VOV4.Sêdang - Pơla kố, tâi tâng mâu hngêi kơmăi uâ kơtếo pro xik a Tây Nguyên dế pêi cheăng tâi ivá, tung tuăn hlối phiu ro châ hên kơtếo, tê hlối ai yă, a tơring Ea Sup, môi tung mâu tíu ki pêt hên kơtếo dêi kong pơlê Dak Lak, tu\m tơdroăng cho rơh^ng rơhối. Hngêi kơmăi bú pêi cheăng lối 1 khế tung hơnăm, kuăn pơlê xuân ôh tá châ tê dêi yă tơniăn môi tiah mâu kơpong ki ê, pro Khu pêi cheăng tơru\m pêi chiâk deăng kuăn pơlê trâm pá. Tơdroăng ki xahpá dêi kơpong pêt kơtếo ki tơngah dêi a tơring kơtiê tíu tơkăng kong, dế cho pơloăng mơnúa ăm tơring tung pêi pro tiô pơkâ tơku\m po nếo ‘na pêi pêt tơmeăm, pêi cheăng túa nếo xúa kơmăi tung pêi chiâk, mơdêk tơdroăng kơdroh kơklêa xăm kơtiê tiô mâu pơkâ dêi tơdroăng thôn pơlê nếo.

A troăng, ôh tá hlo ai hí môi toăng rơxế chơ kơtếo. A klâng ôh tá ai hí môi to xiâm kông kơtếo, tơnêi tơníu chúa lôi tê kơtê. Mê cho tơdroăng ki ai khât a cheăm }ư\ K[ang, tơring Ea Súp, kong pơlê Dak Lak tung rơnó mơdrăng hơnăm kố. Pôa Cao Thanh Hoài, Kăn hnê ngăn Vi [an cheăm ăm ‘nâi: To lâi hơnăm hdrối nah, kuăn pơlê }ư\ K[ang xuân tơbriât dêi rơpó pêt lối hr^ng ha kơtếo tiô tơkêa [ă Ko\ng ti Tơlo liăn kơtếo xik Dak Lak, la tung pơla tơru\m, mê ai trâm mâu tơdroăng ki ôh tá môi tuăn [ă dêi rơpó, mâu ngế ki pêt kơtếo pơtối tro lu\p.

Xua mê, bu klêi kơ’nâi 3 hơnăm apoăng, [ăng tơnêi pêt kơtếo a cheăm hiăng tro ko ‘nhiê tâi tâng. Loi tơngah pro kro mơdro\ng kơnôm ing tơru\m [ă khu mơdró kâ ôh tá chiâng. }ư\ K[ang xuân môi tiah hdrối kố nah, ôh tá kâi hluăn ing inâi cheăm ‘’malối xơpá’’ [ă kơxo# rơpo\ng kơtiê lối 57%. Tiô pôa Hoài, xua ai hên tơdroăng, tơpá vâ vêh mơjiâng nếo kơpong pêt kơtếo a cheăm:

‘’Vâi krâ nho\ng o ôh tá rơhêng vâ xếo [ă tơdroăng ki pêt kơtếo mê nôkố hiăng ôh tá ai [ăng tơnêi pêt kơtếo ki lâi a cheăm ki kố. Xiâm kối, má môi cho yă kơtê ôh tá tơniăn. Má péa, cho mung vâi pêi cheăng ko kơtếo nôkố xơpá ki hên xua kuăn pơlê akố lăm pêi cheăng a mâu ko\ng ti Bình Dương, Pơlê kong kân Hồ Chí Minh. Ma pái, cho mâu [ăng tơnêi pêt ki kân vâ pêt kơtếo tiô tơdroăng ki to\ng kum tâi tâng ‘na hdrê, roê tê mê athế mung tơnêi ki tro luât. La nôkố, mê cho cho tơnêi pêt kong ki hiăng tro hdi. Ki cheăm ôh tá chiâng k^ mơnhên ‘mot tung mâu tơdroăng tơkêa pêt kơtếo a tơnêi ki môi tiah mê’’.

Hơniâp ro rơnó kơtếo a peăng Kơnho\ng Tây Nguyên

A hngêi kơmăi dêi Ko\ng ti Tơlo liăn kơtếo xik Dak Lak, cheăm Ia Rvê, tơring Ea Súp, tâ tá ôh tá ai kơbố. Pôa Nguyễn Bảo Lộc, kăn pho\ pơkuâ Ko\ng ti Tơlo liăn kơtếo xik Dak Lak ăm ‘nâi, rơnó kơtếo 2020 – 2021 dêi Ko\ng ti hiăng mơgêi sap ing tơdế khế môi hơnăm nah, xua [ăng tơnêi ki pêt kơtếo bu ối 1.800 ha, bu 100 rơpâu ta#n kơtếo, bu bê ăm hngêi kơmăi uâ tung pơla 1 khế 1 pôe. Xua re\ng mơgêi sap ing yă kơtếo tá hâi tâk, mê kuăn pơlê Ea Súp bu châ tê [ă yă 870 rơpâu liăn tung môi ta#n ôh ti xê 1 rơtuh 100 rơpâu liăn tung môi ta#n môi tiah mâu kơpong ki pêt kơtếo ki ê tung lâp kơpong Tây Nguyên. Pôa Lộc tối, tơdroăng kố cho ôh tá tơ-[rê klâi, xua hngêi kơmăi bu bê kơtếo vâ pêi cheăng pá xôp tơdroăng cheăng ki pơkâ.

Tối ‘na tơdroăng ki hên h^n kuăn pơlê ôh tá pêt kơtếo klêi kơ’nâi 3 hơnăm tơkêa [ă khu mơdró kâ, pro kơpong ki pêt kơtếo sap ing lối 4 rơpâu ha a hơnăm 2017, kơdroh ối 1.800 ha môi tiah nôkố, pôa Lộc tối hên h^n tơdroăng, môi tiah tơdroăng ki ‘mâi xe\n hngêi kơmăi hngế tâ 100km, pro chiâng ai hên tơdroăng ki xơpá dêi Ea Súp pro kơtếo tơ’lêi chếo drêng tô mơdrăng, tơpá vâ chơ drêng mê. Ki pơxúa khât vâ mơnhông tơnêi tơníu a Ea Súp gá kân rơdâ, kơtếo Ea Súp dâi le\m môi tiah mâu kơpong ki ê, hlo têa xiâ hên tâ:

‘’Ngin xơpá a tơdroăng ki kố, la pơxúa a tơdroăng ki tá. Pơtih mâu kơpong ki ê athế 10 kg nếo châ xo a kg xik mê akố, ngin bu kal 9 kg lơ iâ tâ. Ngin xo ki mê pro ki pơxúa ‘na tơxup tơbriât. Nôkố, hngêi kơmăi hiăng vêh pêi cheăng nếo, kô ôh tá ai xếo tơdroăng ki trâm ôh tá tơniăn pro tơdjâk kân troh pêt, mê tơdroăng ki ôh tá roê tê re\ng tơdrêng ăm kuăn pơlê, mơni kô ôh ti ai xếo’’.

Ôh tá ai kơbố a hngêi kơmăi pro kơtếo xik Ea Súp

Ko\ng ti Tơlo liăn Kơtếo xik Dak Lak hiăng châ 20 hơnăm uâ-mơdró kâ [ă nôkố hiăng châ hơ’leh tâi tâng, ôh ti ai kơxo# liăn Tơnêi têa xếo. Laga, xơpá dế trâm ôh ti xê tơdroăng cheăng krê dêi mâu khu ki ‘no liăn cheăng krê, mê cho tơdroăng ki xơpá tung mơnhông dêi tơring tơkăng kong ai [ăng tơnêi kân má môi kố, tơbăng má môi, la xuân kơtiê má môi Dak Lak, [ă ôh tá iâ thôn, cheăm sap ing 60 troh 70% cho rơpo\ng kơtiê. Mơdêk tơru\m pơla kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng – khu mơdró kâ, mơdêk xúa mâu kơmăi kơmok tung pêi chiâk deăng cho troăng prôk châ Đảng [o#, khu kăn pơkuâ tơring Ea Súp mơ-eăm, la tơdroăng ki kân má môi cho kơtếo xik, hiăng ăm hlo ai hên tơdroăng ki tá hâi teăm tro.

Klêi mê, kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng tung tơring pơtối tí tăng ki tá teăm tro, pro xêh, ah chiu xêh, [ă ôh tá dâi le\m, ôh tá mơhúa [ă hên tơdroăng ki tro lu\p. Klêi kơ’nâi 3 rơnó pêt kơtếo a [ăng tơnêi lối 20 ha, ngoh Nguyễn Hiền, a pơlê kân Ea Súp hiăng ôh tá vâ pêt xếo:

‘’Pêt kơtếo trâm hên tơdroăng ki ôh tá mơhúa. Môi tiah yă tê, kơtếo chếo. Kơtếo bu châ rơnó má môi xo, rơnó má péa [ă 3 ôh ti châ hên. La ki hên pơrá khéa ‘na rơnó má 2, rơnó má 3. Rơvât hên phon ôh tá kâi xông xua kong mê hiu tâi. Tiô á tá kơtếo prếi pôm loăng pơrá ôh tá châ xo. Á dế pêt loăng klo\ng. Pú á pêt hât, xuân châ liăn tơkâ. Pơtối 5 hơnăm hlối ăm hlo gá tơniăn tâ pêt kơtếo, liăn tơkâ châ 70 – 80 rơtuh liăn tung môi ha’’.

Tơring Ea Súp, ai [ăng tơnêi 1.65 kilomet karê, kân [ă tơbăng má môi kong pơlê Dak Lak, tơ’lêi hlâu ăm mơjiâng mâu kơpong pêi chiâk deăng-pêt kong tơku\m, xúa kơmăi kơmok. Tung 10 hơnăm hdrối nah, Vi [an hnê ngăn kong pơlê Dak Lak xuân hiăng hbru lối chât rơpâu ha tơnêi [ă kong vâ mâu khu mơdró kâ pro tíu ki pêt, la tâi tâng mâu tơdroăng tơkêa mê pơrá ‘’ôh tá hlo tơ-[rê klâi’’, ôh ti ai tơdroăng tơkêa ki lâi mơdêk hlo tơ-[rê [ă xuân ôh tá châ mơnhên tối nhên ‘na xiâm kối ki xơpá vâ pơkâ mơ’no tơdroăng cheăng ki nếo. Tơ’nôm mâu tơdroăng ki xơpá dế trâm a kơpong pêt kơtếo akố, tâng khu kăn Đảng [ă khu kăn pơkuâ tơring ôh ti ai troăng tơleăng tơtro, Ea Súp kô xơpá vâ pêi pro klêi mâu tơdroăng pơkâ ki kal dêi tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo, môi tiah mâu túa pơkâ, tơru\m pêt, kuăn pơlê pêi lo liăn, rơpo\ng kơtiê.

Công Bắc – Đình Tuấn chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng