Cho kăn ƀô̆ dêi Tíu xiâm hnê mơhnhôk pêi chiâk kong pơlê Gia Lai, sap ing drêng tôh hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơla cheăm Ia Băng ƀă Ia Hrung, tơring Đăk Đoa châ mơjiâng, ngoh Bùi Văn Thuận hiăng ai hnoăng cheăng hnê mơhno, rơtế prôk ƀă mâu ngế tơrŭm cheăng ki ê dêi tôh. Rơtế ƀă tôh hnê mơhnhôk pêi chiâk ƀă ngoh Thuận, ai ngế cho kuăn pơlê pêi chiâk rơkê, ai ngế cho kih sư pêi chiâk deăng ƀă hên ngế ki ê.

Rêm hâi, vâi troh tơrêm to kơdrum, tơrêm rơpŏng ki pêt kơphế vâ kum, tiâ mơnhên ăm vâi krâ nhŏng o ki ‘mâi pêt kơphế ki hiăng krâ chiâng pêt ki nếo, rak ngăn tiô pơkâ pêt kơphế ai mơnhên 4C.

Ki ê, tôh hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơla ối tơkŭm po lâm hnê ăm vâi krâ nhŏng o ki pêi chiâk ‘na kih thuât pêt tiô mơnhên, mơdât pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong ki tê vâ roê xúa tung pêi chiâk. Kơpong pêt châ rak tơniăn, ƀă ai tŭm ‘na ƀăng tơnêi, tôh ối tŏng kum vâi krâ nhŏng o tơdjêp ƀă khu mơdró kâ vâ tê tơxâng tơtro yă tâ. Ngoh Thuận ăm ‘nâi klêi kơ’nâi mâu tơdroăng ki tơƀrê rôh apoăng sap ing túa pơkâ pêi kố, tơring Phú Thiện ƀă tơring Čư̆ Prông xuân hiăng hriâm ƀối ƀă mơjiâng tơ’nôm 9 to tôh hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơlâ mâu kơpong pêt báu, loăng plâi kâ dêi tơring:

“Maluâ 2 tôh nếo châ mơjiâng la hiăng châ hnê ăm tơdroăng ki thăm mơdêk ivá cheăng. 2 tôh xuân hiăng hôp, chêh bro túa pơkâ pêi cheăng tung la ngiâ. Má môi cho tơrŭm ƀă mâu kŏng ti vâ kĭ tơkêa pơkâ vâ ăm mâu kế tơmeăm roê ‘mot ƀă tê kế tơmeăm dêi kuăn pơlê pêi chiâk”.

Xuân môi tiah mê, a kong pơlê Kon Tum, pôa Đới Văn Cương, Tôh trưởng tôh hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơla cheăm Hà Mòn, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum ăm ‘nâi, bu tung lối 1 hơnăm pêi cheăng, tôh hiăng tơrŭm ƀă Tíu xiâm Hnê mơhnhôk pêi chiâk kong pơlê Kon Tum tơkŭm po lối chât to lâm hnê hriâm, hnê kih thuât tung pêi pêi chiâk; tơbleăng 3 túa pơkâ pêi pêt tơvât sầu riêng tung kơdrum kơphế, ‘mâi pêt kơphế krá ton, pêt tơvât loăng mắc-ca tung kơdrum kơphế.

La ngiâ ah, a Kon Tum, hiăng ai 840 rơpŏng pêt kơphế châ tŏng kum sap ing mâu tôh hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơla, mơjiâng kơpong pêt kơphế tro tiô pơkâ 4C lối hrĭng ha, ƀă dế rế hía rế châ po rơdâ hên tâ. Kơnôm pêt kơphế 4C, mê kế tơmeăm pêi lo dêi vâi krâ nhŏng o đi đo châ tê kơnâ tâ kơphế ki tá hâi uâ. Pôa Cương rơhêng vâ tung la ngiâ, túa pơkâ hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơla châ hbrâ rơnáu tơ’nôm mâu kơmăi kơmok, mâu tơdroăng ki rơkê vâ mâu ngế ki cheăng pêi cheăng tơƀrê tâ.

“Xua mơhnŏng tơrŭm xêh, mê tôh hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơla tá ai tŭm mâu kế tơmeăm pêi cheăng. Má péa cho tá hâi hlê plĕng ‘na kơchơ tê mơdró, tơrŭm pêt, hơ’lêh kơxô̆ tung pêi chiâk. Pơkâ thế Tíu xiâm Hnê mơhnhôk pêi chiâk Tơnêi têa tung la ngiâ ah pơtối hnê hriâm vâ mơdêk ivá dêi tôh hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơla kơpong pêt bă tŏng kum ‘na kế tơmeăm ăm mâu tôh, malối cho mâu kế tơmeăm kơmăi kơmok hnê vâ xúa tung hnê hriâm môi tiah kơmăi tĭnh, phôn râng kŏng”.

Túa pơkâ hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơla ƀă kơpong pêt kơphế, châ Tíu xiâm Hnê mơhnhôk pêi chiâk Tơnêi têa, Khu xiâm ngăn chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê tơbleăng a 5 to kong pơlê kơpong Tây Nguyên troh nôkố hiăng vâ chê 2 hơnăm. Tiah mê, rêm kong pơlê ai 2 tôh hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơla a kơpong pêt. Tung pơla hdrối kố nah, mâu tôh hnê mơhnhôk pêi chiâk pơlê pơla hiăng kum kuăn pơlê, mâu khu pêi cheăng tơrŭm ‘na kih thuât pêt kơphế tiô mâu pơkâ, po rơdâ kơpong pêt kơphế krá ton vâ mơdêk ki kơnâ. Rơtế amê, tơdjêp ƀă khu mơdró kâ ki châ vâi tơngah vâ tê kơphế ai mơnhên ƀă yă tơxâng tơ’mô.

Tung mâu hơnăm hdrối mê hía nah, túa hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng pơlê pơla a Tây Nguyên hiăng mơhno tối hnoăng cheăng ki kal ƀă tơdroăng po rơdâ ƀă mơdêk ki kơnía, ki dâi khât dêi kơphế. Vâ ‘nâi tơ’nôm ‘na túa cheăng hnê djâ dêi khu hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng pơlê pơla, troăng hơlâ vâ thăm mơdêk ki tơƀrê dêi mâu tơdroăng cheăng dêi mâu khu, mê ngế chêh hlá tơbeăng ‘na chiâk deăng hiăng ai roh tơpui tơno ƀă pôa Lê Quốc Thanh - Kăn pơkuâ xiâm hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng dêi tơnêi têa. Kơ’nâi kố, cho tơdroăng êng tiâ mê:

-Koh kơ pôa Lê Quốc Thanh! Ki ahdrối tâ, tâng vâ pơchông ngăn ƀă tơdroăng ki xiâm dêi túa pơkâ vâ pêi pro ahdrối ki păng ‘nâng mâu túa cheăng hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng pơlê pơla hiăng pêi pro troh a kơlo ki lâi?

Pôa Lê Quốc Thanh: Dế nôkố, ‘na tơdroăng mơjiâng khu hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng pơlê pơla tung lâp tơnêi têa mê tâng vâ tối mê cho ki tơƀrê dêi tơdroăng hiăng tơkâ luâ túa cheăng ki vâ pêi pro ahdrối. Mâu kong pơlê, tơring, mâu khu pơkuâ cheăng dế pêi pro kơhnâ khât, ki má lối a mâu kơpong ki pêt kơphế ki hên a Tây Nguyên, mê hiăng mơjiâng mâu khu hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng, hiăng pêi cheăng, ai hên khu ki pêi pro châ tơƀrê ó khât. Ki pói rơhêng vâ dêi ngin mê cho mơjiâng mâu khu hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng pơlê pơla kố pro ti lâi vâ châ tơrŭm pơla khu ki hnê mơhnhôk cheăng kơmăi kơmok tơrŭm ƀă khu mơdró, tơdjêp ƀă kơchơ. Dế nôkố, mâu khu hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng pơlê pơla dế pêi pro tro khât ƀă châ tơƀrê.

 -Tiô pôa, tơdroăng cheăng dêi mâu khu hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng a kơpong ki pêi pêt hên kơphế mê ai tơdroăng ki klâi xahpá há?

Pôa Lê Quốc Thanh: Tơdroăng cheăng dêi mâu khu hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng pơlê pơla ga ai hên tơdroăng xua ing tơdroăng ki lâi mê ga xuân ôh ti ai mâu túa cheăng ki pêi pro djâ túa ki lâi ôh. Kố cho tơdroăng ki pin thăm athế mơdêk ivá cheăng ki hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng a tơring cheăm, pro ti lâi vâ tơdjâ troh a mâu troăng hơlâ, mâu túa cheăng ki veăng vâ pêi pro mâu tơdroăng hnê mơhnhôk. Xua mê, ki pá má môi mê cho ivá dêi khu râ pêi chiâk pin ôh tá tơdâng tơ’mô. Xua mê, ki pá má môi, mê cho ivá dêi khu râ pêi chiâk deăng pin ga ôh tá tơdâng tơ’mô. Ai mâu tíu, mâu khu râ rơkê tơdroăng cheăng mê kô pơtối châ mơnhông, kô châ pro tơdjêp. Xuân u ối mâu tíu ki tơdroăng cheăng ki mâu kăn ƀô̆ hnê chiâk deăng tá hâi teăm rơhéa mê xuân athế pơtối pêi pro ti lâi vâ hnê hriâm ăm khu ki pơkuâ cheăng.

-Tâng tiah mê, tung la ngiâ kố ah, mâu khu hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng a Tây Nguyên kal athế pêi pro mâu tơdroăng ki tiah lâi tung tơdroăng cheăng vâ veăng kum rak tơniăn pêi pro klêi tơrŭm cheăng ki pêi pêt troh a tê mơdró?

Pôa Lê Quốc Thanh: Ngin ai pơkâ tiah kố, cho khu hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng pơlê pơla kố tơdroăng ki tơrŭm cheăng cho kal kân khât, ti xê to mâu tơdroăng kih thuât mê kố ối cho mâu tơdroăng ki tơrŭm, tơdjêp pơla kơchơ tê mơdró kâ. Xua ti mê, kal athế ai mâu tơdroăng ki tơtro khât vâ kơ tơniăn ăm tơdroăng pêi chiâk deăng, klêi mê, tơdjêp pơla mâu khu mơdró kâ ƀă dêi pó, khu mơdró kâ ki mơ’no liăn cheăng, khu mơdró kâ ki rôe xo tơmeăm pêt. Klêi mê, ối pêi pro mâu hnoăng cheăng ki ê nếo. Xua ti mê, tơdroăng mơ’no khu pêi cheăng kố mot cheăng tung khu hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng pơlê pơla hiăng mơjiâng ivá cheăng ki tŏng kum dêi pó.

Vâ ngăn, kố xuân cho mâu ngế ki pêi pro kih thuât xuân kal athế hlê plĕng nhên tâ cho hnoăng cheăng kih thuât dêi tơná troh a tơdroăng tê rôe kế tơmeăm a kơchơ ga ti lâi; klêi mê, mâu khu mơdró kâ xuân athế hlê plĕng nhên tâ ƀă mơngế pêi chiâk pêi deăng; klêi mê, mâu khu ki vêh mơnhên xuân kal athế rơtế pêi pro tơdrêng ai troăng hơlâ pơkâ pêi chiâk pêi deăng; klêi mê, mâu khu râ kơvâ cheăng ki tơrŭm xuân ing mê vâ mơnhông mơdêk dêi khu pêi cheăng tơná.

Pro ti lâi vâ pin mơjiâng môi túa cheăng ki pêi lo kế tơmeăm, mê tơrŭm rêm túa cheăng xuân kal athế krá tơniăn ing hâi ki apoăng pêi. Pin mơjiâng tơdroăng  pơkâ athế tơniăn tung pơla pêi pro ga. La troh mơ’nui, pin athế rak vế tơniăn tơdroăng pêi pro mê kô ai tơmeăm khoăng ki pêi lo tro tiô tơdroăng ki pin hiăng ‘no hnoăng pêi ki kơnía. Ai môi tơdroăng ki nhên, tâng pin pêi pro tro mê pin kô châ mơ’no tê dêi kế tơmeăm a hngêi kơchơ.

-Ô pôa, tung la ngiâ mê hía ah, Tíu xiâm hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng tơnêi têa kô tŏng kum, rơtế ƀă mâu khu râ, kơvâ cheăng tung pơlê pơla pro tiah lâi vâ túa cheăng kố păng ‘nâng krá tơniăn ƀă châ tơƀrê.

Pôa Lê Quốc Thanh: Tơdroăng cheăng ki kal má môi pro ti lâi vâ thăm mơdêk ivá cheăng ăm khu pơkuâ, khu pêi cheăng. Hdrối nah, khu pơkuâ, khu pêi cheăng xuân hiăng châ hnê hriâm tơdroăng cheăng ki vâ pêi pro la ki păng ‘nâng hnoăng cheăng ki mê kal athế ai tíu ki vâ tơrŭm pêi tơtro tâ. Ngế ki cheăng hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng kal athế hlê plĕng nhên rơdâ tâ, pakĭng tơdroăng ki cheăng dêi tơná. Rêm hơnăm, Tíu xiâm hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng tơnêi têa pơtối po mơjiâng mâu lâm hnê hriâm vâ châ pêi pro mâu túa cheăng ki nếo, châ achê ƀă mâu tơdroăng ki nếo ƀă ai tŭm kơmăi kơmok, ai tŭm tơdroăng ki hloh hlê rơkê plĕng vâ kum ăm tơdroăng pêi chiâk deăng châ tơdrăng, lĕm tro, pôu râng hnoăng cheăng, pêi cheăng châ tơƀrê.

-Hôm, mơnê kô pôa Lê Quốc Thanh.