VOV4.Xơ Đăng - Pơreăng tơngê lo mơheăm tung kong pơlê Dak Lak dế tâ tú rơ-iô, mâu ngế ki tơngê râ ƀă hlâ pơtối tâk, Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên dế trâm pá hâ ho to mơngế koi pơlât.

Klêi kơ’nâi 6 hâi chiân tâk xua pơreăng tơngê lo mơheăm, jâ Mạc Thị Pun, kot mâ hơnăm 1955, thôn Ea K’rái, cheăm Dliê Ya, tơring Krông Năng, nếo vêh tơleăng. Jâ hơ’muăn, hâi lơ 9/8, jâ ai tơngê, châi lâp châ xua mê châ nhŏng o djâ lăm a hngêi pơkeăng tơring khăm pơlât. Klêi kơ’nâi 2 hâi ối koi pơlât a hngêi pơkeăng, kơpong klêa hlo prâp ƀă tro chiân tâk, jâ châ djâ khăm pơlât a Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên:

‘’Bu ‘nâi nhŏng o hiăng djâ troh hngêi pơkeăng klêi mê nhŏng o djâ akố ôh tá ‘nâi ki klâi xếo. Nôkố ối châi klêa tê, hiăng kâi hiâm, ivá xuân hiăng vêh tơniăn. Sap ing hâi hnah troh nôkố hiăng vâ ôu têa, kâ hmê. Nôkố cho mơnê kơ ƀok thái pơkeăng hiăng pơlât á vêh rêh nếo’’.

Achê xoăng koi dêi jâ Mạc Thị Pun, jâ H’Nhet Ƀuôn Tô, ối a cheăm Ea Tua, tơring Čư Kuin, mơ-eăm pât dêi kŏng dế pâk tơ’mot mơheăm ing dêi kuăn kơnốu cho Y’Hông Buôn Tô. Jâ H’Nhét tối ăm ‘nâi, Y’Hông tro tâ pơreăng mơheăm ôh tá tơkâ sap ing ối kŭn. Dâng 10 hâi hdrối, hlo kuăn tơngê, eâk châi klêa, mê jâ djâ mot a Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên. Klêi 1 măng tĭng thâ pơlât, troh nôkố ivá dêi Y’ Hông hiăng chôa ‘prêi lĕm.

Jâ H’Nhét tối:

‘’Tơngê râ ‘nâng, tung 3 hâi pơtối kĕp ki khăm tô tung châ 38 – 39 đô̆, hmôu  tiah mê ôh tá chu. Hlo gá lăm nŭm lo to mơheăm tê, hlo mơheăm tiah mê kuăn xuân hlâ rơngó nôu xuân hlâ rơngó. Rơ-iô ‘nâng, tâng pin ôh tá rĕng châ hlo mê pơreăng kô râ ‘nâng, ƀă kô tơ’lêi  hlâ’’.

Jâ Mạc Thị Pun hiăng hluăn ing hlâ klêi kơ’nâi 8 hâi pơlât păng ‘nâng a hngêi pơkeăng

Ƀok thái pơkeăng H’Noen H’dơk, Khoa Truyền nhiễm Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên tối ăm ‘nâi, nôkố khoa dế pơlât ăm vâ chê 100 ngế tơngê lo mơheăm.

‘’Ối pơlât a Khoa kố ki hên mâu ngế tơngê lo mơheăm dengue kô hlo mơngế tro tâ pơreăng; ƀă mâu ngế tro tâ pơreăng kơdroh mơheăm mê kô pâk tơ’mot mơheăm, pâk pơkeăng pơlât. Klêi kơ’nâi 2 chôu mê vêh mơnhên tơdroăng châ mê pơtroh a kơbong pơlât ki păng ‘nâng. Sap apoăng khế 8 troh nôkố xuân hiăng pơtroh 5 ngế tro tâ pơreăng pơlât a kơbong pơlât păng ‘nâng’’.

Tiô ƀok thái Phạm Hồng Lan, kăn pơkuâ Khoa Truyền nhiễm Hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên, sap apoăng hơnăm troh nôkố, hngêi pơkeăng hiăng tơdah ƀă pơlât lối 800 ngế tơngê lo mơheăm. Tơtrŏng má môi, tíu cheăng hiăng tơdah ƀă pơlât lối 800 ngế tro tâ pơreăng tơngê lo mơheăm. Tơtrŏng má môi, kơxô̆ mơngế tro tâ pơreăng tâk rơdêi sap apoăng khế 8 troh nôkố. Mơngế tro tâ pơreăng tâk pro tơdroăng khăm pơlât lối hâ ho:

‘’Ki rơhêng vâ tối hơnăm kố kơxô̆ mơngế kơdrâ chiâng tơngê ƀă kơxô̆ tơbleăng tối hdrối cho hên. Drêng ai kơxô̆ mơngế tro tâ pơreăng kơdrâm ƀă hên tơdroăng châi mê châ khât Hngêi pơkeăng kơpong xuân trâm mâu tơdroăng pá puât. Ki rơhêng vâ tối tung mơngế pêi cheăng mê xuân ôh tá tŭm, nôkố ngin châ thăm pơtroh 3 ngế điều dưỡng, 2 ngế ƀok thái pơkeăng mâu khoa pú hmâ nếo mê tâi tâng kơxô̆ 20 troh 22 ngế, tơdah pêi cheăng ai drêng tâk troh 150 ngế châi tamo, môi ngế thế pêi cheăng ƀă 3 ngế, kơxô̆ xoăng koi pơlât ƀă kơbong mơngế koi pơlât xuân hiăng tâi, thăm nếo ai drêng thế ‘măn xoăng koi a hâng lông, thế koi pơlât a xoăng ki chiâng hdôu’’.

Ngoh Y Thông Buôn Tô dế thế pâk tơmot tiểu cầu vâ pơlât tơdroăng châ tơngê lo mơheăm

Pôa Hoàng Hải Phúc, Kăn phŏ pơkuâ Tíu xiâm Mơdât pơreăng kong pơlê Dak Lak, tối ăm ‘nâi, pơreăng tơngê lo mơheăm tung kong pơlê dế xông tâ tú ó ‘nâng ƀă ôh tá ‘nâi tối hdrối. Riân sap hâi lơ 16/8, lâp kong pơlê hiăng châ hlo vâ chê 3.500 ngế tro tâ tơngê lo mơheăm, 5 ngế hlâ. Tiô tối hdrối pơreăng tơngê lo mơheăm kô xông tâ tú a mơ’nui khế 8 ƀă khế 9, tơdroăng kố kô chiâng hâ ho a mâu hngêi pơkeăng.

Pôa Hoàng Hải Phúc pơchân tối, vâ kơdroh tơdroăng mơngế châi tamo râ thế mot pơlât, ki kal má môi xuân cho tơdroăng hlê plĕng ‘nâi xêh dêi kuăn pơlê tung tơdroăng rak vế kong prâi, hbrâ mơdât tri trôu pâk. Drêng tro tơngê kal troh tơdrêng a hngêi pơkeăng vâ khăm ƀă pơlât:

‘’Ƀă hnoăng cho Kơ koan tơbleăng ăm Khu pơkuâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât vâ Vi ƀan tơbleăng mâu mơ-éa hnê mơhno laga hên kong pơlê, hên tíu cheăng xuân ôh tá bê tơmâng, tơngôu, tá hâi pêi kơtăng tung tơdroăng hbrâ, mơdât pơreăng tơngê lo mơheăm tung pơla kố nah.

Troăng ki kal má môi nôkố cho thế pơtâng tối, mơhnhôk ăm kuăn pơlê hlê plĕng ‘na ki tơdjâk ‘mêi dêi pơreăng vâ kuăn pơlê hbrâ mơdât pơreăng ăm dêi tơná. Má péa, cho tơdroăng ki veăng dêi mâu khu cheăng kơvâ cheăng a pơlê pơla  vâ pơtâng tối kuăn pơlê pêi pro tơdroăng mơgrúa kong prâi, kơdê kiâ ngu ngĕng a rêm rơpŏng. Tơdroăng pêi kố châ pêi đi đo kô tah lôi tíu ki xiâm pơreăng xông tâ tú’’.

Nam Trang chêh

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng