Môi rơnó Hơngui ki nếo hiăng troh, ngiât hlá kơtếo a tơbăng deăng ki kân dêi pơlê Bờ, hdrối nah cho kơpong tơnêi ki khăng khuô̆t, pêt prá, alâi, plâi, pôm xuân ôh tá kâi chiâng dêi cheăm Kông Lơng Khơng, tơring Kƀang, kong pơlê Gia Lai. Ngoh Đinh Yong, kuăn pơlê a pơlê kố dế lăm ngăn kơmăi ki pôe kơtếo a deăng dei tơná. Rơpŏng ngoh ai tâi tâng 3 ha kơtếo, ối tung tơbăng deăng ki kân dêi pơlê, hiăng châ pêt ing hơnăm 2017 tá troh nôkố, rêm hơnăm pêi chấ tơniăn ing 200 troh 250 tâ̆n. Ngoh Đinh Yong tối ăm ‘nâi, tơdroăng pêt kơtếo kố hiăng kum ăm ngoh pêi cheăng kâ, lo liăn tơniăn.

‘’Rơpŏng á pêt châ 3 ha kơtếo hiăng pêt ton, rơnó ko kơtếo hơnăm nah á châ xo dêi lối 200 tâ̆n kơtếo, châ lối 200 rơtuh liăn, klêi kơ’nâi tah lôi tơdroăng ki chêl ki kố ki mê, rơpŏng á ối châ 100 rơtuh liăn. Kơtếo akố, vâi krâ-nhŏng o ngin pêt châ vâi rôe hlối, châ hriâm túa ki rơvât, choi phon, po văng xiâm kơtếo. Apoăng hơnăm kố, hngêi kơmăi xuân hiăng lăm troh akố vâ rôe ki vâi krâ, tê châ yă ki tơniăn. Dế nôkố, rơpŏng á xuân hiăng châ rôe hên tơmeăm, môi tiah tơvi, kơtuh hngíu, klêi mê, rôe tơ’nôm mâu kế kâ a hâi Têt’’.

Xuân môi tiah mê, nâ Đinh Thị Sách xuân veăng pêt 3 ha kơtếo a tơbăng deăng ki kân dêi pơlê Bờ. Ôh tá xê troh rơnó xiâm mê nếo mung mơngế veăng lăm ko kơtếo, mê hiăng 2 hơnăm, khu ki rôe hiăng kum ăm kuăn pơlê ƀă tơdroăng mơ’no rơxế, kơmăi pôe kơtếo, pôe rĕng, tơ’lêi, pôe achê xiâm, kum kơtếo huăn tơdrăng lĕm ƀă tơ’mô. Kơtếo vâi chơ djâ rĕng teăm troh a hngêi kơmăi, rak tơniăn ăm kơtếo dâi lĕm ƀă râng tơniăn têa ki ngeăm ga. Xuân tiô nâ Sách ai tối, tơdroăng pôe kơtếo ƀă kơmăi hiăng kum ăm deăng kơtếo hên hlá kơtếo hiăng châ uâ mơdiê, chiâng phon hưh cơ vâ rơvât ăm xiâm kơtếo a rơnó kơ’nâi ah nếo.

“Hdrối nah, pêt kơtếo xuân hmâ ko ƀă kŏng, lăm mung mơngế ki veăng ko, laga, drêng ăm kơmăi pôe kơtếo vâi krâ-nhŏng o chía ôh tá tơbrê to lâi ôh. Dâi kơmăi pôe tiô tơrêm troăng kơtếo ngăn ga xuân tơ’lêi, lĕm mơnâ mâ, xok hlá kơtếo ki răng bu iâ, nhâ xuân tro pôe tah tâi tâng mê vâi krâ-nhŏng o chía hlâu tung tơdroăng po văng nhâ’’.

Pôa Đinh Văn Thinh, Kăn pơkuâ ngăn Khu pêi deăng kơtếo ki kân rơdâ dêi pơlê Bờ tối ăm ‘nâi, vâi krâ-nhŏng o hiăng hmâ tung tơdroăng pêi a deăng ki kân rơdâ mê cho kơnôm ing tơdroăng tŏng kum xiâm dêi Khu pơkuâ ngăn ‘na Tơkêa bro kơdroh kơtiê krá tơniăn a kơpong Tây Nguyên ing hơnăm 2017. Mâu ngế ki pêt kơtếo tung túa ki kố ki hên cho mơngế kơtiê, ai tơnêi la pêt mâu prá, alâi, plâi, pôm ôh tá ‘nhó dâi, lơ ai há mâu ‘nâ pêt kơtếo iâ êt. Maluâ châ kum ‘na tơdroăng ‘mâi rơnêu po văng tơnêi, kum hdrê kơtếo, kih thuât ƀă châ peăng khu ki rôe tâi tâng kơtếo klêi kơ’nâi ko xo, laga, roh mê vâi krâ-nhŏng o xuân ối tô tuăn xua tơdroăng ki tơrŭm pêi mê kô tro lŭp mê bu ai 20 rơpŏng tê ki veăng pêi. Rế hía, ki tơƀrê ƀă tơdroăng ki pơxúa dêi deăng kơtếo ki kân châ pơtối mơdêk, chôu phut kố hiăng ai 80 rơpŏng kuăn pơlê mơngế Bơhnéa a pơlê Bờ veăng pêt kơtếo, tâi tâng tơnêi ki pêt mê tâk troh a 150 ha. Pôa Đinh Văn Thinh tối ăm ‘nâi:

“Rơnó ki pin tơhrâi pêt kơtếo ga ôh tá xê kơdrâm môi tiah vâi krâ-nhŏng o pin hmâ pêt tiah nôkố xua rêm ngế xâu ôh tá hlê ‘na kih thuât, lơ yă tê kơtếo lơ rơpâ. Laga, chôa ‘lâng mâu rơpŏng hiăng veăng mơ-eăm pêt ƀă klêi ko xo tê châ liăn tơniăn mê vâi krâ-nhŏng o hlo nhên khât xuân kal athế hơ’lêh túa cheăng ki vêh pêt kơtếo nếo. Mâu rơpŏng ki veăng pêt châ tơniăn tiah nôkố hiăng châ lo liăn hên tâ ƀă mâu rơpŏng ki pêt pôm loăng tiah hdrối nah, tơdroăng rêh ối hiăng châ mơnhông nhên ‘nâng’’.

Kƀang cho môi tung mâu tíu ki pêt kơtếo hên má môi dêi kong pơlê Gia Lai, ai ƀăng deăng kân rơdâ châ dâng 10 rơpâu ha. Hiăng hên hơnăm kố, khu ki rôe kơtếo dêi vâi krâ nhŏng o a tơring, cheăm kố - cho Hngêi kơmăi pro xik An Khê hiăng veăng kum kuăn pơlê pêi pêt ƀă kơmăi a mâu tơbăng deăng ki kân vâ thăm mơdêk tơdroăng ki châ têa xik, mơjiâng kơpong ki pêi pêt krá tơniăn ăm hngêi kơmăi. Pôa Nguyễn Hoàng Phước, Kăn phŏ hnê ngăn Hngêi kơmăi An Khê tối ăm ‘nâi:

“Drêng mơjiâng tơbăng deăng ki kân mê hngêi kơmăi pro xik An Khê hiăng ai mâu troăng hơlâ ki kơdroh liăn ngân ăm mâu khu rơpŏng ki veăng pêi a tơbăng deăng ki kân ing 3% troh 10% ngăn tiô kơ tơnêi deăng kân rơdâ lơ ôh, xuân xua ing tơdroăng mê mơngế pêi cheăng rế hía rế ối iâ ƀă hngêi kơmăi kô tơkŭm hên tung tơdroăng vâ pêi pêt kơtếo a tơbăng deăng ki kân rơdâ mê. Vâ pêi pro tơdroăng ki mê, pakĭng troăng hơlâ tŏng kum ôh tá riân liăn laih mê rêm hơnăm mê khu kăn pơkuâ ngăn hngêi kơmăi hiăng hriăn ngăn tơdroăng ki pơtối kơdroh liăn ki po, pông, pêt kơtếo ƀă hên mâu tơdroăng ki ê tá troh a tơdroăng ki ko xo kơtếo, rak vế tơniăn ăm vâi tơniăn tuăn veăng pêi pêt tơbăng deăng kơtếo vâ ga ai pơxúa hên khât’’.

Pơkâ pêi pro sap ing hơnăm 2017, troh nôkố, tơring Kƀang hiăng mơjiâng châ 8 tơbăng deăng ki kân rơdâ, tâi tâng tơnêi mê rơdâ dâng 500ha ai vâ chê 500 rơpŏng ki veăng pêi, tung mê, ki tơdjêp tơrŭm a tơbăng deăng kơtếo ki kân ai dâng 90% rơpŏng kuăn pơlê Bơhnéa veăng pêt. Mâu kơpong ki pêi chiâk deăng nôkố dế po rơdâ hên tâ a mâu tơring kơpong hơngế hơngo dêi kong pơlê Gia Lai, tiah mê, ôh tá pơtê tơdroăng ki mơdêk ki rơkê dêi kuăn pơlê a mâu thôn pơlê vâ mơnhông tơdroăng pêi cheăng kâ krá tơniăn ton.