, séa ngăn châ hlo mâu tơdroăng ki ôh tá tro pơkeăng drêng klêi pâk ƀă hên ki ê. Tơdrêng amê, hlối hbrâ tŭm mâu kơhôp rak vế, khôp tâ vaccine tiô pơkâ; mơdêk hnoăng cheăng séa ngăn tung mâu rôh pâk vaccine; pêi pro tơdah xo, tơkŭm po xing xoăng vaccine rak vế tơniăn, tŭm ƀă tơƀrê.

Pâk tŭm vaccine, pâk tro hâi khế pơkâ cho tơdroăng ki tơƀrê vâ hbrâ mơdât pơreăng ki rơ-iêo ăm vâi hdrêng ƀă cho hnoăng pơxúa dêi vâi hdrêng, Khu tơrŭm ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât lâp plâi tơnêi ƀă Khu xiâm ngăn pơkeăng pơlât hnê ăm mâu rơpŏng ai vâi hdrêng ki pâk mâu vaccine po rơdâ, pôi tá tơkôm vaccine tíu pâk ki ăm liăn mê chiâng tơkâ luâ lôi mâu hâi khế pâk dêi vâi hdrêng, chiâng tơdjâk troh mâu tơdroăng ki mơni kô tro mâu tơdroăng ki châi tamo chiâng tâ tú rơ-iêo. Mâu vaccine pơrá tơniăn môi tiah dêi rơpó. Mâu nôu pâ rơhêng vâ kuăn ‘nĕng dêi tơná ai ivá lĕm kal djâ vâi hdrêng lăm pâk tŭm vaccine, tro hâi khế pơkâ mâu vaccine tung tơdroăng pâk po rơdâ ƀă tá mâu vaccine tá hâi ai tung tơdroăng pâk po rơdâ. Tơdroăng pâk vaccine cho kal khât, mê cho hnoăng pơxúa, hnoăng pôu râng dêi rêm ngế krê xuân cho hnoăng cheăng dêi kuăn pơlê ƀă dêi pơlê pơla.

Vaccine  ƀă pâk mơdât pơreăng po rơdâ cho tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng ki tơƀrê má môi vâ kơdroh ki tâ pơreăng ƀă kơxô̆ mơngế hlâ xua tâ pơreăng má môi ƀă vâi hdrêng. Vâ hlê nhên tâ ki kal dêi tơdroăng pâk  vaccine ăm hdrêng, Khu chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố hiăng ai rôh tơpui tơno ƀă ƀok thái pơkeăng Lê Phúc - Kăn phŏ pơkuâ Tíu xiâm séa ngăn mơdât pơreăng vâ hlê nhên tâ tơdroăng mê. Pó vâi krâ nhŏng o kô tơmâng.

-Ƀok thái pơkeăng ăm ‘nâi tơ’nôm pâk pơkeăng po rơdâ cho xiâm ki kal môi tiah lâi tung tơdroăng kring vế ivá vâi hdrêng?

Ƀok thái pơkeăng Phúc: “Tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ hiăng châ tơbleăng ton nah hiăng veăng kring vế ivá vâi hdrêng. Ăm ‘nâi nhên pâk pơkeăng po rơdâ tơtro ăm vâi hdrêng xua pro ivá tá ai trếo ki vâ kum ăm tung châ kâi tơplâ mơdât mâu pơreăng, hiăng ai vaccine hbrâ mơdât. Xua mê, tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ ăm vâi hdrêng ƀă pâk pơkeăng po rơdâ tối tơdjuôm tro ‘nâng tung tơdroăng kring vế ivá dêi hdrêng. Tâng pin ôh tá pâk vaccine hbrâ mơdât lo sêi ‘lo mê kơnâi 9 khế trếo ki mơjiâng chiâng mơheăm dêi hdrêng ƀă mâu ngế ki lo sêi kô kơdroh, drêng virus lo sêi kô tro pơreăng. Vâ tối pơreăng lo sêi kơxô̆ ki tâ tú gá hên, mơni kô pro chiâng châi ki ê dêi lo sêi xuân hên hâ. Lơ mâu túa vaccine ki ê môi tiah vaccine mơdât êi krôk, kơ o, châi hrê ƀă hên ki ê... xuân tiah mê. Tâng pâk tro ƀă tŭm hâi khế hơnăm pơkâ pâk, tung châ kô chiâng ai xêh trếo ki vâ kring vế vâi hdrêng ôh tá tro pơreăng ki mê.

-Nôkố, tung tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ ăm vâi hdrêng kô châ pâk mâu túa vaccine ki lâi, ô ƀok thái pơkeăng?

Ƀok thái pơkeăng Phúc: ‘’Ƀă mâu vai hdrêng pa xôp 12 khế, hdrêng châ pâk tŭm mâu pơkeăng tro tiô Hnê mơhno dêi tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ nôkố mê kô châ pâk 8 xôh. Má môi vâi hdrêng nếo kot mâ kô châ pâk vaccine Mơdât Êi kliâm B drêng klêi kot mâ. Pơtối mê, tung pơla 1 khế klêi kơ’nâi kot mâ, vâi hdrêng kô châ pâk vaccine hbrâ mơdât êi Xôu. Pơtối mê, tung pơla 1 khế klêi kot mâ, vâi hdrêng kô châ pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng êi Xôu. Vâi hdrêng sap 2 khế troh 3 khế ƀă 4 khế rêm khế kô châ pâk má 5 vaccine 5 tung 1. vâi hdrêng ki hiăng châ 5 khế kô châ pâk vaccine mơdât châ hrê. Drêng hiăng châ 9 khế vâi hdrêng kô châ pâk vaccine mơdât lo sêi.

Drêng hdrêng hiăng 12 khế kô châ pâk vaccine hbrâ mơdât êi ngôa, êi ngoâ Nhật bản, rôh ki má 2 kô pâk kơtăn rôh ki má môi sap 7 hâi troh 10 hâi ƀă rôh má 3 kô pâk pơtối nếo klêi kơ’nâi 1 hơnăm. Tung khế má 2, 3, 4 pakĭng pâk vaccine 5 tung 1 vâi hdrêng châ ôu tơ’nôm vaccine mơdât châi khăng kơbrĕn. Tâng tung châ ai tŭm kế mơjiâng chiâng mơheăm ăm vâi hdrêng, tung pơla 12 khế vâi hdrêng kô châ pâk 8 hdrôh ƀă ôu 3 hdrôh vaccine ki tơbâ pơtối cho vaccine mơdât khăng kơbrĕn. Pakĭng mê, mâu rôh pâk pơtối drêng vâi hdrêng hiăng châ 18 khế troh 24 khế, vâi hdrêng kô châ pâk pơtối nếo vaccine hbrâ mơdât châi krôk, mơdât kơ o, mơdât châi hdrê ƀă mơdât lo sêi- Rubella.

-Nôkố ai hên vâi kơdrâi tối mâu rôh pâk pơtối ôh tá kal mê ôh tá ăm kuăn lăm pâk, ƀok thái pơkeăng hôm ai hnê tối klâi ‘na tơdroăng ki vâi tơmiât tiah mê?

Ƀok thái pơkeăng Phúc: “Ki tơƀrê dêi vaccine tung Tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ cho pâk tŭm mâu túa pơkeăng ki pơkâ ƀă pêi tro rêm rôh pâk pơtối. Rôh pâk pơtối ai tơdroăng kal ‘nâng, drêng pin ôh tá pâk pơtối, mơhé hdrêng hiăng ai trếo ki vâ mơdât pơreăng mê la tâng oh tá pâk pơtối trếo ki vâ mơdât mê kô rế kơdroh. Tơdroăng pâk vaccine  rôh ki pơtối kô kum tung châ hdrêng hrik xo nếo trếo ki vâ mơdât pơreăng, ki ai trếo ki vâ rơdêi kring vế ƀă mơdêk nồng độ ki vâ kring vế dêi châ chăn. Xua mê, tơdroăng pâk pơtối mâu vaccine cho kal ‘nâng. Ngin hnê tối ăm mâu nôu pâ pakĭng pâk tŭm vaccine mâu rôh ki pơkâ, mê thế pâk tŭm mâu rôh ki pâk pơtối ăm vâi hdrêng.

-Tơdroăng ôh tá pâk vaccine ăm hdrêng kô pro tơdjâk tơdroăng klâi ăm vâi hdrêng, ô ƀok thái pơkeăng?

-Ƀok thái pơkeăng Phúc: Ai hên tơdroăng ăm ‘nâi pro ăm kuăn pơlê chiâng tô tuăn, ‘nâ ôh tá vâ lăm pâk pơkeăng po rơdâ. Ki khât, tung mâu hơnăm hdrối mê hía nah. Tơdroăng pâk pơkeăng po rơdâ xuân hiăng tơdjâk hên troh tơdroăng hlê plĕng dêi kuăn pơlê, tơdroăng hlê plĕng dêi ngế nôu, hlối chiâng hmâ tung tơdroăng djâ kuăn ‘nĕng lăm pâk. La ga troh nâu hơnăm hdrối kô hía nah, malối cho pơla ai pơreăng kô COVID-19 tâ tú,  hên tơdroăng ăm ‘nâi khât ‘na vaccine COVID-19 mê hên ngế jâ nôu tơmâng hâi tâng tŭm, ôh tá vâ pêi pro, ôh tá vâ djâ dêi kuăn lăm pâk.

Ngin hnê tối hdrối, tơdroăng pâk vaccine xuân cho tơdroăng ki tro má môi vâ kring vế vâi hdrêng. Xua mê, pin thế khên tơnôu, thế pơtối djâ kuăn lăm pâk tŭm, pâk tro hâi khế pơkâ. Tâng ôh tá lăm pâk, tung châ hdrêng kô ôh tá ai trếo ki vâ mơjiâng mơheăm kế vâ mơdât pơreăng mê. Drêng ôh tá ai kế mơjiâng chiâng mơheăm, vâi hdrêng kô tơ’lêi tro ƀă kơxô̆ mơngế châi tamo râ rế hên, hên ngế chiâng hlâ. Ai mâu jâ nôu ki ‘nâ xua tơvâ hên tơdroăng pêi cheăng ôh tá toh chôu djâ kuăn lăm pâk  pro hdrêng chiâng lăm pâk hrá ôh tá tro hâi pơkâ pâk la xuân ối djâ kuăn lăm troh tíu ki pâk vâ kăn ƀô̆ ngăn pơkeăng hnê tối mâu tơdroăng ƀă vâ pâk ăm hdrêng.   

-Mơnê ƀok thái pơkeăng!