Troăng nŭm cho môi to troăng nŭm ki kŭn djâ troh a troăng tíu hmâ nŭm dêi vâi kơnốu, ki hngăm dâng 20gr a pơla kơpŏng nŭm, rơtâ tá klŏng troăng nŭm, ki djâ troh a tíu hmâ nŭm. Tung lâp plâi tơnêi ai dâng 60% ngế kơnốu a 60 hơnăm kô pro hên tơdroăng châi troăng nŭm, tơdroăng châi mê kô rế tâk tiô kơ hơnăm mê kơxô̆ mơngế tro tơdroăng châi ki kố rế ton rế hên. Tơdroăng châi troăng nŭm ki ôh tá rơ-iô gá chôa rế châi iâ, mơhé ôh tá xê mơnhâu ó troh ivá la mâu tơdroăng ki gá pro a troăng nŭm xúa pơreăng pro tơdjâk ‘mêi hên troh ivá dêi mơngế ki châi, gá pro ôh tá chiâng koi hlâk, kơdroh ối achê dêi on veăng, pro ‘mêi tung tuăn ngo, kơdroh pêi cheăng, pro chiâng tô tuăn hên. Pakĭng mê, tơdroăng châi rế ton tâng ôh tá rĕng pơlât teăm tơdrêng ƀă pơlât ngăn đi đo kô pro chiâng ai tơdroăng châi ki rơ-iô, hmâ hlo kơdrâ pro oh tá kâi vâ lo nŭm. Kố cho tơdroăng ki hmâ hlo kơdrâ klêi ngế ki mê ôu hên drôu ƀiê̆r, mơgât nŭm ton, lơ ai ôu mâu pơkeăng ki pro mơdât kơpŏng nŭm. Ngế ki mê pá vâ nŭm, tung pơla mê kơpong nŭm pêng to têa nŭm, tâ môi tiah plâi a klêa ƀă drêng ki ‘nâ tâ môi tiah gá rit. Drêng mê, mâu ƀok thái pơkeăng kô pơlât tơdrêng rĕng ‘măn klŏng nŭm vâ kơdroh têa tung kơpong nŭm ăm ngế ki tro êi mê

Êi troăng nŭm ối pro tât têa nŭm, têa nŭm hên tung kơpong nŭm, pro tơ’lêi ăm mâu vi khuẩn vâ xông rơdêi, ah chiâng rơtốu troăng nŭm, môi tiah êi kơpong nŭm, êi troăng nŭm, êi ki pơpŏm, klêi a ki pơpŏm. Têa nŭm ai pơreăng kô chiâng vêh rŏng kơtâu troh a kơkốu ah pro chiâng êi kơkốu, pơchêh kơkốu, chiâng ai pơreăng  mot tung mơheăm kô rơ-iô troh ivá. Pakĭng mê, xua têa nŭm tơkŭm ton hâi, châ ngế ki êi mê kô pro chiâng hmốu tât troăng nŭm. Malối, tâng ngế ki mê êi kân troăng nŭm la ôh tá lăm pơlât, ing mê ah kô pro chiâng châi kơkốu, klêi mê pro kơ kốu rế pá kâi kơtâu ah thế ăm kơmăi kơtâu kơkốu plâ rơxông.

Pôa Lê Tấn Mẫn (85 hơnăm, ối a tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông) cho môi tung mâu ngế ki  tro tơdroăng châi mê. Hdrối mê dâng 4 khế, pôa Mẫn ôh tá kâi lo nŭm, kâ ôu pá lŏn la ôh tá khên lăm khăm xua tơmiât tiah kố cho tơdroăng châi dêi mâu hơnăm hiăng krâ. Tơdroăng châi rế ton to lâi khế ta troh drêng châi ó, ôh tá kâi sôk xếo, pôa nếo tối ăm dêi mâu kuăn ‘nĕng djâ lăm khăm. Troh mơ’nui pôa thế pâ tơdrêng ƀă kơkốu kô chiâng tơdjâk thế kơtâu kơkốu ƀă kơmăi. Pôa Lê Tấn Mẫn tối:

“A tơmiât mơni ôh tá ai tơdroăng klâi, vâ mơ-eăm drêng troh dêi châi luâ râ mâu kuăn chơ lăm khăm a hngêi pơkeăng. Drêng nếo pâ têa nŭm ôh tá ai xếo,  ăm kơtâu kơkốu ƀă kơmăi 3 xôh mê nếo chiâng tiah hmâ nếo. Tơdroăng châi kố rơ-iô ‘nâng tâng ôh tá rĕng lăm khăm pơlât kô tơdjâk ‘mêi troh ivá’’.

Tiô ƀok thái pơkeăng chuyên khoa, mơhé kố cho tơdroăng châi ki hmâ hlo ƀă hlối rơ-iô la xua tơdjâk troh mâu troăng nŭm, tíu hmâ nŭm, tíu ki ôh tá khoh dêi châ mơngế mê tâi tâng mâu kơnốu chiâng kơxiâp, malối mâu ngế ki hiăng hên hơnăm tối ƀă dêi on veăng. Vâi hmâ lôi, chiu châi tơmiât ah kô prêi lĕm xêh, lăm rôe xêh pơkeăng ôu vâ pơlât. Laga, tơdroăng kố tơ’lêi pro chiâng châi ó klêi kơ’nâi mê ah. Môi tiah Nguyễn Hồng Châu ối a bêng Thắng Lợi, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak. Rêm rôh tro dêi châi, pôa Châu hmâ po ngăn tung măng chêh hnê pơlât tơdroăng châi ƀă klêi mê lăm rôe pơkeăng ôu pơlât. Drêng tâ tơná hêng nŭm pá vâ lo pôa po ngăn tung măng tăng rôe pơkeăng ôu. Pôa ôh tá ‘nâi tơdroăng tơná hmâ lăm rôe xêh pơkeăng ôu mê gá chiâng pro ‘mêi ó troh kơkốu  tơná. Kơ’nâi tơ lâi hơnăm, ivá rế pá dâi, hrế hrối, sap 60 kĭ nah chu ối 50kĭ, tơngê hmân, mê pôa nếo vâ lăm khăm, drêng lăm khăm tơdroăng châi hiăng râ ó, kơkốu hiăng tro rong, tung châ pôa ai to têa, pá ai mơheăm. Drêng mot pơlât a hngêi pơkeăng, mâu ƀok thái pơkeăng tối thế pâ pơlât tơdrêng ăm pôa vâ rak vế châ pôa. Jâ Bùi Thị Minh Thu, kơdrâi pôa Châu, tối:

“Pôa kơxiâp ‘nâng lăm khăm, pôa cho ngế lêng tro rong xua kơxiâp vâ lăm khăm mê  dâng 20 hơnăm  troh nôkố pôa hmếo pơ ‘no liăn lăm rôe xêh pơkeăng ôu pơlât a hngêi. Pôa ai tơdroăng châi troăng nŭm pôa xuân ối tơniăn tiah mê, pôa ôh tá ‘nâi gá pro tơdjâk ‘mêi troh kơkốu, on veăng rơpŏng hngêi hên hdroh tối la pôa ôh tá vâ lăm khăm’’.

Nôkố, mâu khu cheăng ‘na khoa hok xuân hâi ‘nâi nhên xiâm dêi pơreăng ki pro êi kân troăng nŭm. Laga xiâm tơdroăng châi mê xúa rế krâ gá pro rế kơdroh troăng ki hmâ nŭm dêi vâi kơnốu. Drêng tro tơdroăng châi êi kân troăng nŭm kô pro hâ a tíu vâ lo nŭm ƀă kơpong nŭm pro chiâng pá vâ lo têa nŭm, pro lăm nŭm hên hdroh, kơdrâ hêng nŭm, nŭm têa lo chôa iâ, têa nŭm lo ôh tá kâi tâi, ‘nâ thế pê vâ lo nŭm; mâu tơdroăng pro chiâng châi ki ê mê pro rơtốu a tíu lo nŭm, kơdroh ivá dêi kơkốu... Hên mâu ngế ki ‘nâ, drêng troh a hngêi pơkeăng khăm, ƀok thái pơkeăng thế pâ la ngế ki mê ôh tá vâ pâ xua xâu châi, tơdjâk troh ivá ƀă pâ ƀok thái pơkeăng chêh inâi pơkeăng vâ rôe ôu pơlât a hngêi la ôh tá ‘nâi, pơkeăng pơlât êi kân troăng nŭm môi tiah hơkê ki ai péa plá, pơkeăng thăm rế têi ki pro chiâng châi ki ê rế hên, malối tơdjâk troh xo ah, ‘na plâi nuih ƀă tơdroăng ki ê... Troh drêng ngế ki châi rế châi ó drêng mê ôh pá ai xếo ivá vâ pâ xua hiăng pro châi ki ê pro rơtốu, châi kơ kốu.  Ƀok thái pơkeăng Nguyễn Ngọc Hoàng, Ngế pơkuâ Khoa Ngoại Thận - Tiết niệu Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên, ăm ‘nâi:

“Pơreăng êi troăng nŭm pro tơdjâk hên troh ki tơƀrê tung tơdroăng rêh ối, pro ăm mơngế ki châi ôh tá chiâng koi, ôh tá chiâng pro tơdroăng klâi xua tô tuăn troh lăm lŭm, mê cho ki tơƀrê tung rêh ối. Má 2, ngế ki châi kô chiâng châi ó tâng ngế ki mê tơngôu ah chiâng châi kơkốu, tô tuăn má môi nôkố cho hên ngế bú ối a hngêi ôu pơkeăng tơmiât dêi ôu pơkeăng kô pro rế kŭn ki po pom la ôh tá vâ lăm khăm ‘nâ hiăng khăm la ôh tá tro ƀok thái pơkeăng ki pơlât ‘na kơvâ mê , mê tơdroăng pơlât ôh tá troh tui lui. Xua mê, drêng châ ‘nâi tơdroăng châi, kuăn pơlê thế troh a ƀok thái pơkeăng chuyên khoa Thận- Tiết Niệu vâ khăm châ ƀok thái pơkeăng hnê pơlât”.

Êi troăng nŭm mơni kô rế chiâng hên tơdroăng châi rơ-iô ki ê. Xua mê, drêng tâ tung châ tơná ai hên tơdroăng ki tơviah cho xiâm tơdroăng châi dêi êi troăng nŭm, ngế ki châi mê thế rĕng troh a hngêi pơkeăng pơlât. Drêng mê ƀok thái pơkeăng chuyên khoa kô khăm ngăn vâ ‘nâi ki rế râ lơ ôh dêi tơdroăng châi ƀă kô pơkâ troăng pơlât ăm tơtro. Tơdroăng kố kum mơngế ki châi kơdroh mâu tơdroăng ki rơ-iô ƀă mâu tơdroăng chiâ ki rơ-iô kơ’nâi mê.

Troăng pơlât ƀă mâu tơdroăng kal tơtrŏng drêng pơlât ƀă hbrâ mơdât pơreăng êi kân tiê troăng nŭm

Êi kân tiê troăng nŭm cho pơreăng ki chôa ‘lâng laga pro tơdjâk râ troh ivá châ chăn mơngế tro tâ pơreăng, ki rơhêng vâ tối ƀă mâu ngế ki ôh tá vâ bê tơmâng ôh tá pơlât teăm tơdrêng pro tơdroăng châi thăm rế rơ-iô. Vâ kum mâu ngế châi tamo xuân môi tiah kuăn pơlê hlê plĕng nhên ‘na pơreăng, Ƀok thái pơkeăng Nguyễn Ngọc Hoàng, Kăn pơkuâ Khoa Ngoại Thận – Tiết niệu Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên hiăng tiâ rơkong kơ-êng dêi ngế chêh hlá tơbeăng.

-Ƀok thái pơkeăng tối ăm ‘nâi xiâm kối pro chiâng pơreăng êi kân tiê troăng nŭm ƀă tơdjâk dêi pơreăng troh ivá?

Ƀok thái pơkeăng Nguyễn Ngọc Hoàng: A mơngế kơnốu pin mê ai kơbrĕn troăng nŭm ối a rơnŏng kơpong nŭm. Drêng lăm nŭm, têa nŭm kô prôk hluâ troăng ki hiăng troăng nŭm. Drêng rế hên hơnăm, troăng nŭm kô kân xua ngế kơnốu hơnăm rế hên, nông đô̆ testosterol kô kơdroh pro tê̆ ƀao tiền liệt tuyến chiâng kân. 50 hơnăm kô tâk 40%, 60 hơnăm cho 50% ƀă 90 hơnăm cho 100%. Tâi tâng kơnốu 90 hơnăm pơrá tro tâ pơreăng kân kơbrĕn troăng nŭm. Pơreăng kô pro mơngế ki tro pơreăng lăm nŭm kơmăng 3 – 4 xôh pro ôh tá chiâng vâ koi, ing mê kô tơdjâk troh mơheăm kơtâu têi, nŭm nheăn... Tơdroăng lăm nŭm hên xôh pro ngế tro tâ pơreăng plâ hâi tô tuăn ‘na tơdroăng lăm nŭm, ki tơniăn lĕm tơdroăng rêh ối ôh tá ai. Pơreăng kô pro kreăng kô pro têa nŭm toăng tung kơpong nŭm, ngế ki tro pơreăng lăm nŭm thế mơ-eăm rơdêi, rit têi pro kơpong nŭm chiâng kân chiâng mâu tíu kơhlong kơhlăng tung kơpong nŭm, têa nŭm toăng ton kô pro chiâng ai hmốu troăng nŭm. Kreăng tot kô pro chiâng tâ pơreăng, pro têa nŭm tâk a kơkốu pro kơkốu ôh tá ai ivá chuâ tah mâu trếo ‘mêi ing mơheăm, ƀă hiăng ai mâu ngế hlâ xua kơkốu châi râ ôh tá ai ivá chuâ tah trếo ‘mêi ing mơheăm.

-Drêng tâ pơreăng, mâu ngế tro tâ pơreăng mơhno hlo a ngâ môi tiah lâi, ô ƀok thái pơkeăng?

Ƀok thái pơkeăng Nguyễn Ngọc Hoàng: Tơdroăng ki mơhno a ngâ vâ pin châ hlo cho apoăng pơreăng kô pro kreăng pro ngế tro tâ pơreăng vâ nŭm thế rơdêi, pá vâ nŭm, têa nŭm lo ôh tá rơdêi. Má péa nếo, cho tơdroăng ki pro pong nŭm pro ngế tro tâ pơreăng lăm nŭm hên xôh, kơmăng lăm nŭm hên xôh, nŭm pro tâ châi, châi iâ... Má 3, klêi kơ’nâi lăm nŭm ngế tro tâ pơreăng nŭm iâ tung hmân pro ngế tro tâ pơreăng ôh tá kâi ối. Mâu tơdroăng mơhno a ngâ tiah kố kô môi tiah ƀă mơngế êi troăng nŭm, êi kơpong nŭm xua mê thế troh a ƀok thái pơkeăng vâ châ khăm ngăn inhên khât. Laga ƀă mâu ngế tro tâ pơreăng hơnăm hiăng cho ai mâu tơdroăng ki tối a kơpêng mê cho pơreăng kân tíu kơbrĕn troăng nŭm.

-A Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên dế pêi pro mâu troăng pêi vâ pơlât ăm mơngế tro tâ pơreăng êi kân tiê troăng nŭm ti lâi, ô ƀok thái pơkeăng?

Ƀok thái pơkeăng Nguyễn Ngọc Hoàng: Nôkố a Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên ai mâu troăng pêi môi tiah pâ a klêa, pâ chôu nô̆i soi, xo klâ kơbrĕn troăng nŭm ƀă tia lazer... Tiô mâu ngế ki tro tâ pơreăng kô xúa mâu troăng pêi ki tơtro ƀă khu ƀok thái pơkeăng châ hriâm tŭm. Ai ngế ki tro tâ pơreăng ki ‘na bu pâ iâ tê ăm mơngế châi troăng nŭm, ai ngế ki ‘nâ thế tah tâi kơtuâ, ai mâu ngế ki ‘nâi thế po kơpong têa nŭm vâ tŏng mơngế tro pơreăng ƀă ai ngế ki ‘na thế  po kơkốu vâ pơtân tŏng mơngế tro pơreăng kơ’nâi mê nếo pơlât kơtuâ êi kân tiê troăng nŭm kơ’nâi.

-Ƀok thái pơkeăng ai pơchân klâi ƀă kuăn pơlê vâ hbrâ mơdât pơreăng xuân môi tiah ƀă mâu ngế châi tamo dế tro tâ pơreăng kal tơtrŏng?

Ƀok thái pơkeăng Nguyễn Ngọc Hoàng: Drêng hlo mâu tơdroăng mơhno pakong dêi pơreăng pro tơdjâk troh tơdroăng rêh ối, kuăn pơlê troh mâu tíu khăm pơlât vâ khăm, ki rơhêng vâ tối mâu tíu khăm pơlât ai ƀok thái pơkeăng dêi khoa tiết niệu. Drêng mơnhên hiăng tro tâ pơreăng, vâ hbrâ mơdât ki mơhno tâ châi xua pơreăng pro, mâu ngế châi kô châ hnê mơhno pơlât. Kal ai tơdroăng rêh ối tơtro, ôu kâ, pơtâp ivá ăm mâu kơxêng a kơpong nŭm chiâng lĕm. Ƀă tơdroăng ôu kâ, mâu ngế châi dế tro tâ pơreăng êi kân tiê troăng nŭm thế ôh tá păng kân ki pro chiâng êi môi tiah hơ’nêh khêi, têa chế, ƀiê̆r, drôu, hât xua mâu trếo ki pro chiâng êi kô pro êi kân tiê troăng nŭm. Peăng kơmăng ôu iâ têa, peăng kơxo kơtăn 2 chôu ôu 1 xôh, ô dâng 200ml, ôu troh 18 – 19 chôu kơmăng cho pơtê ôu têa vâ kơdroh nŭm kơmăng.

-Mơnê kơ ƀok thái pơkeăng!